Przejdź do treści
Reklama
Reklama
Książki

Pytania starych wariatek

Kawiarnia literacka

Dzisiaj o Janinie Duszejko i Elizabeth Costello. Pierwsza z pań jest bohaterką książki Olgi Tokarczuk „Prowadź swój pług przez kości umarłych”, druga – książki Johna Maxwella Coetzee „Elizabeth Costello”.

Janina jest Polką, Elizabeth Australijką. Pierwsza jest emerytowaną nauczycielką, byłą inżynierką dróg i mostów, mieszkającą na wsi w Kotlinie Kłodzkiej. Druga pochodzi z Melbourne, jest pisarką i intelektualistką o światowej renomie. Podróżuje po wszystkich kontynentach, zapraszana przez uznane uniwersytety na naukowe konferencje.

To, co sprawia, że zestawimy te dwie postaci, to ich stosunek do zwierząt. Obie panie łączy przede wszystkim pogłębiona refleksja nad odnoszeniem się ludzi do zwierząt. Bohaterki obu powieści zadają sobie, a także nam, czytelnikom, pytanie o miejsce zwierząt w naszej, ludzkiej świadomości. Ta, można by powiedzieć, filozoficzna perspektywa determinuje ich pomysł na życie. Janina prowadzi krucjatę przeciw myśliwym. Elizabeth przedstawia swoje stanowisko na konferencjach i uczestniczy w dyskusjach o miejscu zwierząt w ludzkiej świadomości. Obie są wegetariankami.

To jednak niejedyne podobieństwa. Obie są starzejącymi się kobietami, które życie mają już poza sobą. Stały się, jak to mówi w wywiadach Olga Tokarczuk, „kobietami przezroczystymi”. Mężczyźni patrzą już przez nie jak przez powietrze. Ale nie tylko ich cielesność jest niezauważana i pomijana. Ich poglądy, postawa, pasje są traktowane, i nie tylko przez mężczyzn, jako szaleństwo lub nawiedzenie. Janina Duszejko często słyszy za plecami: „stara wariatka”. Elizabeth Costello nie spotyka takie doświadczenie. W końcu obraca się wśród poprawnych politycznie uniwersyteckich intelektualistów. Ale właśnie w tym środowisku czuje się ze swoimi poglądami szczególnie nie na miejscu, naiwnie i sentymentalnie.

To bardzo znamienne, że tak różni autorzy stworzyli tak podobne bohaterki.

Polityka 11.2010 (2747) z dnia 13.03.2010; Kultura; s. 62
Oryginalny tytuł tekstu: "Pytania starych wariatek"
Reklama