Trzydziestu naukowców z Albanii, Austrii, Niemiec i Słowenii otoczył tłum dziennikarzy, aktywistów i mieszkańców pobliskich wiosek. Wszyscy zebrali się na żwirowej wyspie na samym środku rzeki. Wokół łagodne pasma zielonych gór i dziewicza przyroda. – Odkryliśmy, że żyje tu wiele gatunków roślin i zwierząt, w szczególności owadów, które w Europie już dawno wyginęły – opowiadają przejęci naukowcy.
To spotkanie odbyło się w 2017 r. w pobliżu wioski Kuta na południu Albanii, na rzece Wjosie. Od swych źródeł w Grecji aż po ujście do Morza Adriatyckiego płynie ona swobodnie przez 270 km, bez jakiejkolwiek ludzkiej ingerencji, podobnie jak wszystkie jej dopływy. To czyni ją unikatem na skalę Europy. Jest ostatnią dziką siecią rzeczną na kontynencie, a zarazem najmniej zbadaną. Dlatego międzynarodowa grupa naukowców rozpoczęła w Albanii trzyletni program badań nad Wjosą.
Problem w tym, że może być już za późno. Bo również władze w Tiranie mają wobec rzeki ambitne plany: zamierzają wybudować na niej osiem tam, a na jej dopływach – aż 23.
To kolejna odsłona szału inwestowania w energię odnawialną, który ogarnął bałkańskie rządy; zapału nieco wybiórczego, bo sprowadzającego się do budowy elektrowni wodnych finansowanych z pożyczek europejskich banków. Skalę zainteresowania tego typu projektami ujawnił premier Albanii Edi Rama, całkiem niedawno żaląc się „Guardianowi”, że kiedy tylko we wrześniu 2013 r. objął urząd, rozdzwoniły się telefony: „Przez pierwsze sześć miesięcy na stanowisku codziennie otrzymywałem co najmniej jedną ofertę, z Albanii, państw Europy Zachodniej lub Ameryki, o treści »Jesteśmy zainteresowani rozwojem sieci elektrowni wodnych w Albanii«”.
Nowy premier dał się przekonać inwestorom.