Kadrowa rewolucja według PiS

„Pracownikiem państwowym (naczelnych, centralnych i terenowych organów administracji) może być osoba, która ze względu na swoją postawę ideowo-moralną daje rękojmię należytego wykonywania zadań” – to fragment z rozporządzenia prezesa Rady Ministrów z grudnia 1974 r., którym w czasach PRL ostatecznie zatwierdzono tzw. partyjną nomenklaturę. Jednym z warunków przystąpienia do UE było odbudowanie profesjonalnej służby cywilnej. Dziś PiS nie kryje się z intencjami, mówiąc o służbie cywilnej. Jasno wyłożył je w Sejmie poseł Artur Górski. „Rząd musi oprzeć się na ludziach, którzy nie tylko będę kompetentni. Będą utożsamiać się z polityką rządu (…) będą podejmować zadania ze zrozumieniem, a także ideową identyfikacją”. Według PiS najważniejszym przymiotem urzędnika ma być teraz ta ideowa identyfikacja. Z kim? To oczywiste, że z naczelnikiem (tak mówią o prezesie politycy PiS) Jarosławem Kaczyńskim i jego podwykonawcami: premier Szydło i prezydentem Dudą. W tym tygodniu zaczyna obowiązywać ustawa, która w ekspresowym tempie, za pomocą różnych proceduralnych sztuczek przemknęła przez parlament, a która pozwoli zwolnić 1,6 tys. osób na kierowniczych państwowych stanowiskach (dyrektorów i ich zastępców m.in. w ministerstwach, urzędach wojewódzkich i skarbowych). Niepewna swojego zawodowego losu jest też armia 120 tys. szeregowych urzędników państwowych. Obawiają się politycznej weryfikacji i powrotu „lojalek”. Kto nie z nami, tego nie ma Ci kierownicy to w większości osoby z wieloletnim doświadczeniem w administracji. Każdy z nich musiał zdać trudny państwowy egzamin. Zwalniani z mocy ustawy mogą, ale nie muszą dostać propozycji pracy na innym stanowisku, być może za niższą pensję. Weryfikacja potrwa do 30 dni. Jakie kryteria będą decydujące? – Jeśli ktoś nie będzie chciał z naszym rządem współpracować, to wtedy stosunek pracy z nim zostanie rozwiązany. Jeśli pracownik nie zgadza się na zmianę warunków pracy, to wtedy umowa z nim się kończy – wyjaśnia Beata Kempa, minister w KPRM. W wywiadzie dla „Naszego Dziennika” tak rozwinęła tę myśl: „kadra kierownicza to musi być grupa ludzi, która ręka w rękę pójdzie z ministrem czy wojewodą”. Wielu urzędników w ministerstwach – i to nie ze stanowisk politycznych – siedzi jak na szpilkach. Niektórzy tracą cierpliwość i sami odchodzą. Dyrektor biura w MON: – Od kilkunastu lat jestem dobrze ocenianym urzędnikiem państwowym, ale będę musiał pożegnać się z MON, bo odkąd wprowadził się tu minister Antoni Macierewicz, zostałem odcięty od wszelkich decyzji i dokumentów. Nikt się ze mną nie spotyka. Mówiąc wprost, nie mam nic do roboty i nikt mi tu nie ufa. Z pracownikami spoza służby cywilnej można się było pożegnać od ręki, i to nawet jej nie podając. Janusz Onyszkiewicz, doradca Tomasza Siemoniaka, złożył dymisję zaraz po przekazaniu władzy. To było oczywiste, ale zupełnym zaskoczeniem było to, że od razu zablokowano mu przepustkę wstępu do resortu. – Poprosiłem o możliwość wejścia do mojego gabinetu i zastałem spakowane w plastikowe worki wszystkie moje rzeczy i dokumenty. Dyplomatycznie mówiąc, to nie było eleganckie pożegnanie – wspomina Onyszkiewicz, były minister. Martwi go, że nowi dyrektorzy, bez doświadczenia pracy w administracji, a jedynie z politycznego nadania, nie będą poważnie traktowani przez partnerów, chociażby z NATO. Z kolei w Ministerstwie Spraw Zagranicznych współpraca z Radosławem Sikorskim, który był szefem resortu przez siedem lat, jest traktowana jak plama na urzędniczym honorze. Wieloletni pracownicy MON i MSZ z niedowierzaniem opowiadają o nowych porządkach: – Właściwie w każdym departamencie już kogoś zwolniono. W gmachach pojawiają się młodzi działacze partyjni, asystenci posłów, którzy lada dzień zostaną naszymi następcami. Nikt o nic nie pyta, nie chce się niczego dowiedzieć, ani o sprawach, którymi się zajmowała dotychczasowa ekipa, ani o procedurach. Także z mediów publicznych zwalniani są ludzie pracujący tam dwie, trzy dekady. Przetrwali wielu premierów i prezesów, ale nowej władzy PiS już nie. Jeśli chodzi o tych 1,6 tys. najważniejszych urzędników państwowych, to nikt nie może liczyć na prawo łaski: ani kobiety w ciąży, ani osoby w wieku przedemerytalnym. Zastanych dyrektorów rząd Beaty Szydło będzie mógł bez problemów zastąpić swoimi ludźmi. Nowa ustawa likwiduje bowiem konkursy na dyrektorskie stanowiska, nie trzeba już będzie wykazać się co najmniej sześcioletnim stażem pracy, w tym co najmniej rok na stanowisku kierowniczym. Wygląda na to, że na tych najważniejszych stanowiskach można osadzić ludzi bez żadnego doświadczenia. Trzy razy f Nowy szef służby cywilnej (to stanowisko zostaje utrzymane) nie będzie już musiał tak jak dotychczas wykazać, że przez ostatnie pięć lat nie należał do żadnej partii. Uznano też, że już niepotrzebne mu jest żadne doświadczenie w administracji. Jego, a także każdego z wyższych urzędników państwowych, będzie można odwołać – czyli wyrzucić z pracy – w każdym czasie i z bliżej nieokreślonych powodów. Wiceminister sprawiedliwości Patryk Jaki mówił pod koniec roku dziennikarzom „Rzeczpospolitej”, że „widział jak wyglądały te konkursy za rządów PO – trzy razy f: fikcja, fikcja, fikcja” i z dumą podkreśla, że PiS właśnie tę fikcję likwiduje. Prof. Stanisław Mazur z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie dziwi się, że dziś posłowie PiS tak źle oceniają te konkursy. Przez ostatnie lata pracował w Radzie Służby Cywilnej przy KPRM, razem z przedstawicielami wszystkich klubów parlamentarnych: – Wspólnie z posłami i powołanymi przez premiera przedstawicielami nauki przyglądaliśmy się uważnie tym konkursom. Posłowie opozycyjnych w owym czasie klubów (PiS, Artur Górski – red.) nie zgłaszali wątpliwości, że były one źle przeprowadzane – opowiada POLITYCE. Prof. Mazur przypomina raport NIK z 2011 r., którego wnioski były dość optymistyczne dla urzędników służby cywilnej: – W czasie kontroli w 2004 r. (za rządów SLD) Izba stwierdziła, że nie udało się zapewnić bezstronnego, apolitycznego i kompetentnego wykonywania zadań państwa przez powoływany do tego celu korpus służby cywilnej, ale już właśnie w 2011 r. kontrola NIK wykazała, że ten stan uległ znaczącej poprawie. Zauważono przejrzyste zasady naboru na wolne stanowiska pracy w służbie cywilnej. We wnioskach napisano, że jesteśmy „na najlepszej drodze do utworzenia w Polsce działającego na wysokim poziomie i kierującego się europejskimi standardami korpusu służby cywilnej”. Uchwalona przez PiS ustawa skutecznie z tej drogi zawraca. – Platforma zachowywała się w stosunku do nas tak, jak postępowała z mediami. Była neutralna, nie starała się poprawić sytuacji służby cywilnej, ale przynajmniej nie przeszkadzała i tak zyskaliśmy przestrzeń, żeby się doskonalić. Dziś to wszystko zostaje rozmontowane – opowiada jeden z wieloletnich dyrektorów w KPRM, który liczy się ze zwolnieniem, bo jak mówi, ideowo bardziej identyfikuje się z prawem niż z prawicą. Specjalistka od budżetu Elżbieta Suchocka-Roguska, dyrektor w Ministerstwie Finansów od 1991 r. i wiceminister finansów w latach 2004–10, rozumie, że ministrowie chcą się otoczyć zaufanymi ludźmi. Przypomina, że po to w 1997 r. stworzono gabinety polityczne. Na wzór zachodnich demokracji były pomysłem na oddzielenie pionu urzędniczego od politycznego. Dziś polityczne mają być wszystkie dyrektorskie gabinety w urzędach. Dr Grzegorz Makowski, ekspert z Fundacji Batorego, mówi, że służba cywilna nie tyle powinna, co wręcz musi być oddzielona od bieżącej walki politycznej. – Jedną z istotnych cech demokratycznego państwa jest profesjonalny aparat urzędniczy wykonujący zadania wyznaczone przez polityków, ale w ramach okreś