Kto naprawdę rządzi polską kulturą? Rozdziela lub inwestuje największe pieniądze, decyduje o karierach twórców i o tym, co serwuje się nam – odbiorcom? By choć częściowo odpowiedzieć na te pytania, postanowiliśmy ułożyć listę najbardziej wpływowych menedżerów rodzimej sceny kulturalnej. Zestaw to subiektywny, oparty na naszej zawodowej wiedzy, doświadczeniu, intuicji, ale też na intensywnych konsultacjach środowiskowych.
Zdajemy sobie sprawę, że wszelkie szeregowanie, szczególnie w tak delikatnej materii jak posiadane wpływy, jest zajęciem karkołomnym. Namawiamy więc naszych czytelników, by się zbytnio nie przywiązywali do zaproponowanej kolejności, traktując ranking jako publicystyczną zabawę, w której chodzi przede wszystkim o przypomnienie i przedstawienie najbardziej zasłużonych organizatorów i promotorów polskiej kultury.
Naszą menedżerską listę podzieliliśmy na poszczególne dyscypliny, ale różnią się one od siebie liczbą uwzględnionych sylwetek. Cóż, tak już jest, że bardziej popularne i silniej powiązane z dużymi pieniędzmi estrada czy film wykreowały znacznie więcej znaczących menedżerów niż ruch wydawniczy czy muzyka poważna.
Ogólnie bardzo wpływowi
1Bogdan Zdrojewski. Minister kultury i dziedzictwa narodowego, co niejako z automatu wyznacza mu silną pozycję na naszej liście. Mimo decentralizacji kultury, możliwości (organizacyjne i finansowe) szefa resortu są ciągle przeogromne. Jego przychylność może wywindować każdy artystyczny projekt, a obojętność – sprawić kłopoty.
2Iwona Śledzińska-Katarasińska.Posłanka, w parlamencie nieprzerwanie od 1991 r. Kolejną kadencję przewodniczy komisji kultury i środków przekazu. Ma znaczący wpływ na prace legislacyjne dotyczące kultury, ale też niekwestionowane wpływy nieformalne na ruchy kadrowe w państwowych instytucjach kultury.
3Jacek Weksler. Jeden z najlepszych menedżerów kultury, szef, kolejno: wrocławskiego Teatru Polskiego, Teatru Telewizji, TVP Kultura, Biura Teatru i Muzyki w warszawskim Ratuszu, od tego roku szef gabinetu politycznego i prawa ręka ministra kultury i dziedzictwa narodowego.
4Nina Terentiew. Wieloletnia szefowa telewizyjnej Dwójki, a teraz dyrektor programowa Polsatu i zarazem członek jego zarządu. Niestrudzenie broni wartości popkultury, no i cieszy się rzadko spotykanym uznaniem jej twórców.
5Waldemar Dąbrowski. Animator kultury, minister kultury w latach 2002–2005, a wcześniej wieloletni szef Komitetu Kinematografii. Obecnie przewodniczy komitetowi przygotowującemu program obchodów 200 rocznicy urodzin Fryderyka Chopina. Ale jego nieformalne kontakty obejmują całą kulturę.
6Paweł Potoroczyn. Filozof z wykształcenia, dyplomata. Jako konsul w Los Angeles skutecznie lobbował za Oscarem dla Andrzeja Wajdy. Z pomysłem przez lata kierował Instytutami Kultury Polskiej w Nowym Jorku i Londynie. Od czerwca szefuje Instytutowi Adama Mickiewicza, czyli pełni funkcję głównego zarządzającego w promocji polskich artystów w świecie.
7Sławomir Sierakowski. Twórca „Krytyki Politycznej”. Choć jego największym żywiołem jest polityka i ideologia, udało mu się skupić wokół siebie spore grono znaczących artystów, głównie ze środowiska sztuk wizualnych (Żmijewski, Rajkowska, Sasnal, Twożywo). Jego wizja nowej lewicy wydaje się wywierać coraz większy wpływ na kręgi młodych twórców w Polsce.
8Michał Merczyński. Współtworzył i szefuje do dziś festiwalowi teatralnemu Malta w Poznaniu. Obecnie dyrektor Polskich Wydawnictw Audiowizualnych, instytucji może mało widocznej, ale niezwykle pożytecznej dla polskiej kultury. Człowiek o rozległych koneksjach.
9Marek Kraszewski. Dyrektor Biura Kultury w stołecznym Ratuszu, instytucji rozdzielającej co roku na kulturę 552 mln zł, zarządzającej m.in. znakomitą większością warszawskich scen.
Film
1Agnieszka Odorowicz. Ekonomistka, polityk, w latach 2003–2004 pełnomocnik ministra kultury do funduszy strukturalnych, a następnie wiceminister. Odpowiadała za przygotowanie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury. Obecnie dyrektor Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, który dysponuje rocznie budżetem ponad 100 mln zł.
2Sławomir Jóźwik. Założyciel OAK Studio. Od 2007 r. dyrektor Agencji Filmowej Telewizji Polskiej, który decyduje o produkcji serialowo-filmowej w TVP 1 i TVP 2. Polski współproducent filmu „Jan Paweł II” z Jonem Voightem.
3Maciej Karpiński. Prozaik, scenarzysta. Wieloletni dyrektor artystyczny Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, obecnie dyrektor Działu Współpracy Międzynarodowej i Doskonalenia Zawodowego w PISF. Odpowiada za promocję polskiego kina za granicą.
4Dariusz Gąsiorowski. Dyrektor działu produkcji form fabularnych w TVN. Producent wykonawczy tak popularnych seriali jak „Odwróceni”, „Kryminalni”, „Magda M.” czy „Na Wspólnej”. A także komedii romantycznych, m.in. „Tylko mnie kochaj”, „Nie kłam kochanie”, „Teraz albo nigdy!”.
5Jerzy Kapuściński. Dyrektor Studia Młodzi i Film im. Andrzeja Munka. Współtwórca TVP Kultura. Trudno przecenić jego wpływy wśród młodych twórców i producentów filmowych i telewizyjnych. Niekwestionowany lider opinii.
6Maciej Grzywaczewski. Niegdyś dyrektor TVP 1, obecnie członek zarządu ATM Grupa, spółki giełdowej, która zajmuje się m.in. produkcją najpopularniejszych formatów, reality shows i programów rozrywkowych dla komercyjnych stacji telewizyjnych (m.in. „Big Brother”, „Dwa światy”, „Amazonki”), seriali (m.in. „Świat według Kiepskich”, „Pierwsza miłość”) oraz filmów fabularnych (m.in. „Pitbull”, „Dlaczego nie!”).
7Michał Kwieciński. Reżyser filmowy i teatralny oraz zasłużony producent, właściciel firmy Akson Studio, w której powstał m.in. nominowany do Oscara „Katyń” Andrzeja Wajdy oraz dziesiątki spektakli telewizyjnych i seriali (ostatnio „Oficerowie” i „Determinator”). Pracodawca dla połowy środowiska filmowego.
8Włodzimierz Niderhaus. Dyrektor Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie. Dzięki jego operatywności poziom techniczny polskich filmów nie odstaje od średniej europejskiej. Współproducent wielu obrazów powstających w kraju.
9Tadeusz Lampka. Producent największych polskich przebojów kinowych ostatnich lat (m.in. „Nigdy w życiu!”, „Dlaczego nie!”) oraz bardzo popularnych seriali telewizyjnych (m.in. „Złotopolskich”, „Na dobre i na złe” i „M jak miłość”).
10Piotr Dzięcioł. Szef Opus Film, producent filmów reklamowych oraz ciekawych artystycznie projektów młodych reżyserów. Zrealizował m.in. „Ediego”, „Z odzysku”, „Chłopca na galopującym koniu” i „Aleję gówniarzy”.
11Dariusz Jabłoński. Reżyser filmów dokumentalnych, producent filmowy. Właściciel i szef studia Apple Film Production, wieloletni prezes Krajowej Izby Producentów Audiowizualnych. Pomysłodawca i organizator Polskich Nagród Filmowych oraz założyciel Niezależnej Fundacji Filmowej, powołanej do promocji filmu polskiego i jego twórców w kraju i za granicą.
12Roman Gutek. Współtwórca Warszawskiego Festiwalu Filmowego, współzałożyciel firmy dystrybucyjnej Gutek Film, organizator Festiwalu Era Nowe Horyzonty. Kto szuka najlepszego repertuaru w Polsce (i w Europie), powinien chodzić do kierowanego przez niego kina Muranów.
13Stefan Laudyn. Dyrektor Warszawskiego Festiwalu Filmowego, nasz człowiek w Europejskiej Akademii Filmowej, który sprawił, że pierwszym miastem Europy Wschodniej, w którym wręczano tę prestiżową nagrodę, była Warszawa. Organizator przeglądów filmowych dla selekcjonerów największych festiwali na świecie. Kto chce mieć swój film w Cannes, powinien mieć list polecający od niego.
14Marek Żydowicz. Reżyser i dyrektor słynnego na cały świat festiwalu operatorów filmowych Camerimage. Przyjaciel Davida Lyncha, z którym zamierza zbudować wytwórnię filmową w Łodzi.
1Maciej Nowak. Dawniej krytyk teatralny. Dziś dyrektor Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego, animator życia kulturalnego, mentor i promotor młodych reżyserów, spiritus movens wielu zaskakujących inicjatyw, z których ostatnia to reaktywacja, po siedmioletniej przerwie, legendarnych Warszawskich Spotkań Teatralnych.
2Krystyna Meissner. Reżyserka, dyrektorka teatrów, twórczyni dwóch najważniejszych międzynarodowych festiwali teatralnych w Polsce: toruńskiego Kontaktu (od 1991 r.) i wrocławskiego Dialogu (od 2001 r.). Dla rodzimego środowiska teatralnego były (i są) szansą zetknięcia się z najważniejszymi zjawiskami światowego teatru.
3Wojciech Kępczyński. Dyrektor Teatru Roma w Warszawie i guru gatunku musicalowego. To dzięki jego staraniom Polacy mogli po raz pierwszy zobaczyć na scenie takie arcydzieła gatunku jak „Koty”, „Taniec wampirów”, „Upiór w operze”, „Miss Saigon”. Największa nadzieja na karierę dla młodych musicalowych aktorów.
4Krystyna Janda. Aktorka, reżyserka, legendarna Agnieszka z „Człowieka z marmuru” Andrzeja Wajdy. Dziś gwiazda, niezwykle operatywna właścicielka warszawskiego Teatru Polonia i osoba wpływowa: jej poparcie może otworzyć drzwi do dyrektury teatru.
1Beata Stasińska. W wydawnictwie W.A.B. odpowiada za polską literaturę współczesną, każdy początkujący prozaik marzy, aby trafić pod jej skrzydła. No i komu byśmy dawali nasze Paszporty literackie, gdyby nie Stasińska, która wydawała m.in. Tokarczuk, Kuczoka, Dehnela i Witkowskiego.
2Paweł Dunin-Wąsowicz. Wydawca niezależny, publicysta, redaktor naczelny miesięcznika „Lampa”. Patronował wielu debiutom literackim, jego największym odkryciem pozostaje Dorota Masłowska, ale Dukaj czy Żulczyk też sporo mu zawdzięczają.
3Irena Koźmińska. Pomysłodawczyni i niestrudzona propagatorka ogólnokrajowej akcji „Cała Polska czyta dzieciom”. Jej wpływ na polską kulturę (i edukację) trudno zmierzyć, ale i trudno go nie docenić.
1Adam Szymczyk. Od paru lat dyrektor Kunsthalle w Bazylei, ale ciągle pozostaje blisko spraw polskich. Jako pierwszy Polak znalazł się na liście „Power 100” „Art Review”. Chyba najbardziej wpływowy rodzimy kurator w światowym art worldzie.
2Joanna Mytkowska. Współtwórczyni sukcesu Fundacji Galerii Foksal. Dziś szefowa Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (w budowie), kuratorka wystaw w paryskim Centre Pompidou. Już jest jedną z dwóch, trzech osób w kraju, które są w stanie uchylić drzwi do światowej kariery. A za parę lat (po otwarciu muzeum) jej pozycja będzie jeszcze silniejsza.
3Łukasz Gorczyca/Michał Kaczyński. Twórcy pisma, a później galerii Raster. Ogromna przebojowość i niekonwencjonalne metody promocji sprawiły, że dziś każdy młody twórca marzy, by zostać przez nich zauważonym.
4Wojciech Krukowski. Instytucjonalny fenomen: kieruje największą polską galerią sztuki współczesnej, czyli CSW Zamek Ujazdowski, nieprzerwanie od 1990 r.! Sam pozostaje nieco w cieniu, ale ma ogromny wpływ na to, kto z masy młodych twórców zostanie dostrzeżony i wywyższony.
5Andrzej Starmach. Najwybitniejszy polski marszand, właściciel słynnej krakowskiej galerii. Z Jerzego Nowosielskiego uczynił pierwszą gwiazdę na rynku polskiej sztuki powojennej, wyśmienicie promuje tzw. szkołę krakowską.
6Agnieszka Morawińska. Szefowa galerii Zachęta. A któż by nie chciał pokazać w niej swych prac?! Wystawą „Malarstwo XXI wieku” dowiodła, że ma ambicje kreować hierarchie.
7Wojciech Fibak. Dawniej tenisista, dziś kolekcjoner sztuki. Swego czasu odkrył dla Polaków Ecole de Paris, dziś z powodzeniem jest jednym ze sterników rynku sztuki współczesnej.
8Krzysztof Musiał. Były właściciel firmy komputerowej ABC Data. Szczodry sponsor kultury, kolekcjoner malarstwa polskiego. Za wspieranie przedsięwzięć operowych otrzymał tytuł Mecenasa Kultury. Założyciel ciekawej galerii aTAK, od lat organizuje polskim twórcom letnie plenery artystyczne we Włoszech i w Hiszpanii.
9Grażyna Kulczyk. Kolekcjonerka sztuki. Będzie zapewne pierwszą, której zbiory zostaną udostępnione na stałe publiczności w specjalnie zbudowanym do tego celu budynku. I to nie przez byle kogo, ale jednego z najsłynniejszych architektów świata Japończyka Tadao Ando.
Muzyka poważna
1Ewa Michnik. Dyrektor do spraw niemożliwych. Kierowała Operą Krakowską bez siedziby, a obecnie – Operą Wrocławską, którą sprawnie przeprowadziła przez kilkuletni okres remontu i która pod jej ręką stała się najciekawszą sceną w Polsce.
2Elżbieta Penderecka. Marka nazwiska słynnego kompozytora promieniowała początkowo na jego małżonkę, gdy ta uruchamiała cykl koncertów w Filharmonii Narodowej „Elżbieta Penderecka zaprasza”, a potem Wielkanocny Festiwal im. Ludwiga van Beethovena, wreszcie Festiwal Pianistyczny w Warszawie. Dziś można powiedzieć, że jej marka jako organizatora wydarzeń stała się już osobnym znakiem.
3Tadeusz Wielecki. Od niemal dziesięciu lat jest dyrektorem festiwalu Warszawska Jesień, promotorem jego odejścia od akademickości i zwrotu w stronę młodych słuchaczy. Dzięki niemu festiwal wszedł w nietypowe, a atrakcyjne dla publiczności miejsca.
4Filip Berkowicz. Stworzył w Krakowie dwa festiwale o niepowtarzalnym charakterze: Misteria Paschalia (muzyka dawna) i Sacrum-Profanum (muzyka XX w.); występują na nich artyści ze światowej czołówki, prezentując nowe projekty. Od grudnia powiększył swój wpływ na kulturalne oblicze Krakowa: został pełnomocnikiem prezydenta do spraw kultury.
Muzyka rozrywkowa
1Mariusz Adamiak. Organizator Warsaw Summer Jazz Days, jednego z największych festiwali jazzowych w Europie. I choć o polskim jazzie wyraża się dość sceptycznie, jego wpływ na rodzimą scenę muzyki improwizowanej wydaje się bezsporny.
2Dionizy Piątkowski. Główny konkurent Adamiaka. Jego Era Jazzu to obok Warsaw Summer Jazz Days najważniejsza cykliczna impreza jazzowa organizowana w Polsce.
3Maciej Pilarczyk. Menedżer i współautor sukcesów zespołu Myslovitz. Teraz współautor pomysłu i współorganizator wielkiej imprezy Cracow Screen Festival, na który zaprosił między innymi P.J. Harvey i Briana Ferry. Jego firma Chaos Management idzie do przodu jak burza. Jedni zazdroszczą, inni podziwiają.
4Małgorzata Maliszewska/Andrzej Wojciechowski. Małżeństwo płytowo-koncertowe. Założyciele i właściciele MJM Music, jednej z pierwszych w Polsce prywatnych firm płytowych. O wydawanie płyt troszczy się Andrzej, Małgorzata zajmuje się głównie organizacją koncertów światowych gwiazd (m.in. Al Di Meola, Craig David, Blondie, David Gilmour, Katie Melua).
5Marcin Tytus Grabski. Założyciel i właściciel Asfalt Records, najważniejszej polskiej wytwórni płytowej specjalizującej się w muzyce hiphopowej. Wydaje m.in. płyty laureatów Paszportu „Polityki” Fisza i Emade. Animator rodzimego hip hopu i gatunków doń zbliżonych; uchodzi za środowiskowego mentora i lidera opinii.