Co zostało z koncernu Kruppa

Berthold Beitz był od 1952 r. generalnym pełnomocnikiem jedynego właściciela tej niegdysiejszej zbrojowni Niemiec – Alfrieda Kruppa von Bohlen und Halbach. Po jego śmierci w 1967 r. Beitz został wykonawcą testamentu i prezesem fundacji, na którą – wbrew zakusom rodziny – ostatni z Kruppów przepisał cały koncern. To bardzo niemiecka biografia gospodarcza, polityczna i moralna. Beitz nie tylko przez 60 lat wpływał na losy koncernu, ale od lat 60. także na niemiecką politykę – należał do prekursorów polsko-niemieckiego zbliżenia. W 1970 r. Willy Brandt proponował mu nawet stanowisko ambasadora w Warszawie. Beitz grzecznie odmówił, twierdząc, że nie nadaje się do odbierania ministrów z lotniska. Wolał na dobre i złe prowadzić koncern, którego początki sięgają czasów Napoleona, który zbroił Bismarcka i którego twarda stal według wodza III Rzeszy miała być dla niemieckiej młodzieży wzorem psychicznej bezwzględności. Po drugiej wojnie koncern miał być z woli Amerykanów rozparcelowany. Alfrieda Kruppa – właściciela od 1943 r. – skazano w Norymberdze na długoletnie więzienie. Ale w czasie wojny koreańskiej amnestionowano go i pozwolono odtworzyć koncern. Na asystenta dobrał sobie 38-latka, który wprawdzie nie znał się na węglu i stali, ale był doskonałym menedżerem o zupełnie innej biografii wojennej. Berthold Beitz urodził się na Pomorzu, po zachodniej stronie Odry. W 1941 r., jako młody pracownik hamburskich zakładów Shella, został skierowany do zarządzania zdobytymi właśnie szybami naftowymi na południe od Lwowa. Był jednym z okupantów, ale też jednym z niewielu – 457 – Niemców, którzy w Yad Vashem mają swoje drzewko Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. W Borysławiu uratował setki Żydów, wpisując ich na listę osób niezbędnych dla wydobycia ropy. Niektórych w ostatniej chwili osobiście wyciągnął z wagonu jadącego do obozu zagłady. Nie uważał się za bohatera. Działał, bo uważał, że tak należało, i lojalnie przyznawał, że miał szczęście. Gdy złożono nań donos, trafił we wrocławskim gestapo na znajomego, który ten donos wrzucił do pieca. Korzystał z sympatii esesmana, który w Drohobyczu mordował Żydów, ale w Borysławiu przymykał oko na próby ich ratowania przez Beitza. Pomagał także Polakom, w tym siostrze Gomułki, która w Jaśle była krawcową Beitzów. Dzięki temu miał od swej pierwszej podróży do PRL w 1958 r. otwarte w Warszawie drzwi. Ze względu na swą postawę w czasie wojny Beitz był przez lata w Polsce mile widziany. A ekspozycja Kruppa na Targach Poznańskich była miejscem nieoficjalnych polsko-niemieckich spotkań i dyplomacji zastępczej. To przez niego – notował Mieczysław Rakowski – premier PRL Józef Cyrankiewicz dał w grudniu 1969 r. sygnał nowemu kanclerzowi, że Warszawa jest gotowa do rozmów. I przez niego Brandt poufnie odpowiedział, jak je zamierza prowadzić. Klątwa Buddenbrooków Alfried Krupp i Berthold Beitz to bardzo niemiecka para. Syn stalowych baronów z Essen był zaledwie dziewięć lat starszy od syna pomorskiego urzędnika. Byli ulepieni z różnej gliny. Napiętnowany sześcioma latami więzienia za zbrodnie wojenne przemysłowiec był introwertykiem, żył w separacji z żoną, nie potrafił okazać uczuć swemu jedynemu synowi Arndtowi. Wprawdzie chciał go uczynić swym spadkobiercą, ale rozmawiał z nim poprzez Beitza, świetnego sportowca, tancerza, człowieka rodzinnego, pełnego empatii, samodyscypliny i niezależnego – co pokazał w Borysławiu. Kruppa dopadła opisana przez Tomasza Manna klątwa Buddenbrooków – groźba upadku firmy z powodu psychicznego rozwichrzenia spadkobiercy. Arndt Krupp nie ukończył studiów, ożenił się, choć był homoseksualistą, potem rozwiódł i imprezował. W końcu dał się przekonać do rezygnacji ze spadku za solidną rentę 12 mln marek rocznie. Ale i to zdołał przepuścić i w latach 80. umarł w osamotnieniu. Alfried Krupp to dla wielu mroczna strona Niemiec, Beitz natomiast ta jasna. Obaj byli outsiderami, Krupp zamknięty w swej willi, Beitz mimo swej otwartości nieufający krajanom po tym, co przeszedł w Borysławiu. Obaj byli samcami alfa, tyle że Krupp miał władzę rzeczywistą, a Beitz pożyczoną, ale za to całkowite zaufanie i pełną swobodę działania. Tę symbiozę przerwała śmierć Alfrieda Kruppa. Od 1967 r. Beitz jako szef koncernu już z nikim nie nawiązał tak bliskiej więzi. Przez pół wieku – tłumaczy autor jego biografii Joachim Käppner – szedł swoją drogą samotnie. Pod jego kierownictwem koncern przeszedł przez kryzys przemysłu stalowego lat 70. i 90., a w 1999 r. połączył się z drugim kulejącym gigantem – Thyssenem, tworząc jeden z największych koncernów stalowych na świecie, zatrudniający 160 tys. ludzi, w tym tylko 64 tys. w Niemczech. Beitz od 1989 r. był honorowym, ale z wszelkimi plenipotencjami, prezesem Fundacji im. Kruppa. Była ona prowadzona staromodnie, zgodnie z duchem testamentu Alfrieda Kruppa. Miała w koncernie 25,3 proc. akcji – mniejszość blokującą – i do głosu patriarchy przywiązywano w niej do końca ogromną wagę. Jeszcze w czasie chińskiego boomu wyglądało na to, że ThyssenKrupp stoi mocno na ziemi. Jednak od kryzysu amerykańskiego 2008 r. wpadł w kłopoty, budowa dwóch wielkich hut w Brazylii i USA opóźnia się i pożera spore środki koncernu. Rzut oka na bilans koncernu przypomina zaglądanie do starej szkatuły, na której dnie leży zaledwie kilka srebrnych monet, zgryźliwie twierdzą komentatorzy. Jeśli nie bankrutuje, to dlatego, że nieźle idą bieżące interesy. Duże zyski przynosi produkcja wind, a także – mimo spadku zamówień – podzespołów dla przemysłu samochodowego, nawet produkcja stali jest bardziej opłacalna niż u europejskich konkurentów. Nowy szef koncernu Heinrich Hiesinger twierdzi, że po kilku katastrofalnych latach ThyssenKrupp staje na nogi. Na ten rok obrachunkowy, który kończy się we wrześniu, długi nieco zmaleją. Ale nadal ciążą obie amerykańskie kule u nogi: w Brazylii i USA. Powinny być sprzedane, tymczasem wciąż pojawiają się nowe problemy techniczne. I teoretycznie nie jest wykluczone, że ThyssenKrupp w ciągu kilku miesięcy może ogłosić upadłość, a na pewno przez kilka miesięcy będzie miał kłopoty z wypłacalnością. Zgodnie z wolą Alfrieda Kruppa, koncern miał być niepodzielną własnością fundacji, odporny na ataki i próby wrogiego przejęcia. Z dawnej zbrojowni Niemiec już w latach 50. przestawił się na produkcję pokojową. W latach 60., mimo strajków górniczych, pozbył się kopalni. Ograniczył rozbudowywane od XIX w. świadczenia socjalne. W latach 70. wpuścił kapitał irański, ale szach Iranu w 1979 r. upadł, więc trzeba było szybko odkupić jego udziały. W latach 80. i 90. – znowu przy protestach robotniczych – Krupp zamykał stalownie w Niemczech i w 1999 r. połączył się z Thyssenem. Dostosowanie do warunków rynkowych było bolesne