Przejdź do treści
Reklama
Reklama
Historia

Bigosowy socjalizm

Skąd ta nostalgia za dekadą Edwarda Gierka

Maluch, czyli Fiat 126, wystawiony na Długim Targu w Gdańsku, grudzień 1972 r. Maluch, czyli Fiat 126, wystawiony na Długim Targu w Gdańsku, grudzień 1972 r. Zbigniew Kosycarz / KFP
Setna rocznica urodzin Edwarda Gierka i wniosek SLD, by ogłosić byłego I sekretarza KC PZPR patronem roku w III RP, odnowiły spór o ocenę jego dokonań. Źródłem dwuznacznego sentymentu wobec tzw. dekady Gierka (1970–80) jest zapewne pamięć o poprawie bytu Polaków w pierwszej połowie lat 70.
Na budowie Huty Katowice, wrzesień 1977 r.Romuald Broniarek/Forum Na budowie Huty Katowice, wrzesień 1977 r.

Gulasz i bigos.

Bigosowym socjalizmem można nazywać ten krótki w dziejach Polski Ludowej okres względnej prosperity, kiedy ruszyła produkcja małego Fiata, wzrosła dostępność mięsa i wędlin, a strach Polaków relatywnie zmalał. Bigos przyrządza się – jak wiadomo – z kapusty, śliwek oraz resztek wędlin i mięs. To danie kraju biednego, chłopskiego, którego mieszkańcy tylko od święta mogą pozwolić sobie na wsad mięsny. Nazwa nawiązuje do gulaszowego socjalizmu, który królował w latach 60. i 70. na Węgrzech pod rządami Jánosa Kádára.

Węgierska zupa trafiła do słownika politycznego za sprawą Nikity Chruszczowa. Gdy w 1964 r. przywódca ZSRR odwiedził Węgry, właśnie gulaszowym socjalizmem nazwał specyficzny model istniejącego tam realnego socjalizmu. Najważniejszą z jego zasad było zerwanie z rewolucyjną pryncypialnością na rzecz akceptowania, a nawet wręcz propagowania społecznego konformizmu. Terror przestawał być jedyną podporą systemu w kraju, który stopniowo ewoluował w stronę paternalistycznego państwa opiekuńczego.

Zasady jego funkcjonowania nakreślił Edwardowi Gierkowi sam Kádár w maju 1971 r. Jedną z nich był przyjęty po 1956 r. zwyczaj comiesięcznych spotkań członków kierownictwa węgierskiej partii komunistycznej z załogami zakładów pracy, przedstawicielami grup zawodowych i społecznych. Wiele decyzji konsultowano w gronie ekspertów, jak również z poszczególnymi grupami społecznymi, co służyło budowaniu społecznej akceptacji systemu. Dużą wagę władze partyjne przywiązywały do działalności związków zawodowych, których podstawowym zadaniem miało być „niedopuszczenie do rodzenia się konfliktów społecznych”.

Samochody i mieszkania.

Nie ma jednak dowodów na to, by przepis na lodówkowy socjalizm – w ten sposób również bywa nazywana epoka Kádára – został po prostu importowany z Węgier.

Polityka 02.2013 (2890) z dnia 08.01.2013; Historia; s. 52
Oryginalny tytuł tekstu: "Bigosowy socjalizm"
Reklama