Traper na Spitsbergenie

Odkąd pod koniec XVIII w. na Spitsbergen przybyli pierwsi norwescy myśliwi z zamiarem spędzenia tu zimy, Harald A. Soleim jest pierwszym w historii, który żyje tu samotnie i z dala od osad ludzkich już prawie 40 lat. Do oddalonego o godzinę drogi morskiej Longyearbyen – stolicy wyspy zamieszkanej przez niewiele ponad dwa tysiące ludzi – traper przypływa ze stacji na przylądku Kapp Wijk nie częściej niż dwa razy do roku. W tym roku pojawił się dopiero na początku sierpnia, bo wiosną uszkodził motor do łodzi i trzeba było czekać na nowy kilka miesięcy. Pod biegunem północnym czas płynie wolniej, więc jeśli się nie naprawi usterki w tym, to a nuż uda się w kolejnym sezonie. Harald – mikrobiolog z Bergen – pojawił się na Spitsbergenie jako 36-latek w 1977 r., żeby spędzić tu rok. Norwegia ma bardzo silną tradycję myśliwską, więc wielu marzyło o strzelaniu do dzikich zwierząt na dzikim lądzie. Harald został na resztę życia, bo – jak mówi – lepiej być kimś na Spitsbergenie niż nikim w Bergen. Tutaj przez lata obrósł na tyle silną legendą, że w 30. rocznicę objęcia stacji król Harald V przyznał mu medal, którego jednak myśliwy nie odebrał podczas uroczystości w Oslo, bo na lądzie – jak się tu nazywa kontynentalną Norwegię – nie był od kilkunastu lat. Wyjeżdżanie to za dużo zachodu, trzeba by zamknąć drzwi, zorganizować jakieś zastępstwo, latać z przesiadkami. To już nie na jego zdrowie. Znajomi i bez tego nazywają go królem Nordfjordu. Jeden renifer na głowę Spitsbergen nasiąkał krwią, odkąd Willem Barents zapuścił pierwszą kotwicę u wybrzeży wyspy w 1596 r. Na pierwszy ogień poszły wieloryby, których oleju w XVII w. używano do wytwarzania mydeł, oświetlenia, a fiszbinów ze szczęk – do usztywniania gorsetów i wyrobu parasoli. Szacuje się, że pod koniec XVII w. w rejonie było 200–300 statków, w większości holenderskich, i że rocznie zabijano 750–1250 wielorybów. Masowy ubój doprowadził wtedy niemal do wytrzebienia populacji walenia grenlandzkiego i zakończenia złotego wieku polowań Europejczyków z Zachodu. Rosyjscy Pomorcy, już doświadczeni w zabijaniu dla futer i kłów na Morzu Białym, a jednocześnie przyzwyczajeni do zimna, jako pierwsi zaczęli spędzać tu zimy. A kiedy i oni odpłynęli w inne rejony, z południa nadciągnęli myśliwi norwescy. Zimą polowali na lisy polarne i niedźwiedzie, bo wtedy jakość futra była najlepsza, a latem zbierali puch i ptasie jaja. Tylko w latach 1895–1941 było ich tu 357, z czego do 1989 r. naliczono aż 40 zimujących kobiet, głównie partnerek myśliwych, ale zdarzały się i takie, z rąk których padało kilkaset niedźwiedzi rocznie. Zanim Norwegia przejęła zarząd administracyjny nad Svalbardem, którego Spitsbergen jest największą wyspą, nie było żadnego prawa regulującego odstrzał zwierząt, więc zabijano wszystko, co żywe. Renifery przetrzebiono na tyle, że po 1920 r. na lata w ogóle zabroniono ich zabijania, a prawo to zmieniono dopiero w 1983 r. Dzisiaj każdy chętny musi się najpierw zapisać do klubu, wykazać znajomością strzelania i potem czekać na pozwolenie. Można polować w trzech dozwolonych regionach, przydzielanych na zasadzie losowania. Jeden renifer przypada na jednego człowieka, przy czym polujący musi mieć status stałego mieszkańca. Sezon trwa od połowy sierpnia do końca września. Średnio pada koło 200 reniferów. Ponadto prawo pozwala polować na lisy polarne, foki (obrączkowane i wąsate), pardwy, fulmary, nurzyki i gęsi krótkodziobe. Polowań na niedźwiedzie zakazano w 1973 r. i odtąd zabicie każdego podlega wnikliwemu śledztwu, czy strzał w samoobronie na pewno był konieczny. Na Spitsbergenie poza Haraldem żyje dziś jeden całoroczny myśliwy, ten jednak bywa w mieście często, bo ma tutaj żonę i dziecko oraz potrzebę rozgłosu, czym traper z Kapp Wijk jednoznacznie gardzi. Na południu wyspy co roku zatrudnia się też na sezon dwóch kolejnych myśliwych, ale tegoroczni już w pierwszym miesiącu zastrzelili przez przypadek niedźwiedzicę, a zaraz potem zabili jej młode, władze rozważają więc, by nie wysyłać tam więcej przypadkowych ludzi. Mięsny wegetarianizm Tutaj, na dalekiej Północy, jesień jest krótka, więc krótki jest i sezon polowań. Wrześniowe polowania na ptaki i renifery są tutaj naturalnym sposobem rodzinnego spędzania czasu. Poprzez myślistwo uczy się dzieci szacunku do natury, a myśliwy to powszechnie szanowana postać. Prawie wszyscy jedzą tu mięso, więc dzieciom od najmłodszych lat pokazuje się, skąd ono pochodzi. Co roku przedszkola organizują dla kilkulatków polowanie na renifera, a zabite zwierzę przywozi się na plac zabaw, gdzie ojcowie oprawiają je na oczach dzieci. Niektóre patrzą z obrzydzeniem, inne biegają w koło, wymachując odciętymi kopytami. Jedne kroją ścięgna jak należy, inne zatykają nosy, bo im martwy renifer śmierdzi. Jesienią mało kogo dziwią tutaj kruszejące półtusze reniferów i martwe ptaki wiszące na ścianach domów pełnych dzieci. Pozyskiwanie mięsa na własną rękę to tradycja, a mięso dzikich zwierząt jest największym przysmakiem. Na Spitsbergenie bez przeszkód funkcjonuje oksymoron „wegetarianin jedzący tylko mięso wolno żyjących dzikich zwierząt”, a tutejsze restauracje szczycą się serwowaniem steków z okolicznych zwierząt. Przez lata to właśnie Harald A. Soleim zaopatrywał Longyearbyen w mięso, przywoził łodzią setki świeżych ptaków i renifery. Teraz nie ma już tylu zamówień, co kiedyś, i nie poluje tak aktywnie. Minęło 25 lat odkąd spadł z urwiska przy polowaniu na pardwy i roztrzaskał sobie kolano, więc rocznie zabija kilka lisów na futro i dwa renifery na własne potrzeby. Harald żywi się głównie mięsem. Nic nie może się u niego zmarnować, więc nawet spleśniałe resztki renifera potrafi odświeżyć, myjąc mięso w wodzie, a potem zasalając. Jako jeden z niewielu zjada również głowy reniferów. Twierdzi, że najlepiej smakuje tylna część oka, bo jest miękka i daje się wyssać. Mięso Harald zagryza domowym chlebem, przy czym zagniatanie ciasta jest jedną z niewielu okazji, kiedy gruntownie szoruje ręce. Przez okrągły rok myśliwy nosi zielony farmerski kombinezon, typowy dla rolników z południa Norwegii, i sam już dawno przestał czuć własny zapach samotnego, pogodzonego ze starością mężczyzny. Późnym latem do Kapp Wijk płynie się po bezwietrznym morzu, mijając nagie góry przykryte na szczytach pierwszym śniegiem i rdzawą tundrę nasiąkniętą siąpiącym od kilku dni deszczem. Podłoże pełne jest grzybów, które mało kto tu zbiera. Posesja na Kapp Wijk to raptem kilka zabudowań i stojaki do suszenia foczych skór. Z przedsionka drewnianego domu wchodzi się do ciemnego pokoju połączonego z kuchnią. Po jednej stronie stoi wysiedziana i zapadnięta kanapa, a po drugiej legow