Często mówi się, że muzyka jest jak narkotyk. Stwierdzenie to, w świetle badań, okazuje się wcale nie przesadne. Gdy przechodzą nas dreszcze podczas słuchania jakiejś melodii, w mózgu uaktywniają się struktury, które odpowiadają również za odczuwanie przyjemności w trakcie jedzenia, seksu czy zażywania narkotyków.
Prawie wszyscy jesteśmy wrażliwi na muzykę, choć jedni mają lepszy słuch niż inni, głuchych na dźwięki (cierpiących na amuzję, czyli niezdolność do rozumienia muzyki, rozpoznawania dźwięków i melodii oraz ich powtarzania) jest tylko ok. 5 proc. w każdej populacji. Nie jest również znana ani jedna ludzka kultura, której członkowie w ten czy inny sposób nie muzykują. Najstarsze odnalezione przez archeologów instrumenty to kościane flety pochodzące sprzed ok. 32 tys. lat. Odkopano je w jaskiniach Geissenklösterle w Niemczech oraz Isturitz we Francji. Przypuszcza się jednak, że pierwsze instrumenty muzyczne mogły powstać jeszcze wcześniej, ale były robione z nietrwałych materiałów – bambusów lub kory drzewa – więc nie dotrwały do naszych czasów.
Archeolog Clive Gamble z University of London posuwa się nawet do przypuszczenia, że najstarsze ślady aktywności muzycznej pochodzą z czasów, gdy na Ziemi nie było gatunku Homo sapiens (wyewoluował on w Afryce ok. 150 tys. lat temu). Brytyjski uczony obserwował pewien rytuał ludu Makuri w północnej Namibii. Pod wieczór kobiety siadają przy ognisku, a mężczyźni tańczą wokół nich z przyczepionymi do nóg grzechotkami oraz uderzają rytmicznie kijami w ziemię. Następnego dnia wokół ogniska widać krąg utworzony nogami tancerzy. Gamble twierdzi, że w podobnych kręgach tańczono już 400–500 tys. lat temu, co sugerują odkrycia archeologiczne w Niemczech i Anglii.