Okolicznościom I rozbioru Polski i bliznom, jakie pozostawił, poświęcamy najnowsze wydanie „Pomocnika Historycznego”. Na początku 1772 r. zawarto w Petersburgu potajemny układ rosyjsko-pruski, 5 sierpnia rosyjsko-prusko-austriacką konwencję rozbiorową, a 18 września trzy dwory notyfikowały Rzeczpospolitej fakt rozbioru, żądając zwołania sejmu dla przeprowadzenia cesji ziem. Wtedy na scenę wielkiej historii wszedł m.in. były konfederata barski, poseł ziemi nowogródzkiej Tadeusz Reytan. A jego życiorys i mitologizacja jego postaci w XIX w. obrazowo spajają oba interesujące nas wątki: jak Rzeczpospolita upadała i jakie blizny jej rozbiory po sobie zostawiły.
O porozbiorowe traumy i sposób uczenia o XVIII wieku opowiada znawca epoki prof. Tadeusz Cegielski. Pyta Agnieszka Krzemińska.