Osoby czytające wydania polityki

„Polityka” - prezent, który cieszy cały rok.

Pierwszy miesiąc prenumeraty tylko 11,90 zł!

Subskrybuj
Nauka

Nowy raport ONZ: Wkroczyliśmy na ścieżkę biologicznej zagłady

Dotarliśmy do granicy, kiedy musimy przyjąć do wiadomości, że bałaganu, jaki zrobiliśmy na Ziemi, nikt za nas nie posprząta. Dotarliśmy do granicy, kiedy musimy przyjąć do wiadomości, że bałaganu, jaki zrobiliśmy na Ziemi, nikt za nas nie posprząta. Arkadiusz Ziolek / EAST NEWS
Zagrożonych jest 25 proc. gatunków, a ok. miliona wymrze w ciągu najbliższych dekad – alarmuje ONZ w opublikowanym właśnie raporcie o bioróżnorodności i funkcji ekosystemu.

Wkroczyliśmy na ścieżkę biologicznej zagłady. Gatunki wymierają dziś w tempie o dziesiątki, a nawet setki razy większym niż w ciągu ostatnich 10 mln lat. Zagrożonych jest 25 proc. gatunków, a blisko milion wymrze w ciągu najbliższych dekad – alarmuje ONZ w opublikowanym właśnie raporcie o bioróżnorodności i funkcji ekosystemu.

Co wynika z „bilansu stanu natury”

Ustalenia IPBES (Międzyrządowa Platforma ds. Różnorodności Biologicznej i Funkcji Ekosystemu), czyli działającej pod auspicjami Programu Środowiskowego ONZ platformy gromadzącej wiedzę na temat stanu środowiska, nie zaskakują, bo o poszczególnych wymiarach kondycji naszego środowiska mówi się nieustannie. Gdy jednak wszystkie te cegiełki wiedzy, jaką żmudnie dostarczają naukowcy, zestawi się w całość, efekt jest piorunujący.

Raport powstawał przez trzy lata, pracowali nad nim naukowcy z ponad 50 krajów, którzy dokonali syntezy ok. 15 tys. publikacji naukowych, przygotowując tym samym największy w dziejach „bilans stanu natury”. Na razie poznaliśmy jego podsumowanie dla polityków, powstałe w wyniku współpracy zespołu naukowego z przedstawicielami ponad 130 rządów. Pełne, liczące ponad 1500 stron opracowanie zostanie przedstawione w najbliższym czasie.

Czytaj więcej: Ludzkość wycięła już 50 proc. lasów naturalnych Ziemi

Z raportu wynika, że kluczowe i bezprecedensowe w ludzkiej historii jawi się ostatnie 50 lat, czyli czas życia mojego pokolenia. W tym okresie liczba ludzi na Ziemi podwoiła się, wolumen światowej gospodarki wzrósł czterokrotnie, a handel międzynarodowy – dziesięciokrotnie.

To wszystko oznacza zwielokrotnienie popytu na żywność (rynek żywności potroił się od 1970 r.), surowce, energię, a w rezultacie też zwiększoną cywilizacyjną presję na środowisko. Człowiek przekształcił 75 proc. powierzchni Ziemi, presja ludzkiej aktywności odciska się na 66 proc. powierzchni oceanów, utraconych zostało 85 proc. mokradeł, zmalało nieco tempo utraty lasów, ale i tak od 2000 r. wylesieniu uległo 32 mln ha lasów tropikalnych charakteryzujących się największą bioróżnorodnością.

Czytaj także: Jak nasza dieta wpływa na globalne ocieplenie?

Mniej owadów, większe straty w produkcji żywności

Ba, tępimy nie tylko różnorodność natury, ale także udomowionych gatunków hodowlanych. Do 2016 r. zniknęło 559 spośród 6190 gatunków zwierząt hodowlanych. Podobnie dzieje się z gatunkami roślinnymi. W rezultacie tracimy nie tylko różnorodność genetyczną, która umożliwia ekosystemom dostosowywanie się do zagrożeń i pojawiania nieznanych patogenów. Ziemia po prostu jałowieje – degradacja gleby doprowadziła do zmniejszenia produktywności przez 23 proc. ziemskiego terytorium, wymieranie owadów – naturalnych zapylaczy potrzebnych do rozmnażania roślin – już w tej chwili przekłada się na roczne straty w produkcji żywności na poziomie 235–577 mld dol.

To dane bezpośrednie, raport IPBES w ogłoszonym 6 maja podsumowaniu dla polityków zbiera „usługi”, jakie środowisko świadczy człowiekowi, w 18 grup. To np. zapylanie roślin, regulacja jakości powietrza, regulacja klimatu przez wychwytywanie dwutlenku węgla, źródło energii, źródło substancji leczniczych. Naukowcy odnotowali, że w 14 z tych grup nastąpiło pogorszenie kondycji. Co jednoznacznie przekłada się na pogorszenie perspektyw dla ludzkości – dalszy rozwój zgodnie z obecnie obowiązującym wzorem jest niemożliwy do utrzymania. Model ten przekreśla także możliwość osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju przyjętych w ramach międzynarodowych porozumień na 2030 r.

Czytaj także: Co może nas uchronić przed globalnym ociepleniem? Drzewa

Co musi się zmienić

Potrzebna jest więc zmiana modelu – nie jest na to zbyt późno, a raport IPBES wskazuje główne pożądane kierunki zmian. W pierwszej kolejności musimy zmienić współdzielone społecznie i kulturowo wizje dobrego życia, to umożliwi zmianę wzorów konsumpcji i wytwarzania odpadów cywilizacyjnych. Istotnym aspektem przemiany na rzecz bioróżnorodności jest walka z nierównościami i sprawiedliwość ekologiczna, edukacja i dzielenie się wiedzą, rozwój nowych technologii.

Autorzy zrzeszeni w IPBES liczą, że ich dzieło wywrze podobny efekt co raporty IPCC – Międzyrządowego Panelu ds. Zmian Klimatycznych. Zwłaszcza specjalna edycja z jesieni ubiegłego roku, ogłoszona przed szczytem klimatycznym ONZ w Katowicach, wywarła wielkie wrażenie, pokazując, że okno na podjęcie adekwatnych działań na rzecz zatrzymania wzrostu temperatury na poziomie 1,5 st. C w stosunku do okresu przedprzemysłowego jest niezwykle wąskie – mamy czas do 2030 r.

Raport IPBES o bioróżnorodności podnosi stawkę. Zmiany klimatyczne są w nim wymieniane jako jeden z czynników zagrożenia. Dopiero jednak po odniesieniu go do całego ekosystemu jawi się pełna wiedza o tym, że wśród miliona gatunków zagrożonych wyginięciem jednym z nich może być gatunek ludzki.

Czytaj także: Czy globalne ocieplenie da się zatrzymać

Młodzieżowy Strajk dla Klimatu robi wrażenie

Czy ta wiedzy wystarczy, by wyrwać nas z letargu? Wiele wskazuje, że świadomość społeczna się zmienia. Na początku maja brytyjski parlament przyjął z inicjatywy lidera partii pracy Jeremy′ego Corbyna uchwałę ogłaszającą stan wyjątkowy w sprawie klimatu. Decyzja Izby Gmin wieńczy ponad tydzień masowych protestów ulicznych organizowanych przez aktywistów z organizacji Extinction Rebellion. Corbyn przyznał jednak, że największe wrażenie zrobił na nim Młodzieżowy Strajk dla Klimatu z 15 marca, kiedy w setkach miast całego świata setki tysięcy uczniów i studentów wyszło na ulice, domagając się przyszłości wolnej od groźby ekologicznej apokalipsy.

Brytyjska uchwała to gest ważny, ma on jednak tylko symboliczny wymiar. Potrzebne są konkrety i przyjęcie do wiadomości, że dalszy rozwój oparty na eskalacji konsumpcji i zwiększaniu zużycia zasobów środowiskowych jest niemożliwy. Politycy, którzy przekonują, że jest jeszcze czas, że wcześniej musimy się wzbogacić, że można kopać węgiel przez 200 lat, po prostu kłamią albo mają niedouczonych doradców. Wobec wymowy faktów naukowych wypowiedzi wielu prominentnych polityków są po prostu niebezpiecznym bełkotem.

Dlatego nie możemy czekać, musimy działać jako konsumenci i jako obywatele, swoimi wyborami zmieniając wzory codziennych zachowań i priorytety polityki na poziomie globalnym, regionalnym, krajowym i lokalnym. Dotarliśmy do granicy, kiedy musimy przyjąć do wiadomości, że bałaganu, jaki zrobiliśmy na Ziemi, zwłaszcza w ciągu ostatnich 50 lat, nikt za nas nie posprząta.

Czytaj także: Połowę Ziemi powinniśmy zamienić w rezerwat

Więcej na ten temat
Reklama

Czytaj także

null
Kultura

Mark Rothko w Paryżu. Mglisty twórca, który wykonał w swoim życiu kilka wolt

Przebojem ostatnich miesięcy jest ekspozycja Marka Rothki w paryskiej Fundacji Louis Vuitton, która spełnia przedśmiertne życzenie słynnego malarza.

Piotr Sarzyński
12.03.2024
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną