Tropem szponta
Poszpącić czy poszponcić? Objaśniamy tę kłopotliwą kwestię pisowni
Kto oglądał pierwszy sezon serialu „1670”, ten pamięta kontekst kwestii wypowiedzianej przez zblazowanego syna magnata: „Nuda! Coś bym poszponcił. Jakaś heca, jakieś tańce!”. No i wyszła niezła heca, bo hasła „szpont” i „szponcić” rywalizują o zwycięstwo w Młodzieżowym Słowie Roku AD 2025. Choć to słowa z brodą. W tym najstarszym zastosowaniu, pewnie nawet szlacheckim, szpont był „pokrywką oblepioną ciastem w miejscu zetknięcia się z garnkiem” albo synonimem szpuntu, czyli korka do zatykania otworu w beczce. Tak definiował je słownik pod red. Witolda Doroszewskiego, który już ponad pół wieku temu klasyfikował je jako przestarzałe. Tymczasem odradzało się wtedy w zakładach karnych, gdzie „szpącić” (wtedy raczej tak zapisywane) oznaczało tyle co „grypsować”.
Czytaj też: OKPA? „Co to takiego? Nikt tak nie mówi”. Czyli objaśniamy nowe słowa
Co znaczy dzisiaj? Przeszło z kontekstów przestępczych w zabawowe, choć pozostał w nim element przekroczenia. Opisują intrygowanie, rozrabianie, robienie zamieszania, a czasem łamanie prawa. Kombinowanie, cwaniaczenie, wygłupy albo nawet szpanowanie i popisy. W ulicznym rapie słyszane jest bezustannie od lat. Przykłady? „Innym razem, starsze czasy, pewien kolunio szczery/ Latał, mącił, szpącił i wykręcał afery” (to grupa ZDR) albo „Łajzy jeb...ne, byłem sobą, jestem, sobą pozostanę/ A wy co? Małolaci, chcecie być za kumaci? Szpącić na braci?” (to już krakowska Firma). Regularnie używa go od lat Kaz Bałagane: „osiedlowe szponty”, „taka prawda, każdy tu jest szpontem”, a wreszcie: „stworzyłem własny świat tak jak Tolkien, to mój szpontland”.