Euro 2016: piłka narodowa

Profesor Werner Helsen czuł pismo nosem: – Nie mamy obrońców. Belgijska defensywa zupełnie się rozsypała z powodu kontuzji oraz kartek. Do tego jeszcze ta Walia… Nasi piłkarze nie lubią grać z rywalami mocnymi fizycznie, nie umieją sobie radzić z siłowymi wyzwaniami – niepokoił się przed ćwierćfinałowym spotkaniem z Walią, przegranym przez Belgów, będących zdecydowanymi faworytami, 1:3. Profesor Helsen podczas Euro dba o przygotowanie fizyczne arbitrów, a na co dzień pracuje na uniwersytecie w Leuven, na wydziale kinezjologii (nauki zajmującej się złożonością ludzkiego mechanizmu ruchu). Kilkanaście lat temu przyjął zaproszenie do udziału w uzdrawianiu tamtejszego futbolu – reprezentacja była właśnie świeżo po klęskach w mundialu 1998 r. oraz Euro 2000, którego była gospodarzem, wraz z Holandią. – Zaczęliśmy od podstaw, czyli edukacji nauczycieli wuefu. Organizowaliśmy dla nich warsztaty, uczyliśmy ich specjalistycznego treningu. Wiedzieliśmy, że to potrwa, bo teoria mówi, że dojście do mistrzowskiego poziomu zajmuje jakieś 10 tys. godzin ćwiczeń. Zajęcia z wuefu, w połączeniu z pracą w klubach – to było za mało. Dlatego stworzyliśmy sieć szkół, na poziomie szkoły średniej, gdzie najzdolniejsze dzieci miały dodatkowo 12 godzin treningu piłkarskiego tygodniowo – opowiada Helsen. System produkcji talentów się sprawdził – stosunkowo mała Belgia, w piłkarskim sensie przez całe dziesięciolecia będąca w cieniu Francji i Holandii, zaczęła masowo eksportować futbolistów, przede wszystkim do ligi angielskiej. Najpierw obrońców, ale ostatnio reklamę belgijskiej myśli szkoleniowej zrobili piłkarze ofensywni, w tym zwłaszcza Eden Hazard oraz Kevin De Bruyne. Taki był plan, bo Belgowie zapragnęli nie tylko wygrywać, ale i grać z polotem. – Dlatego promujemy system 4-3-3, a w rywalizacji drużyn do 13., 14. roku życia obowiązuje zakaz faulowania. Bo obrońcy mają przede wszystkim nauczyć się mądrego ustawienia oraz przewidywania wydarzeń na boisku – tłumaczył profesor Helsen na kilka godzin przed meczem z Walią, nie wiedząc jeszcze, że gra obrońców, wprawdzie drugiego garnituru, ale wciąż produktów systemowego szkolenia, nie będzie miała nic wspólnego ze sztuką przewidywania oraz z boiskową inteligencją. Belgijski kac jest silny, bo tamtejsze złote pokolenie wyrzucili z turnieju Walijczycy. A ci przed Euro byli brani co najwyżej za ekipę walecznych serc, nadmiernie jednak uzależnionych od swej megagwiazdy Garetha Bale’a, najdroższego piłkarza świata. Powszechnie uważano, że walijska bojowość – typowa dla wszystkich brytyjskich drużyn (bo wyhodowana na angielskiej arogancji), całkiem adekwatna do powiewającego na walijskich flagach smoka oraz hasła Together stronger, zaczerpniętego z okolicznościowego utworu stworzonego przez ich muzyczny powód narodowej dumy, czyli grupę Manic Street Preachers – to będzie jednak za mało w zderzeniu z bardziej zaawansowanymi piłkarskimi kulturami. Angielska klęska Tymczasem zupełnie niespodziewanie Walijczycy sami okazali się przedstawicielami futbolowej kultury zaawansowanej. Pozornie nie stoi za ich sukcesem nic niezwykłego, bowiem ich ultraprofesjonalizm – drobiazgowa analiza sposobu gry przeciwnika, codzienne badania fizjologiczne obrazujące poziom eksploatacji organizmów zawodników i dostosowana do wyników indywidualizacja treningu – jest po prostu odpowiedzią na potrzebę czasów. W przypadku Walijczyków różnicę robi taktyczna nieprzewidywalność, tym bardziej godna podziwu, bo niebędąca wynikiem pośpiesznej improwizacji, tylko chłodno wykoncypowaną strategią, autorskim dziełem trenerskiego duetu Chris Coleman–Osian Roberts. W dziesięciu meczach eliminacyjnych Walijczycy sześciokrotnie zmieniali taktykę i ustawienie zawodników. Bale, który w Realu Madryt cierpi z powodu odgórnie narzuconych schematów, w reprezentacji jest kameleonem: gra jako napastnik, cofnięty napastnik albo jako skrzydłowy. Niech się rywale martwią, gdzie go szukać na boisku. Dziś fakty są takie, że otwarta na świat Walia jest w półfinale Euro, a Anglicy do tej pory nie mogą otrząsnąć się z szoku po tym, jak z turnieju wyrzuciła ich Islandia. Angielska klęska została porównana do porażki z amatorską reprezentacją USA (na mundialu 1950), ale w rzeczywistości ta paralela jest nie na miejscu, bo Islandia to świetnie zorganizowana drużyna, która w eliminacjach do Euro pokonała dwa razy Holandię, wygrała z Turcją i Czechami. Jonathan Wilson, angielski dziennikarz, autor książek o tematyce futbolowej, ubolewa, że drużyna narodowa staje się dziś obiektem polowania na czarownice. Jego zdaniem zamiast wytykać konserwatyzm trenera Hodgsona oraz nonszalancję piłkarzy, trzeba poszukać problemów u źródeł: – Mamy 12 razy mniej trenerów niż w Hiszpanii. 5 razy mniej niż w Niemczech. Kursy są strasznie drogie. I niepopularne. Potencjalni zainteresowani nie widzą sensu uczestnictwa w nich, bo uważają, że siedzą w futbolu od lat, więc wiedzą o nim wszystko – tłumaczy. Zdaniem Jonathana Wilsona ocenianie kondycji narodowego futbolu na podstawie kilku turniejowych meczów to błąd. Małe rzeczy (przypadek, szczęście, błędy trenera) mają tu wielką wagę, wyniki bywają irracjonalne (np. mecze Portugalia-Austria i Anglia-Słowacja skończyły się bezbramkowymi remisami, mimo że Portugalczycy i Anglicy mieli przytłaczającą przewagę w liczbie bramkowych okazji), a przede wszystkim piłkarze są wydrenowani po wyczerpującym sezonie, więc trudno się dziwić, że grają poniżej możliwości. Pozostając więc pod wrażeniem poziomu, na jaki wyniosła się Islandia (zwłaszcza biorąc pod uwagę naturalne ograniczenia 330-tys. populacji), Wilson nie był jednak jej grą zachwycony. Uważał, że nie należy kopiować tamtejszych wzorów, które na krótką metę bywają skuteczne, mogą wystarczyć na jałową Anglię, ale przecież generalnie Islandia praktykuje futbol ciężkostrawny, nastawiony na destrukcję, schematyczny. (Fakt, że przegrali z Francją 5:2, sprawiedliwie, ale honorowo). Jeśli już czegoś im zazdrościć, to na pewno pomysłu na siebie i konsekwencji w jego realizacji. Kilkanaście lat temu, gdy tamtejsza gospodarka nie schodziła z wysokich obrotów, a samorządy nie miały żadnego problemu z zaciąganiem kredytów, zainwestowano miliony w infrastrukturę piłkarską. Wybudowano kilkanaście pełnowymiarowych boisk ze sztuczną nawierzchnią i schowano je pod dachem, uniezależniając się od sztormów znad oceanu. Dzieciaki z boisk żwirowych przeniosły się w świat futbolowych luksusów, gdzie czekali na nich trenerzy wyedukowani na kursach UEFA. Islandia ma 184 trenerów z licencją A i 594 z licencją B. Tymczasem Polska, odpowiednio, 900 i 2950. Czyli, porównując liczebność populacji, mamy sporo do nadrobienia. Na tle wyników wyprodukowanych w futbolowych fabryk