Ciało doskonałe. Gipsowe odlewy stały się dziełem sztuki, świadectwem historii i gustów

Wystawa „Anatomia antyku. Ciało i ruch w rzeźbie” opowiada o tym, jak antyczne rzeźby stały się nie tylko wzorem piękna, ale też narzędziem edukacji i prestiżu.

Stanisław August Poniatowski jak większość oświeceniowych władców marzył o kolekcji antycznych rzeźb. Taka kolekcja była oznaką przynależności do europejskich elit, świadectwem wykształcenia, smaku, bogactwa i władzy. Antyk doskonale nadawał się do podkreślania majestatu – stanowił skuteczne narzędzie autopromocji. Dlatego królowie i arystokraci nie tylko gromadzili rzeźby, ale i portretowali się jako Apollinowie, Heraklesi czy Minerwy. Polski król, który przyjął drugie imię August na wzór Oktawiana i kazał się przedstawiać w pozach antycznych bogów, najchętniej widziałby u siebie oryginały. Jednak ich zdobycie było niezwykle trudne, więc zlecał wykonanie i sprowadzanie gipsowych kopii największych dzieł.

Odlewy Stanisława Augusta

Nie chodziło mu przy tym wyłącznie o dekorację rezydencji. Jak przystało na oświeconego władcę, pragnął, by Warszawa – wzorem Drezna czy Rzymu – miała Akademię Sztuk Pięknych kształcącą młodych artystów. A ta nie mogła funkcjonować bez modeli – rzeźb o idealnych proporcjach, doskonale odwzorowanych ciałach, ustawionych w klasycznych pozach, które każdy adept sztuki powinien przestudiować, zanim sam zacznie tworzyć.

Odlewy trafiały do zamkowej malarni i rzeźbiarni, ale po abdykacji król nigdy nie zobaczył razem 542 gipsowych rzeźb. Na szczęście jego dzieło kontynuowali Stanisław Kostka Potocki i Marcello Bacciarelli, tworząc na Uniwersytecie Warszawskim pierwowzór Akademii Sztuk Pięknych. Ponieważ król wyznaczał trendy, także inni arystokraci zaczęli sprowadzać do swoich kolekcji odlewy tych samych rzeźb – z tych samych formierni. Stempel z Paryża, Florencji czy Berlina działał jak certyfikat jakości i prestiżu. – Na szczęście, bo kolekcja stanisławowska ucierpiała w 1939 r. I tylko dzięki temu, że Karol Lanckoroński ufundował odlewy do Krakowa, a Ludwik Michał Pac i rodzina Tarnowskich zamawiali je do własnych siedzib, udało się nam zgromadzić na wystawę „Anatomia antyku” 135 obiektów, które w miniaturze lub w gipsie posiadał również Stanisław August – mówi Norbert Haliński, pomysłodawca i kurator wystawy.