Są to opowiadania przygnębiające, bo przecież chcielibyśmy wreszcie uwolnić się od roli ofiar historii, ale prawdziwe, bo na miarę wiedzy, jaka – paradoksalnie − dopiero od niedawna stała się w pełni udziałem Europy i świata. Literacki zapis obozowych doświadczeń młodego autora (gdy Borowski trafił do Oświęcimia, miał 21 lat) dziś umieszcza jego nazwisko w sąsiedztwie takich nazwisk, jak Primo Levi, Jorge Semprún, Aleksander Sołżenicyn, Warłam Szałamow, Imre Kertész. W zestawie, który proponuje „Polityka”, znalazły się m.in. „Pożegnanie z Marią”, „U nas w Auschwitzu”, „Dzień na Harmenzach”, „Proszę państwa do gazu”, „Bitwa pod Grunwaldem”.
O europejskiej cywilizacji obozów koncentracyjnych, lagrów i łagrów napisano bardzo wiele, ale przedkładając swoje świadectwo, Borowski zawładnął naszą wyobraźnią, bo wprawił ją w trwogę. Zrewoltował naszą wiedzę o nas samych i przyprawił o moralny niepokój. Narratorem swojej prozy uczynił więźnia, vorarbeitera Tadka, który w obozie utrzymuje się przy życiu: z punktu widzenia pozaobozowej moralności wydaje się „pomocnikiem śmierci”, by odwołać się do słów poety. Borowski w lakonicznej i wyzbytej komentarza pierwszoosobowej narracji powiada, że obóz można było przeżyć kosztem innych współwięźniów. To sprawiło, że został zaatakowany i do dziś jest atakowany za nihilizm. Tadek był literacką konstrukcją: żadne ze świadectw współtowarzyszy Borowskiego (który w chwili wyzwolenia obozu ważył zaledwie 35 kilogramów) nie mówi, że zachowywał się w obozie niegodnie. Stworzył swego narratora po to, by wypowiedzieć prawdę o ludzkiej kondycji – o tym, że nasza dyspozycja do dobra i zła tworzy świat, w którym jest także miejsce na koegzystencję ofiar i katów.