Archiwum Polityki

Świat bez Hitlera

Andrew Nagorski – wybitny publicysta, przez lata korespondent „Newsweeka” w Polsce – w swoim powieściowym debiucie sięgnął po temat wydawałoby się wyeksploatowany i nie wywołujący już tak burzliwych jak niegdyś dyskusji. „Stacja końcowa – Wiedeń” to powieść z gatunku historycznej fikcji, w której Nagorski wiarygodnie odtworzył nie tylko postaci historyczne, ale przede wszystkim atmosferę i społeczne nastroje w republice weimarskiej lat 20. i 30.

Bohater Nagorskiego, mieszkaniec Berlina Karl Neuman stracił ojca i brata podczas I wojny światowej. Pogłębiający się kryzys republiki weimarskiej, bezrobocie, poczucie klęski i upokorzenia popychają młodego Niemca w stronę skrajnych środowisk nazistowskich. Z czasem zdobywa zaufanie samego Hitlera. W tym samym czasie poznaje swoją przyszłą żonę Sabinę oraz Geli Raubal – siostrzenicę Hitlera, z którą nawiązuje romans. Napięta sytuacja w Niemczech, związek żonatego Karla z Geli pozwala dostrzec bohaterowi nieznane mu dotychczas oblicze Hitlera – zazdrosnego psychopaty, obłudnego i cynicznego gracza. Rzekomo samobójcza, w rzeczywistości niewyjaśniona do dziś, śmierć Geli Raubal budzi w bohaterze chęć odwetu. Karl Neuman w 1931 r. morduje Hitlera na wiedeńskim cmentarzu.

Nakładające się na siebie i dialogujące dwa główne plany – dramat głównego bohatera oraz rosnąca popularność Hitlera – tworzą opowieść o zderzeniu jednostki z historią, fascynacji i rozczarowaniu, nieuchronności i fatalizmie. „Historia nie potoczyłaby się inaczej, gdyby Geli Raubal przeżyła” – napisał Ian Kershaw w monumentalnej biografii Adolfa Hitlera. Zapewne potoczyłaby się inaczej, gdyby ziściła się literacka wizja Andrew Nagorskiego.

Andrew Nagorski, Stacja końcowa – Wiedeń, tłum.

Polityka 22.2003 (2403) z dnia 31.05.2003; Kultura; s. 53
Reklama