Co sie zdarzyło w Harlow – najgorszym miejscu do życia w Anglii

Arek zwykle zamawia pizzę do domu. W tę sobotę pod koniec miesiąca jest inaczej. Przychodzi do pasażu w Harlow. Siedzi z dwoma kolegami na murku. Rozmawiają, piją coś. Arek nie zna angielskiego. Razem zamawiają pizzę: 9,99 funtów, 18 cali. Nie wiedzą, że ma ich na oku gang pijanych nastolatków. Dochodzi północ. Najpierw są zaczepki. Świadkowie mówią, że Polacy byli prowokowani. Mogli nie być dłużni wyrostkom. Wybucha awantura. Arek pada powalony na ziemię ciosem z boku. Uderza głową w chodnik. Z pizzerii wybiega menedżer. Chwyta go za rękę, czuje chłód. Dostrzega sączącą się z ucha krew. Ktoś inny przygważdża do ziemi jednego z napastników. To zaledwie 14- i 15-latki. Dwa dni później Arkadiusz Jóźwik umiera w szpitalu w Cambridge. – Został zamordowany dlatego, że był obcym. Język odegrał tu swoją rolę. Tego wieczoru taki sam los mógł spotkać w Harlow zresztą także kogoś z innej narodowości – mówi Wiktor Moszczyński, znany autor i działacz polonijny z londyńskiej dzielnicy Ealing. Z kolei poseł do Izby Gmin z Harlow Robert Halfon broni Harlow. „Sprawcy to mniejszość. Ludzie, którzy pochodzą ze społecznych rynsztoków. Nie dajmy im wykorzystywać podziałów po Brexicie!” – apeluje. Piekło w Harlow Przechodnie z pasażu w The Stow pamiętają, by tu mieć się na baczności. Wieczorami rządzą w okolicy grupki wyrostków. Palą marihuanę. Są pijani i bardzo hałaśliwi. Wjeżdżają w ludzi rowerami, puszczają muzykę z przenośnych głośników. Próbują wymusić od przechodniów drobne. Zaczepiają, gwiżdżą na kobiety. Szeleszczący w obcym języku imigranci to dla nich wymarzony obiekt agresji. Tragedia Jóźwika to trzecia napaść w tym miejscu w ostatnim czasie. Wcześniej był Anglik, przed nim inny Polak. Parę lat temu grupa wyrostków rasistów poturbowała na osiedlu Ladyshot w Harlow wracającego z pracy Pakistańczyka. W 2011 r. po ataku islamisty na brytyjskiego żołnierza próbowano w Harlow podpalić meczet. Od głosowania za Brexitem w czerwcu ataki się mnożą. Nie tylko w Harlow. Już w czerwcu w całym Królestwie liczba przestępstw na tle rasowym podskoczyła o 42 proc. w stosunku do czerwca ubiegłego roku. „Kampania na rzecz wyjścia z Unii, antyimigranckie plakaty i hasła, wszystko to otworzyło puszkę Pandory. Rasizm stał się jakby dopuszczalny” – podkreśla Aditya Chakrabortty, publicysta dziennika „The Guardian”. Institute for Race Relations (IRR) uznał niedawno, że Wielka Brytania cofnęła się do „tradycyjnego rasizmu” z lat 70. i 80. XX w. Policjanci przyjeżdżają w takie miejsca jak The Stow bardzo niechętnie. Może dlatego, że są bezradni, a może przeciążeni pracą, bo konserwatyści, na czele z obecną premier Theresą May, tną im ostro fundusze. Republika chuliganów na The Stow to nie wyjątek, ale dość typowy obrazek ze „złych” dzielnic kilkuset miast. W innych miejscach jest podobnie, szczególnie w piątki i soboty wieczorem. To dotyczy nawet rejonów metropolii, takich jak: Londyn, Birmingham czy Manchester. Wszystkie te miejsca składają się na „brytyjski archipelag wstydu”: wysepki skrywanej na co dzień przed światem Anglii, tej na zasiłkach, agresywnej, bez szans na pracę. W bogatym kraju, który ma ambicję kroczyć sam, bez pomocy Unii, istnienie takich miejsc budzi zażenowanie również wśród brytyjskich publicystów. Ale od czasów imperium Brytyjczycy posiedli umiejętność odwracania wzroku od problemów. A, jak wynika z badań, podziały klasowe są tam głębsze niż w innych krajach Europy. „Obok siebie żyją jakby dwa narody patrzące na siebie wilkiem, między którymi nie ma kontaktu. Biedni i bogaci” – pisał w latach 90. XX wieku w portrecie Anglików „Les Anglais” Philipe Daudy. Jego zdaniem zamożniejsi uciekali od chuliganów do tzw. dobrych dzielnic. Myśleli o jubileuszach królowej Elżbiety II, jesiennych koncertach promenadowych i wizytach w arystokratycznych rezydencjach. Niewiele się tu zmieniło. Nie każdy może tak uciekać. Na pewno nie parę milionów trwale bezrobotnych i ich rodzin. Socjologowie mówią o nich underclass (podklasa). Oscar Lewis, amerykański antropolog, który spopularyzował ten termin, za istotę tej swoistej „kultury nędzy” uznał życie wyłącznie dniem dzisiejszym, brak wszelkich planów na przyszłość. Nad underclass rozdzierali nie tak dawno szaty brytyjscy konserwatyści. Ale od sześciu lat, gdy sprawują władzę, używają subtelnego określenia: „rodziny z problemami”. To brzmi ładniej, jakby problem znikał. Tymczasem jest raczej odwrotnie. Według socjologów podklasa w Wielkiej Brytanii liczy już pół miliona rodzin. Państwo wydaje na pomoc dla nich około 30 mld funtów rocznie. Ale to nie pomaga i ta grupa staje się też coraz bardziej niebezpieczna. Od czasu brutalnej, prawicowo-nacjonalistycznej kampanii przed Brexitem ma jasny obiekt nienawiści: imigrantów, szczególnie Polaków. Choć ci akurat rzadko sięgają po zasiłki. Arkadiusz Jóźwik razem z matką i bratem pracowali na zmiany w fabryce mięsnej w Harlow, nie byli na garnuszku państwa, jak rodziny jego zabójców. Dający sobie świetnie radę Polacy są solą w oku underclass. W ubogim Harlow dominuje opinia, że to przez nich – a nie przez obojętność polityków w Londynie – miejscowi, „prawdziwi Brytyjczycy” muszą tkwić w beznadziei. Chuligani przekładają tę niechęć na jedyny znany im prosty język przemocy i anonimów o „polskiej zarazie”. Najważniejszą przyczyną degradacji jest fatalna edukacja. Zaczyna się od zaniedbań w domu. Jedna z fundacji, The Centre for Social Justice (CSJ), opublikowała raport, z którego wynika, że wielu małych Brytyjczyków z patologicznych rodzin przychodzi do szkoły bez umiejętności takich jak korzystanie z toalety. W wieku pięciu lat noszą pieluchy! Nie potrafią się skoncentrować. Nie wiedzą, że litery czyta się od lewej do prawej, od góry do dołu strony. Ma to oczywiście konsekwencje w dalszej edukacji. Tysiące młodych Brytyjczyków nie podchodzi nawet do małej matury, egzaminów GCSE. Bez nich w życiu ani rusz. – Bardzo wielu młodych kończy tu edukację, gdy mają 16 lat, czasem jeszcze wcześniej – mówi Thuraurajah Samuel, pastor kościoła metodystów w Harlow. Według danych OECD brytyjskie nastolatki porzucające szkołę cechuje jeden z najwyższych wskaźników częściowego analfabetyzmu i braków w elementarnej matematyce. Jeśli szybko nie znajdą stałej pracy, trafiają do underclass, z której później niezmiernie trudno się wydostać. – Biali z tej grupy są gorzej wykształceni niż potomkowie kolorowych imigrantów – tłumaczy autor i