Klasyki Polityki

Wstrząsające przepowiednie

Dlaczego nie udaje się przewidzieć trzęsienia ziemi?

Trzęsienie ziemi w irańskim mieście Bam w 2003 r. Trzęsienie ziemi w irańskim mieście Bam w 2003 r. Marty Bahamonde / FEMA Photo Library / Wikipedia
Tylko raz w całej dotychczasowej historii świata – w 1975 r. w chińskim mieście Haicheng – udało się ostrzec mieszkańców przed trzęsieniem ziemi. Mieszkańcy irańskiego Bam nie mieli tego szczęścia. Czy kiedykolwiek można będzie skutecznie prognozować te kataklizmy?

Gdybyśmy wiedzieli, gdzie, kiedy i z jaką siłą wystąpi trzęsienie ziemi – moglibyśmy ocalić tysiące istnień ludzkich. Na pierwsze pytanie sejsmolodzy są dziś w stanie odpowiedzieć chyba z 99-procentową precyzją. Bardzo dokładnie też potrafią określić natężenie spodziewanych wstrząsów. Ciągle nie wiemy, kiedy się ich spodziewać.

Decyzję o losie miasta Bam podjęła natura kilka milionów lat temu, gdy błąkającą się po przestworach nieistniejącego dziś Oceanu Tetydy płytę irańską włączyła w burzliwie wypiętrzający się górotwór alpejsko-himalajski. Płyta, zbudowana ze starszych skał, znalazła się w kleszczach młodych grzbietów górskich, które od zachodu, jako przedłużenie Wyżyny Armeńskiej, wybiegają wachlarzowato tworząc potężne łuki od północy (Elburs, Góry Turkmeńsko-Chorasańskie, Paropamis i Hindukusz) i od południa (Zagros, Mekran, Kirthar i Góry Sulejmańskie). Pasma skupiają się dalej na wschodzie w masywie Pamiru. Alpejski proces górotwórczy wciąż daleki jest jeszcze od zakończenia, toteż zakleszczona wśród tych górotworów Wyżyna Irańska podlega silnym naprężeniom, zwłaszcza że od południa napiera na nią płyta Półwyspu Arabskiego. Rezultatem tego są liczne głębokie uskoki i rozłamy podłoża, wzdłuż których raz po raz dochodzi do rozładowania energii w postaci trzęsień ziemi. Wyżyna i otaczające ją pasma górskie należą do jednych z najbardziej sejsmicznie aktywnych stref planety. Bam leży zaledwie 100 km na południe od niszczycielskich trzęsień z 11 czerwca i 28 lipca 1981 r., które pochłonęły około 4,5 tys. ofiar.

Trzęsienia ziemi nie niszczą „jak leci”

Dlaczego tym razem ofiar było tak wiele (ostatnie szacunki mówiły o około 50 tys. zabitych)? Epicentrum znalazło się akurat w bezpośrednim sąsiedztwie dużego miasta. A poza tym trzęsienia ziemi nie niszczą wszystkiego „jak leci”.

Polityka 4.2004 (2436) z dnia 24.01.2004; Nauka; s. 64
Oryginalny tytuł tekstu: "Wstrząsające przepowiednie"
Reklama