Blikle: gorzkie problemy znanych polskich cukierników

Pączki smaży już piąte pokolenie Bliklów, ale to nie rodzina zdecydowała o wyprowadzce z Nowego Światu. W 2012 r. kontrolę nad firmą, wraz z 60-procentowym pakietem udziałów, przejął fundusz Vertigo Investments za pośrednictwem spółki Rubin. Firma Blikle zaczęła mieć kłopoty z malejącą sprzedażą, rodzina po długich naradach postanowiła więc wpuścić inwestora, żeby zdynamizował przychody, przywrócił czasy świetności. Może wprowadził na giełdę? Te nadzieje okazały się płonne, a konflikt między udziałowcami nabrzmiewa. Iskrzyło zresztą od początku. Zaczynało się niby niewinnie, od hasła, że „trupy ze ścian trzeba zdjąć”. Chodziło o fotografie przodków rodziny Blikle, które w cukierni wisiały od zawsze. Dumę cukierników budziło też zdjęcie pokazujące, jak długie kolejki kłębiły się przed zlikwidowanym teraz sklepem w każdy tłusty czwartek. Przedstawiciele funduszu uznali, że to raczej powód do wstydu. Dowód, że firma nie radziła sobie ze sprawną obsługą klientów. Teraz pretensje są już o wszystko. Rodzina publicznie ogłasza, że za decyzje podejmowane w firmie nie odpowiada, fundusz po cichu narzeka na umowę dającą Bliklom mniejszość blokującą. Kiedyś mówiło się, że „Blikle rozmnaża się przez pączkowanie”. Teraz amatorów sławnych pączków szybko ubywa, klienci się starzeją. Michał Wólczyński, obecny prezes firmy A.Blikle, uznał, że nowe stawki czynszu, jakich za najsłynniejszy firmowy lokal zażądała właścicielka budynku, są nie do przyjęcia. Na wyprowadzkę dostał trzy dni, umowa najmu się skończyła. Na powrót dobrych stosunków i korzystne stawki czynszu nie ma co liczyć. Lokalni przedsiębiorcy uważają, że nawet gdyby A.Blikle zgodził się na nowe warunki umowy, właścicielka kamienicy lokalu by firmie nie wynajęła. Sklep, z którego musiał wyprowadzić się Blikle, to miejsce symboliczne. Kojarzył się warszawiakom z pączkami od 148 lat. Antoni, czyli Blikle pierwszy, zaczął je tu smażyć w 1869 r., na domu przy ul. Nowy Świat 33 zawiesił pierwszy szyld A.Blikle, choć kamienica nie była jego własnością. Wtedy należała do emerytowanego carskiego pocztmistrza. Potem przeszła w ręce rodziny Strumiłłów, która z kolejnymi pokoleniami rodziny Blikle zawsze była w przyjacielskich stosunkach. Tu, podczas bombardowania we wrześniu 1939 r., urodził się Andrzej Jacek, czwarty z pokolenia cukierników. Potem z synem Strumiłłów razem bawili się na podwórku. Teraz wnuczka, obecna właścicielka, nie chce ich znać. Kiedy po wojnie z kamienicy zostały tylko ściany zewnętrzne i strop nad piwnicą, Strumiłłowie odbudowali ją wspólnie z rodziną Blikle. – Ojciec, Jerzy, odbudował parter i dach – twierdzi prof. Andrzej Jacek Blikle. – Dach jest tak solidny, jakby miał przetrwać kolejne bombardowanie. Koszty odbudowy mieliśmy „odmieszkać”. Ciasta wypiekaliśmy w oficynie, w której wcześniej mieściły się stajnie. Po wejściu w życie dekretu Bieruta Strumiłłowie kamienicę stracili, ale firma Blikle w niej pozostała. Najlepsze pączki w Warszawie W 1952 r. Blikle po raz pierwszy otrzymał wyrok eksmisji. Dużą pracownię w oficynie upatrzył sobie na siedzibę Związek Łowiecki, doskonale usytuowany w strukturach ówczesnej władzy. Mimo że cukiernikowi udało się uzyskać półroczne odroczenie przymusowej wyprowadzki, myśliwi podczas jego nieobecności oficynę zdemolowali i zajęli. Prawo okazało się bezbronne wobec siły. Pracownię trzeba było przenieść na zaplecze sklepu, a biuro firmy – do piwnicy, w której wcześniej przechowywano lód. W stanie wojennym piwnica stała się ulubionym miejscem spotkań opozycji. Częstym gościem był także mecenas Edward Wende. Pączki, jak za dobrych czasów, lukrowano wraz z kandyzowaną skórką pomarańczową. Prawdziwych pomarańczy w sklepach nie było, ale niektórych klientów stać było na ich zakup na bazarze na Polnej, więc Blikle pomarańczową skórkę skupował od ludności. Lepszych pączków w Warszawie nie było. Firmę prowadziła wtedy Maria Szukałowicz. Andrzej Blikle, profesor matematyki i informatyki, wolał zająć się karierą naukową. Widział, jak ojciec za zakup jajek w sklepie trafiał do aresztu za spekulację, i nie bardzo jako „prywaciarz” chciał się z władzą boksować. Na szefa dziadek Jerzy namaścił wnuka Łukasza. Młody rwał się do prowadzenia biznesu, ale długo musiał na to czekać. Kiedy bowiem wybuchła nowa, wolna Polska, ojciec nagle zmienił zdanie. Postanowił pokierować firmą, niech Łukasz jeszcze poczeka. Prof. Andrzej Blikle prowadził firmę przodków przez 20 lat. Teoretykiem zarządzania biznesem okazał się jednak lepszym niż praktykiem. Na początku lat 90. jeszcze o tym nie wiedział, sprzedaż ciast ciągle rosła. Pojawiła się możliwość reprywatyzacji kamienicy przy Nowym Świecie i Andrzej Blikle bardzo się zaangażował, także finansowo, w pomoc spadkobierczyni, wnuczce Strumiłły, obecnie mieszkającej w Bostonie. Odzyskiwanie trwało wprawdzie kilka lat, ale w zamian firma A. Blikle uzyskała bardzo korzystną, dziesięcioletnią umowę na wynajem. O sprzedaży lokalu nie było jednak mowy, właścicielka nie chciała się go pozbyć. Po wygaśnięciu umowy w 2006 r. zaczęły się trudne negocjacje. Właścicielka oczekiwała, że cukiernik zacznie płacić rynkowy czynsz. Następna umowa przewidywała, że na dojście do stawek rynkowych firma będzie miała następne dziesięć lat. Potem taryfa ulgowa się skończy. Nowy Świat stawał się najdroższą ulicą w Warszawie, chciały się tu lokować najbardziej prestiżowe marki. Stawki za metr sięgały stu euro. Nietrafione inwestycje Tymczasem firma Blikle radziła sobie coraz gorzej. Nie potrafiła odnaleźć swego miejsca na rynku. Popełniała błędy inwestycyjne. W piwnicy pracownia już się nie mieściła, więc udało się ją przenieść do pobliskiej kamienicy przy ul. Górskiego. Ale mieszkańcy nie życzyli sobie produkcji pączków, po kilku latach trzeba było się stąd wynieść. Zakup byłego supermarketu na Ursynowie także okazał się nietrafiony. Trudno było tu spełnić coraz ostrzejsze unijne wymogi sanitarne. Trzeba było rozejrzeć się za kolejnym miejscem na pracownię. Wybór padł na dawną fabrykę chusteczek w Konstancinie-Jeziornie. Potrzebny był spory kredyt, ale można było się starać o wsparcie unijne. Powstała nowoczesna wytwórnia, ale – jak zauważa dziś Łukasz Blikle – o paru ważnych rzeczach w niej zapomniano. Np. o urządzeniu, w którym można przyrządzać kremy w obiegu zamkniętym. Dziś nie bardzo jest je za co kupić. Andrzej Blikle nie chciał, żeby firma stała się korporacją. Cenił sobie familijne stosunki z pracownikami, nie chciał zamieniać ich na wyścig szczurów. Firma miała też zachować luksusowy charakter wypieków. Smażyć pączki i piec ciasta tylko z naturalnych surowców, tradycyjnymi metodami, bez konserwantów i ulepszaczy. Ale, żeby przetrwać, musiała się też rozwijać, czyli sprzedawać coraz więcej. Profesor, pierwszy w Polsce, postanowił, że ogień z wodą pogodzi franczyza. Wiedział, jak bardzo popularna jest na Zachodzie. Do firmy mieli się zgłaszać przedsiębiorcy z całego kraju, którzy będą sprzedawać wypieki A.Blikle w swoich sklepach. Urządzonych i prowadzonych zgodnie z zasadami wypracowanymi przez kolejne pokolenia rodziny cukierników. Znane i lubiane logo miało im przysporzyć nowych klientów, a firmie Blikle zwiększyć sprzedaż. Za szkolenia i możliwość powieszenia szyldu firmy A.Blikle należało zapłacić. Łukasz Blikle, prawnik z wykształcenia, o całym systemie napisał pracę dyplomową. Też jest doskonałym teoretykiem, lubi cytować biznesowe autorytety. Miał czas na gruntowne studia, zdążył też skończyć nowojorską School of Visual Arts. W firmie odpowiadał za marketing. Prof. Andrzej Blikle ciągle nie potrafił postawić biznesu na mocnych nogach. Popełniał kolejne błędy. Bo dla firmy, która nie chciała zrezygnować z wysokiej jakości wypieków, taka droga rozwoju okazała się bardzo kosztowna. Ciasta do franczyzobiorców trzeba było z Warszawy dowozić codziennie. W specjalnych, dwukomorowych samochodach. Jedna była dla tych, które muszą być przechowywane w chłodzie, druga dla pączków, które zimna nie znoszą. Wtedy robią się twarde. Franczyzobiorców nie było aż tylu, żeby biznes się spinał, zaledwie kilkunastu w całym kraju. Działających w miastach często oddalonych od siebie, jak Opole, Łódź czy Częstochowa. Zwroty towaru już po jednym dniu też okazały się duże. Zwłaszcza pączków. – Wypieki nie były w stanie zarobić na kosztowny transport – kwituje konkurent. Rynek cukierniczy szybko rósł, ale konkurentów przybywało szybciej. Otwierano słodkie butiki, których właściciele wypiekali znakomite ciasta, sprzedawane w jednym punkcie, bez ponoszenia dużych kosztów transportu. Mogli oferować wysoką jakość bez śrubowania ceny. Rozrastały się też sieciowe kawiarnie z ciastami przemysłowymi, zachowującymi świeżość miesiącami dzięki konserwantom. Nieponoszące wysokich kosztów zwrotów i transportu. Tam ciastka były tańsze, a młodzi klienci nie oczekiwali kawy w eleganckich filiżankach. Konserwanty im nie przeszkadzały. Ciągnęli do Starbucksa, Green Cafe czy Cafe Nero, zarabiających na efekcie skali. Dla firmy A.Blikle wolny rynek okazał się za ciasny, coraz bardziej ją z niego wypychano. Nie wszystkie nowo otwierane punkty potrafiły zacząć zarabiać, sprzedaż spadała, pojawił się deficyt. Inwestycje, na które zaciągnięto w bankach kredyty, okazały się mocno na wyrost. Zwłaszcza nowoczesna pracownia w Konstancinie-Jeziornie, spełniająca wszystkie wymogi unijne. Mogła wypiekać o wiele więcej ciast, niż chcieli kupić klienci. Wielu odeszło, np. do Lukullusa, też firmy rodzinnej, której członkowie uczyli się rzemiosła u najlepszych mistrzów w Paryżu. Prof. Blikle powoli dojrzewał do przekazania pałeczki synowi. Wielkie cięcia kosztów Gdy w grudniu 2010 r. Łukasz Blikle wreszcie został prezesem, zdążył już zapomnieć o swoich 40. urodzinach. Bliżej mu było do pięćdziesiątki. Otrzymał firmę, która zaciągnięte przez ojca kredyty musiała teraz spłacić. Andrzej Blikle powiedział wtedy: „Nie jest tak, że piąte pokolenie Bliklów przychodzi na gotowe i zarządza maszynką do robienia pieniędzy. Musi własną ciężką pracą sprawić, że kredyty zostaną spłacone, a firma będzie się rozwijać”. Oddał stanowisko prezesa, ale zatrzymał władzę. W niechęci rodziny Blikle do korporacji mieścił się także stosunek do pracowników. Profesor, czemu dawał także wyraz publicznie, uważał, że ludzi należy traktować podmiotowo, obdarzać zaufaniem, był przeciwnikiem współzawodnictwa, skoro zabija