Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu właśnie przyznało dotacje w różnych obszarach kultury, m.in. na programy promocji czytelnictwa. Wiele z tych decyzji budzi duże emocje, przykładowo Fundacja Sztuki Kreatywna Przestrzeń nie dostała w tym roku ani grosza, choć od paru lat organizuje w Szczebrzeszynie udany i ściągający do Roztocza tłumy Festiwal Stolica Języka Polskiego. W najnowszej edycji o finansowe wsparcie na rzecz festiwalu o nazwie – uwaga – „Szczebrzeszyn Stolica Języka Polskiego” ubiegała się Fundacja Czuły Barbarzyńca, to były dwa osobne wnioski. Ale tylko ta druga fundacja otrzymała odpowiedź pozytywną i 140 tys. zł (wypłacane przez trzy lata; w sumie 420 tys. zł).
Stolica Języka Polskiego. Czyj festiwal?
Fundacja działa przy wydawnictwie i księgarni Czuły Barbarzyńca kierowanej przez Tomasza Brzozowskiego. Magazyn „Metro Warszawa” przed laty pisał m.in., że doprowadził on do upadku słynną kawiarnię w Warszawie, dwie w Krakowie, zalegał z płatnościami, pracownicy zaś twierdzili, że „codziennie ktoś dzwonił z pretensjami”. Mimo to w 2016 r. Brzozowski wygrał konkurs na prowadzenie księgarni w siedzibie stołecznego Nowego Teatru, a teraz przyznano mu sporą dotację na organizację wydarzenia, które od lat jest organizowane pod bliźniaczą nazwą. Środowisko pisze o „przejęciu dorobku” Festiwalu Stolica Języka Polskiego, a organizatorzy zapowiadają, że i tak się odbędzie.
Rzecz w tym, że Tomasz Brzozowski w 2016 r. zastrzegł sobie prawo do nazwy „Szczebrzeszyn Stolica Języka Polskiego” i jego znaku towarowego w urzędzie patentowym. „Fundacja Czułego Barbarzyńcy była pomysłodawcą, twórcą i realizatorem pierwszej edycji festiwalu Szczebrzeszyn Stolica Języka Polskiego w 2015 roku. Cieszymy się, że od 2021 roku znów będziemy jego organizatorem”, pisze Brzozowski w piśmie przesłanym redakcji. Spór na tym etapie dotyczy więc tego, kto w istocie wymyślił ideę festiwalu.
Brzozowski „Gazecie Wyborczej” opowiada: „Pierwszą edycję festiwalu zorganizowała Fundacja Czułego Barbarzyńcy. W ekipie był też Tomasz Pańczyk i Piotr Duda, który był wtedy producentem odpowiedzialnym za zakontraktowanie scen itd. Cały pomysł był mój, a program napisaliśmy i zrealizowaliśmy z Elżbietą Szymańską”. I dodał: „Fundacja Kreatywna Przestrzeń zafałszowuje rzeczywistość, mówiąc, że pierwsza edycja festiwalu odbyła się w 2016 r. Na szczęście jest dokumentacja potwierdzająca, że odbyła się w 2015 r. i organizowała ją Fundacja Czułego Barbarzyńcy”.
Na to z kolei Festiwal Stolica Języka Polskiego odpowiada oświadczeniem, w którym stwierdza: „Autorem koncepcji festiwalu jest Piotr Duda, który opracował i zaprezentował ją w Szczebrzeszynie już w 2012 r. Od 2014 r. festiwal był tworzony przez pochodzących ze Szczebrzeszyna Piotra Dudę i Tomasza Pańczyka”. W tym celu powołano do życia Fundację Kreatywna Przestrzeń. Dalej czytamy, że ze względów formalnych (proces rejestracji fundacji trwał) doproszono Fundację Czułego Barbarzyńcy, która odpowiadała za ściąganie należności i ubieganie się o środki na imprezę. Te zadania mieli już potem przejąć Duda z Pańczykiem. Brzozowski pełnił w tym czasie funkcję dyrektora artystycznego festiwalu, ale zerwano z nim współpracę, bo nie wywiązywał się rzekomo z zobowiązań finansowych.
Co więcej, także wspomniana przez Brzozowskiego Elżbieta Szymańska wskazuje Dudę jako inicjatora festiwalu. W podsumowaniu pierwszej edycji napisała (tekst ten przypomniało właśnie Stowarzyszenie Autorów ZAiKS): „Idea festiwalu w Szczebrzeszynie narodziła się kilka lat temu. Jego pomysłodawcą był Piotr Duda, urodzony w okolicach Szczebrzeszyna animator i menadżer kultury”. „Tomasz Brzozowski wniosek o korzystanie z nazwy pierwszej edycji festiwalu złożył już po tym rozstaniu. Ubiegł nas” – mówi Duda „Gazecie Wyborczej”. Współpracy z Brzozowskim obawiają się też partnerzy handlowi festiwalu, m.in. Hotel Perła Roztocze, firmy Trimex i Pol-System oraz agroturystyka Polana. W piśmie do ministra Glińskiego m.in. piszą: „Czujemy się ponadto w obowiązku, aby przekazać Panu Premierowi informacje, że Fundacja Czułego Barbarzyńcy, zaangażowana w organizację I edycji Festiwalu w 2015 r., nie wywiązała się z zobowiązań wynikających z umów zawartych z nami w związku z realizacją festiwalu”.
Odwołania w sprawie dotacji na wydarzenia promujące czytelnictwo można zgłaszać do 16 kwietnia. Wnioski te z nadania resortu rozpatruje Instytut Książki, od 2016 r. prowadzony przez Dariusza Jaworskiego.
Twórcy w obronie Festiwalu Stolica Języka Polskiego
Niżej publikujemy w całości list twórców, pisarzy, tłumaczy, osób związanych ze szczebrzeszyńskim festiwalem i rynkiem książki w Polsce do prof. dr. hab. Piotra Glińskiego, wicepremiera, ministra kultury i sportu, opublikowany 9 kwietnia.
Szanowny Panie Ministrze,
z największym zdziwieniem dowiedzieliśmy się, że Festiwal Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie nie otrzymał dotacji Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu na kolejną edycję.
Pomysłodawcami i organizatorami Festiwalu od roku 2015 są dwaj rodowici szczebrzeszynianie: Piotr Duda i Tomasz Pańczyk, a Festiwal od 2016 roku organizowany był przez Fundację Sztuki Kreatywna Przestrzeń.
To oni potrafili do swojej rodzinnej miejscowości i do pobliskiego Zamościa zapraszać co roku w sierpniu znakomitych polskich pisarzy, poetów, aktorów, krytyków literackich i wydawców. Fundacja Sztuki Kreatywna Przestrzeń powołała do życia wydarzenie, które przyciągało ogromne rzesze publiczności. Stanowili ją zarówno czytelnicy ze Szczebrzeszyna i okolic, jak i turyści odwiedzający latem Roztocze.
Festiwal stał się znakomitym elementem promocji Szczebrzeszyna i regionu. Jego formuła, polegająca na organizowaniu spotkań, warsztatów (także dla najmłodszych), debat, koncertów, spektakli teatralnych i pokazów filmowych na łące nad brzegiem Wieprza, umożliwiała naturalną bliskość autorów i publiczności.
Wielu z nas niżej podpisanych było uczestnikami Festiwalu Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie i swoją opinię opiera na osobistym doświadczeniu.
Apelujemy do Pana Ministra o wsparcie Fundacji Sztuki Kreatywna Przestrzeń przy realizacji tegorocznej edycji Festiwalu. Fundacja otrzymywała co roku wsparcie Ministra. Niezrozumiała jest odmowa jego udzielenia w tym roku.
Niezrozumiałe jest także udzielenie dotacji innemu podmiotowi na podobne wydarzenie w Szczebrzeszynie. Podejmowaną próbę przejęcia wieloletniego dorobku Festiwalu i Fundacji przez inną organizację uważamy za sprzeczną z dobrym obyczajem i wysoce naganną.
Ze względu na wagę problemu list ten przekazujemy także opinii publicznej.
List w sprawie Szczebrzeszyna podpisali:
Wiesław Myśliwski (Honorowy Przewodniczący Rady Festiwalu Stolica Języka Polskiego)
Stanisław Baj
Joanna Bator
Marek Bieńczyk
Anna Bikont
Aleksandra Bondyra
Wojciech Bonowicz
Łukasz Borkowski
Jacek Braciak
Jerzy Bralczyk
Krystyna Bratkowska
redaktor naczelna wydawnictwa Nisza
Olga Brzezińska prezeska Fundacji Miasto Literatury
Agata Buzek
Iwo Byczewski
Sean Gasper Bye (tłumacz literatury polskiej na angielski)
Elżbieta Cherezińska
Wojciech Chmielarz
Dariusz Chojnacki
Sylwia Chutnik
Krystyna Chwin
Stefan Chwin
Beata Czajkowska (prezeska Fundacji Sztuki Nowej ZNACZY SIĘ)
Agnieszka Dauksza
Jacek Dehnel
Tomasz Dostatni OP
Olga Drenda
Anna Dziewit-Meller (redaktorka naczelna Grupy Wydawniczej Foksal)
Grzegorz Frankowski
Grzegorz Gauden (członek Rady Festiwalu Stolica Języka Polskiego)
Irek Grin (przewodniczący Rady Fundacji Olgi Tokarczuk, dyrektor Wrocławskiego Domu Literatury)
Mikołaj Grynberg
Magdalena Grzebałkowska
Iwona Hofman (dyrektor Instytutu Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS, kierownik Katedry Dziennikarstwa UMCS, członek Rady Festiwalu Stolica Języka Polskiego)
Agnieszka Holland
Grzegorz Jankowicz (dyrektor programowy Międzynarodowego Festiwalu Literatury im. Josepha Conrada)
Jerzy Jarniewicz
Sławomir Kalita (dyrektor Miejskiego Domu Kultury w Szczebrzeszynie)
Grzegorz Kasdepke
Zofia Karaszewska
Eliza Kącka
Lucyna Kirwil
Barbara Klicka
Redbad Klynstra-Komarnicki
Magdalena Kłos-Podsiadło (redaktorka naczelna Wydawnictwa Wytwórnia)
Maja Komorowska
Tomasz Kopoczyński (członek Rady Festiwalu Stolica Języka Polskiego)
Jakub Kornhauser
Rafał Kosik
Ryszard Koziołek (rektor Uniwersytetu Śląskiego)
Hanna Krall
Zofia Król
Krystyna Krynicka
Ryszard Krynicki
Aleksandra Krzanowska
Sebastian Kudas
Małgorzata Lebda
Ewa Lipska
Antonia Lloyd-Jones (tłumaczka literatury polskiej na angielski)
Mikołaj Łoziński
Stanisław Łubieński
Małgorzata Łukasiewicz
Mira Marcinów
Karim Martusewicz
Dorota Masłowska
Leszek Mądzik
Marcin Meller
Mariusz Fazi Mielczarek
Zygmunt Miłoszewski
Jarosław Minkowicz
Włodzimierz Nahorny
Anna Nehrebecka-Byczewska
Michał Nogaś
Łukasz Orbitowski
Paweł Pańta
Magdalena Parys
Marek Pasieczny
Piotr Paziński
Krystyna Piotrowska
Grażyna Plebanek
Mateusz Pospieszalski
Agnieszka Radzikowska
Maciej Robert
Anda Rottenberg
Julia Różewicz
Zyta Rudzka
Joanna Rusinek
Michał Rusinek (prezes Fundacji Wisławy Szymborskiej, członek Rady Festiwalu Stolica Języka Polskiego)
Barbara Sadurska
Irena Santor
Katarzyna Sienkiewicz-Kosik (współwłaścicielka wydawnictwa Powegraph)
Krzysztof Siwczyk (dyrektor programowy Festiwalu Miłosza)
Justyna Sobolewska (członkini Rady Festiwalu Stolica Języka Polskiego)
Tadeusz Sobolewski
Paweł Sołtys
Piotr Sommer (redaktor naczelny „Literatury na Świecie)
Nula Stankiewicz
Sylwia Stano
Krystyna Starczewska
Andrzej Stasiuk
Zygmunt Stępiński
Katarzyna Stoparczyk (dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich Polin)
Janusz Strobel
Adam Strug
Joanna Szczepkowska
Mariusz Szczygieł
Małgorzata Szejnert
Monika Sznajderman (redaktor naczelna Wydawnictwa Czarne)
Wit Szostak
Wojciech Szot
Olga Tokarczuk
Maria Topczewska
Anna Topczewska-Kraus
Mikołaj Trzaska
Katarzyna Tubylewicz
Szczepan Twardoch
Krzysztof Varga
Adam Wajrak
Marcin Wicha
Adam Woronowicz
Ludwika Wujec
Iwan Wyrypajew
Marek Zagańczyk (prezes Wydawnictwa Próby)
Maja Zagajewska
Urszula Zajączkowska
Mariusz Zaniewski
Filip Zawada
Jerzy Zelnik
Grzegorz Zygadło (prezes Fundacji Olgi Tokarczuk)
Jakub Żulczyk
oraz
Fundacja Instytutu Reportażu