Szintoiści i nacjonaliści chcą zawładnąć Japonią

Rządząca Japonią Partia Liberalno-Demokratyczna idzie jak taran. Forsowane przez nią reformy ekonomiczne nie przynoszą efektów, deflacja wciąż dławi gospodarkę, odpowiedzialny za nią minister podał się niedawno do dymisji z powodu skandalu korupcyjnego, a mimo to w wyborach uzupełniających do parlamentu 10 lipca ugrupowanie odniosło miażdżące zwycięstwo. Niesieni tym sukcesem członkowie PLD chcą teraz zmienić konstytucję, ale tu potrzebne są głosy kilku mniejszych partii. O te ostatnie obiecała zadbać organizacja pozaparlamentarna. Już trzy dni po wyborach szefowie Nippon Kaigi (Japońska Konferencja) ogłosili przed tłumem dziennikarzy, że zrobią wszystko, co w ich mocy, żeby zapewnić jej większość konstytucyjną. Choć Nippon Kaigi istnieje już dwie dekady, jeszcze do niedawna mało kto o niej słyszał. Japońscy dziennikarze uznawali ją za sektę, a opowieści o jej wpływach – za teorie spiskowe. Wszystko zmieniło się wiosną, gdy Nippon Kaigi próbowała zablokować wydanie książki na swój temat. Efekt okazał się odwrotny do zamierzonego, ostatecznie sprzedano 15-krotnie więcej egzemplarzy, niż wynosił pierwotny nakład. Nic dziwnego, bo temat jest fascynujący: to tak, jakby w Niemczech dzieci i wnuki nazistowskich zbrodniarzy próbowały wybielać III Rzeszę i cofać kraj do tamtej epoki. Błękitnookie zagrożenie Malownicze Ise przyjmuje w ciągu roku 7 mln turystów, ale miasteczko nie nadaje się do organizacji wielkich międzynarodowych konferencji, bo jest za małe. Mimo to właśnie w Ise odbył się ostatni, majowy szczyt państw G7. Konserwatywny rząd przeforsował taką lokalizację, żeby media mogły pokazać światowych przywódców przechadzających się po Ise Jingū, zespole świątyń uznawanych za najważniejsze dla rodzimej religii shintō. Oparta na lokalnej mitologii, na początku poprzedniego wieku stała się jednym z filarów nacjonalistycznej propagandy państwowej. Jej duchowni podkreślali boskość cesarza i propagowali koncepcję Yamato-damashii, „japońskiego ducha”, przekonującego o wyższości tego narodu nad innymi. Dlatego okupujący po wojnie kraj Amerykanie przeprowadzili przymusowy rozdział tej religii od państwa, dziś z budżetu nie są nawet opłacane śluby oraz pogrzeby rodziny cesarskiej w tym obrządku. Ale lokalni nacjonaliści wciąż wykorzystują jej wierzenia jako ideologiczną podporę swoich działań. Założyciele Nippon Kaigi wywodzą się właśnie z shintōistycznych ruchów studenckich, które przeciwstawiały patriotyczne wartości lewicowym ideom, zdobywającym popularność na japońskich uczelniach w latach 70. Przegrywali na tym froncie, dwie dekady później liberalizm święcił największe sukcesy w japońskiej edukacji oraz polityce, konserwatywna PLD po raz pierwszy w powojennej historii straciła na kilka miesięcy władzę, i aby ją odzyskać musiała zacząć wchodzić w koalicje. To wtedy prawicowi shintōisci połączyli siły z organizacją weteranów wojennych i pod nową nazwą postanowili uratować ojczyznę. Za główne źródło wszelkich cierpień Nippon Kaigi uznaje obowiązującą konstytucję. Została napisana przez Amerykanów w 1947 r., którzy chcieli za jej pomocą rozbroić pokonanego przeciwnika. Artykuł 9. zabrania Japonii posiadania armii, którą zastąpiły Siły Samoobrony, mające zakaz działania poza krajem. Choć szlaban można częściowo obejść (w 2004 r., wykorzystując kruczki prawne, Tokio wysłało specjalny kontyngent do Iraku), a służba zbrojna jest wyposażona w sprzęt, jakiego mogą jej zazdrościć na całym świecie, to działacze Nippon Kaigi przekonują, że konstytucja „kastruje” Japonię i robi z niej „wybrakowane państwo, któremu trzeba przywrócić poczucie dumy”. Pacyfistyczny artykuł 9. nie jest jedynym w ustawie zasadniczej, który kłuje w oczy Nippon Kaigi. W 2012 r., nie mając jeszcze tylu miejsc w parlamencie co dziś, PLD ujawniło napisany przez członków organizacji projekt swojej nowej konstytucji. W obecnym dokumencie hasło „prawa człowieka” pada trzykrotnie, w proponowanym ani razu. Pojawia się za to zapis, że obywatelom można odebrać prawo do publicznego wyrażania poglądów, „jeżeli stoją one w sprzeczności z interesem publicznym”. Wyznający shintō nacjonaliści chcą też powrotu do uznawania cesarza za boskie wcielenie i konstytucyjnego oddania mu zwierzchności nad wszystkimi innymi organami państwowymi. Do swojej monarchii mają w zasadzie tylko jedno zastrzeżenie. Gdy równo 10 lat temu w parlamencie pojawiła się propozycja, aby zmienić prawo sukcesyjne tak, by obejmowało też dziewczynki (obecny następca tronu ma jedynie córkę, w chwili jego śmierci korona przejdzie więc na brata), kilkukrotny minister oraz członek Nippon Kaigi Takeo Hiranuma gardłował, że to niedopuszczalne, „bo księżniczka Aiko mogłaby mieć potomstwo z błękitnookim obcokrajowcem”. Loża dla wybranych Pogarda dla innych grup etnicznych oraz kobiet to zresztą znak rozpoznawczy organizacji. Jej członkowie za całe zło świata obwiniają Chińczyków i Koreańczyków oraz fantazjują o powrocie do „dziewiczego” okresu Edo, kiedy od połowy XVII w. przez kolejne dwa stulecia obcokrajowcy mieli zakaz przekraczania granic kraju. Nippon Kaigi chce także skończyć z „szalejącą koedukacją”, sprzeciwia się reformie, która pozwalałaby kobietom zachowywać własne nazwisko po ślubie, chce utrzymać XIX-wieczne prawo zabraniające rozwódkom powtórnego wejścia w związek małżeński przed upływem pół roku (mężczyzn to obostrzenie nie obowiązuje). A także wzywa Japonki do skromności i przedkładania obowiązków domowych nad karierę zawodową – mimo to w szeregach organizacji aktywnie działa wiele pań. Nippon Kaigi ma 38 tys. członków, co w ponad 126-milionowym państwie nie imponuje. Ale organizacja stawia na jakość. I tak, w jej szeregach można znaleźć czołówkę duchownych shintōistycznych oraz wielu buddyjskich, licznych wykładowców uniwersyteckich, pisarzy, prezenterów telewizyjnych, wysokiej rangi byłych wojskowych, członków rad nadzorczych wielkiego biznesu, byłego szefa państwowej telewizji, byłego prezesa Sądu Najwyższego czy chociażby (aż do śmierci dwa lata temu) Hirō Onodę – słynnego żołnierza, który po zakończeniu wojny nie zgodził się złożyć broni i aż do 1974 r. uprawiał samotną partyzantkę w filipińskiej dżungli. Przede wszystkim działaczami Nippon Kaigi są jednak aktywni politycy. Organizacja ma swoich ludzi w trzech czwartych samorządów, należy do niej również 40 proc. parlamentarzystów i 15 na 19 członków obecnego rządu. Nic dziwnego, że grupa jest niezwykle skuteczna. Gdy przed dwoma laty jej liderzy wezwali samorządy do uchwalania apeli do władz centralnych o zmianę konstytucji, 70 proc. z nich przegłosowało stosowne uchwały. Nippon Kaigi, równie mocno co konstytucji nienawidzące „masochistycznej wersji edukacji”, już dekadę temu doprowadziło do reformy wprowadzającej obowiązek nauczania w szkołach patriotyzmu