Współczesny futbol niewolny od afer

Marcin Piątek: – Na liście wrogów Cristiano Ronaldo musi pan być wysoko. Rafael Buschmann: – Nie zastanawiam się nad tym. Pisząc o jego ucieczce przed podatkami, zrobiłem to, co do dziennikarza należało. Stałem przed biurem na Brytyjskich Wyspach Dziewiczych, przez które przepuszczono 150 mln euro wpływów Ronaldo z praw do wizerunku, i zastanawiałem się: dlaczego człowiek, którego futbol uczynił multimilionerem, doprowadził do sytuacji, gdy jest podejrzewany o oszustwo? Jak się z tym czuje? Proces Ronaldo trwa, w przeciwieństwie np. do Messiego nie chce ugody. Owocem wielomiesięcznego śledztwa był artykuł w „Der Spiegel” i kilkunastu innych tytułach, zjednoczonych w ramach European Investigative Collaboration. Teraz ukazała się książka. Waszym źródłem był John, mózg portalu Football Leaks. Wiele redakcji próbowało do niego dotrzeć, ale udało się panu. Dlaczego? Odpowiedział dopiero na 16. maila. Nie wiem, co go przekonało, może to była intuicja – wyczuł, że może nam zaufać. Przekazać to, co dla niego najbardziej istotne, natomiast my poradzimy sobie z tematem i nie zdradzimy jego tożsamości. A ryzyko, które bierze na siebie, publikując na Football Leaks, nie zwiększy się przez współpracę z nami. Jakie miał pan odczucia przed pierwszym spotkaniem? Wymieniliśmy setki maili. Wiedziałem o nim tylko tyle, że jest z Portugalii. Z tonu i treści maili wynikało, że jest dość młody, dobrze wykształcony, błyskotliwy. Ale nie miałem pojęcia, kim się okaże. Przestępcą? Oszustem? Słupem, który z naszą pomocą chce coś ugrać? Tuż przed wyjazdem na umówione spotkanie mój szef był trochę nerwowy. Nie wiedział, dokąd jadę, z kim się umówiłem i kiedy wrócę. Powiedział: leć, ale dwa razy dziennie daj sygnał, że żyjesz. Jakie John zrobił na panu wrażenie? Czekałem na niego w hotelowym pokoju w pewnym środkowoeuropejskim mieście. Spóźnił się prawie trzy godziny. Młody, szczupły, lekki zarost. Szybko przeszedł do rzeczy, brzmiał szczerze, gdy mówił o tym, jak bardzo chce ujawnić, kto stoi za transferami, jak wygląda łańcuch pośredników, na czym polega turystyka podatkowa piłkarzy. Nakręcał się, mówił coraz więcej i szybciej. Próbował pan ustalić, skąd John to wszystko wie? Pytałem go o to z tysiąc razy, gdy był zmęczony albo po alkoholu. A sporo imprezowaliśmy – jak mi potem powiedział, w ten sposób nabierał do mnie zaufania. Ale gdy tylko rozmowa schodziła na dokumenty, źródła Football Leaks, momentalnie trzeźwiał. Mówił enigmatycznie – nie jest hakerem, a niektórzy jego informatorzy nawet nie wiedzą, że nimi są. Próbowaliśmy w redakcji na własną rękę ustalić źródła, poszukać śladów w dokumentach. Już po naszym artykule padło podejrzenie, że do wycieku doszło z FIFA, ale to był fałszywy trop, bo John oprócz kontraktów piłkarzy przekazał mi maile, wyciągi bankowe, rozliczenia podatkowe, a FIFA przecież nie dysponuje takimi dokumentami. Najważniejsze było dla nas, że dokumenty są autentyczne. Żaden z bohaterów naszych publikacji nie zakwestionował zresztą prawdziwości ujawnionych kontraktów. Przekazał wam twarde dyski, powołaliście międzynarodowy zespół dziennikarzy, który przedzierał się przez materiał, ale John nie był zadowolony z tempa waszej pracy i publikacji. Więc ujawniał kolejne sensacje. Wstawiał news w nocy, a rano koledzy dzwonili do mnie, że zrobił się szum, że nasz sygnalista znów zepsuł nam opowieść. Nie dało się z nim dojść do porozumienia, bo mówił, że nawet gdyby on chciał nam dać czas, to jego współpracownicy naciskają. Spotkaliście się ponownie po trzech miesiącach. Irytował się, że ludzi nie obchodzi ten cały, jak mówił, burdel, jakim jest piłka nożna. A zamiast publikować nowe dokumenty, musiał wraz ze swoimi współpracownikami zajmować się odpieraniem hakerskich ataków, szukaniem serwerów, na których może działać. No i obawiał się o swoje życie. Zamiast towarzyskiego, dowcipnego faceta zobaczyłem człowieka, który bał się wsiąść do taksówki z obawy przed porwaniem. Albo wypić piwo, które może być zatrute. Trochę mu się dziwiłem, ale gdy dowiedziałem się, że straszą go kazachską mafią, że próbuje go wytropić były pracownik brytyjskiego wywiadu, zrozumiałem, że sytuacja jest poważna. Poradziłem mu, żeby na trochę odpuścił, tym bardziej że strona Football Leaks została zainfekowana – przy każdej próbie ściągnięcia dokumentów wyświetlały się treści pornograficzne. Poprosiłem: dajcie nam pół roku, spokojnie dokończymy pracę. A potem możecie ujawniać, co chcecie. Mieliście pewność, że działa z czystych pobudek? Były pewne wątpliwości. Pojawiła się sprawa szantażu. Odezwał się do nas Nelio Lucas, dyrektor Doyen Sports, zbudowanej na szemranym kazachskim kapitale firmy, która wyspecjalizowała się w tzw. third-party ownership, czyli wykupywaniu praw do transferów piłkarzy z nadzieją na zysk. Jeszcze inaczej mówiąc – czystej spekulacji. Twierdził, że Football Leaks chciało od niego 300 tys. euro w zamian za milczenie. Autorem tych maili miał być niejaki Artem Lubozow. Jedyne, co łączyło tego Lubozowa z Johnem, to korzystanie z adresu na rosyjskiej przeglądarce Yandex. Pomyślałem: dlaczego John miałby szantażować tylko Lucasa, lepiej od razu uderzyć do Ronaldo, José Mourinho albo ich agenta Jorge Mendesa. Zresztą gdyby chciał pieniędzy, nie dałby nam tych wszystkich dokumentów ot tak, po prostu. Football Leaks to przede wszystkim kontrakty piłkarzy, rzecz poufna. Nie mieliście dylematu, czy je ujawniać? Uznaliśmy, że jeśli pokazanie kontraktu może przy okazji wyjawić kłamstwa, obłudę i małość środowiska piłkarskiego, trzeba to zrobić. Jak w wypadku Toniego Kroosa, który na konferencjach prasowych przed finałowym meczem ostatniego mundialu z Argentyną zapewniał, że myśli tylko o finale, a w rzeczywistości zajmował się negocjowaniem umowy z Realem Madryt. Albo kontrakt Garetha Bale’a, za którego Real Madryt zapłacił 100 mln euro, podczas gdy w oficjalnym komunikacie była mowa o 91 mln tylko dlatego, by nie urazić ego Ronaldo, który kosztował 94 mln i chciał pozostać najdroższym piłkarzem świata. Trochę to śmieszne. I straszne. Piłkarski biznes jest przeżarty kłamstwem. Ludzie piłki czuli się bezkarni, bo byli przekonani, że szczegóły kontraktów nigdy nie wypłyną. Dziwne klauzule w umowach to tylko wierzchołek góry lodowej – dalej są oszustwa podatkowe, korupcja, premie pod stołem dla menedżerów oraz udziały w piłkarzach obejmowane przez dziwne podmioty. Między stronami umowy czają się pośrednicy, inwestorzy czekający na swój procent od transferu. Jeśli ze 105 mln euro za transfer Paula Pogby 48 mln kasuje jego agent Mino Raiola – od Manchesteru United, Juventusu Turyn i jeszcze od samego Pogby – i przepuszcza je przez trzy firmy, żeby obejść w ten sposób istniejące przepisy, to nie jest normalne. Kibicom można wcisnąć każdy kit? Okazuje się, że sprzedaż piłkarza wymusza ktoś, kto posiada w nim udziały i chce zarobić. Jak to się ma do stabilizacji, perspektywicznego myślenia, rozwoju? Z klubów też płynie fałsz – chcąc sprzedać koszulki i bilety, mówią: nasza drużyna, nasze chłopaki, a w rzeczywistości to nie są „ich chłopaki”, tylko tego spekulanta, z którym podpisali cyrograf. Kluby sprzedają więc swoje perspektywy. W pierwszej kolejności talenty – młodych, dobrze rokujących graczy. FIFA reaguje. Ponad dwa lata temu zakazała third-party ownership. Jednocześnie dopuszczając mechanizm third-party investments, dzięki któremu ów