Zerwij kajdany, połam bat. Hollywood rozprawia się z niewolnictwem

Nagrodzony Oscarem „Zniewolony. 12 Years a Slave” to jak dotąd najlepszy i najdojrzalszy film rozliczający zbrodnię niewolnictwa w Ameryce. Czy czas Obamy zmienił także Hollywood?

Everett Collection/East News „Narodziny narodu” D. W. Griffitha, film z 1915 r.

Jak się udało zawiesić na ponad 300 lat obowiązywanie podstawowej zasady humanizmu? Czy niewolnictwo było przeżytkiem średniowiecznego myślenia, czy też raczej zwiastunem współczesnej filozofii, zgodnie z którą sprzedać można wszystko?

Bez względu na odpowiedź przykład „Zniewolonego” jest mało budujący. Film przypomina, że każdy dołożył tu swoje trzy grosze. Zaczęło się od bulli papieskiej Dum Diversas z 1452 r. (zachęcającej Portugalczyków do podboju ziem należących do pogan i „kiełznania tych osób w wieczystą niewolę”), która stworzyła sprzyjający klimat moralny do handlu niewolnikami. Portugalia uczyniła z niewolnictwa cnotę, a Holandia biznes. Od XVI w. Portugalczycy zajęli się sprowadzaniem na wielką skalę pierwszych niewolników. Od tego momentu niewolnikami handlował, kto tylko mógł, nie wyłączając Duńczyków i Szwedów. Ale dopiero Anglicy rozkręcili działalność na prawdziwie przemysłową skalę. W 1760 r. dysponowali flotą 146 statków do transportu niewolników, mogących zabrać na pokład łącznie 36 tys. schwytanych ludzi. Do wybuchu wojny secesyjnej sprowadzono do Ameryki ponad 4 mln Afrykańczyków, nie licząc tych, którzy zginęli po drodze.

O rasizmie, dyskryminacji, skomplikowanym losie potomków niewolników, zwłaszcza w obecnej dekadzie, powstaje sporo znaczących filmów i ogromna liczba opracowań literackich. Lecz mimo upływu 150 lat od zniesienia niewolnictwa, niepokojąco długo temat uchodził za niewygodny i wstydliwy. Dopiero wybór Obamy symbolicznie zamknął ten niemieszczący się w głowie, okrutny rozdział.