Ramię ramię z robotem

Nie ma co ukrywać, że handlowcy pracujący w robotyzacji dotknięci są pewnymi odruchami warunkowymi. Na przykład wystarczy, że usłyszą w mediach, że w Polsce brakuje pracowników, a już oczy im się świecą na samą myśl o rosnących słupkach sprzedaży robotów. I wtedy spotykają się z typowym polskim przedsiębiorcą, który szybko im ten błysk w oku gasi. Dowiadują się, że w cenie jednego robota można zatrudnić trzech Mirków albo sześciu Andriejów. I może programuje się ich ciężko i łatwo gubią parametry, ale jednak w obsłudze są łatwiejsi, bo choć nie znają języka programistów, to znają słowo premia. W efekcie Polska swój udział w globalnym rynku robotów przemysłowych podaje w promilach. Za to Chiny, które uchodzą za synonim taniej siły roboczej, są liderem robotyzacji. Tylko w zeszłym roku zainstalowano tam 138 tys. robotów. – Przy dzisiejszej skali zakupów polski przemysł potrzebował ponad 100 lat na osiągnięcie takiego wyniku – mówi Zbigniew Piątek, redaktor naczelny portalu www.przemysl-40.pl. Ostateczny kres chowu klatkowego Miłośników „Gwiezdnych wojen” wizyta w jakiejkolwiek fabryce robotów przemysłowych głęboko rozczaruje. Nawet urządzenia wiodących producentów wyglądają jak przerośnięte półprodukty. Większość robotów składa się z przegubowego ramienia zakończonego chwytakiem albo specjalistycznym manipulatorem. Do tego dochodzi kilka czujników, najczęściej w postaci lasera i kamery. A całość zamontowana jest na masywnej podstawie. Zazwyczaj nieruchomej. Czasem poruszającej się w jednej lub dwóch płaszczyznach, ale w ograniczonym zakresie. Wystarczy im jednak dać coś do roboty, żeby szybko nabrać szacunku do ich możliwości. – Najlepszy spawacz jest w stanie położyć 5 mm spawu na sekundę. Robot kładzie 15 mm. Robi to oszczędniej, dokładniej i tak długo, jak trzeba – mówi prezes APA Group Artur Pollak, która zajmuje się programowaniem zrobotyzowanych ciągów produkcyjnych. W czynnościach powtarzalnych i monotonnych roboty biją człowieka na głowę. – Nie znają pojęcia nudy i zmęczenia, więc nie popełniają wynikających z tego błędów – dodaje prezes Pollak. Na dodatek są tak szybkie, że ich stanowiska pracy trzeba wygradzać specjalnymi siatkami drucianymi wyposażonymi w czujniki zbliżenia, żeby chronić ludzi przed przypadkowymi urazami, a nawet śmiercią. 150-kilogramowe ramię poruszające się z prędkością rozpędzonego ferrari z ludzkiego ciała zrobiłoby miazgę w ułamku sekundy. Człowiek zabity przez robota to podwójny kłopot, bo trudno do końca zdefiniować, kto powinien za taką śmierć odpowiadać albo co gorsza pójść do więzienia. Tym bardziej że w robotyce obowiązuje takie zjawisko, jak cykl nieustalony, czyli wykonywanie przez robota czynności, która nie została mu zadana. Europarlamentarzyści dopiero w lutym zeszłego roku zaapelowali do Komisji Europejskiej o rozpoczęcie prac nad przepisami, które regulowałyby odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez maszyny. Pomysł jest taki, żeby roboty dostały status osoby elektronicznej. Ich producenci musieliby odprowadzać składkę na fundusz odszkodowawczy. W sytuacji kiedy robot podjąłby autonomiczną decyzję, szkody pokrywane byłyby z funduszu. Europarlamentarzyści chcą również zakazać produkcji robotów o wyglądzie zbliżonym do człowieka. Ten zakaz jest nieco na wyrost, bo typowego robota przemysłowego trudno pomylić z nawet najbardziej ułomnym człowiekiem. A branża roboty traktuje szorstko, żeby nie powiedzieć bezlitośnie. Jędrzej Kowalczyk, prezes Fanuc Polska, mówi, że misją jego firmy jest, żeby klient „z robota wycisnął jak najwięcej”. Samo wygradzanie zrobotyzowanych stanowisk przełożyło się na język, którym w przemyśle mówi się o robotach. Choć to maszyny, to w żargonie branży traktowane są bardziej jak zwierzęta „puszczane na 100 proc. za ogrodzeniem”. Uwolnienie robotów z klatek, czym od kilku ostatnich lat żyje branża, nie miało nic wspólnego ze współczuciem albo zmianą nastawienia do maszyn. Roboty współpracujące, czyli takie, które mogą na jednym stanowisku pracować ramię w ramię z człowiekiem, to po prostu znak czasów. Przemysł musi być elastyczny. A robot zamknięty w klatce takich możliwości nie dawał. Tak powstała nowa generacja robotów, czyli coboty. Są tak opomiarowane, żeby reagować na zetknięcie z człowiekiem i natychmiast się zatrzymać, gdyby groziło to uszkodzeniem kruchego ludzkiego ciała. Pierwsze modele cobotów weszły już do seryjnej produkcji. Ale to dopiero początek rewolucji, bo przemysł domaga się maszyn, które będą reagować na komendy wydawane za pomocą głosu, uczyć się na własnych błędach, a zdobytą wiedzę przekazywać innym robotom. – W laboratoriach takie roboty już istnieją – mówi Artur Pollak. Pierwsze modele zaczynają już nawet z tych laboratoriów wychodzić na rynek. Dwa miesiące temu firma Kuka, światowy gigant w produkcji robotów, zapowiedziała wpuszczenie na rynek modelu LBR iisy. Według zapowiedzi producenta „LBR iisy po zaprogramowaniu może przenieść nauczone procesy na dowolną liczbę innych cobotów”. Robot niechętny do współpracy? Fabryka VW we Wrześni to jedno z najbardziej zrobotyzowanych miejsc w Polsce. Pod jednym dachem mają więcej robotów, niż sprzedało się w całym kraju w ciągu dwóch lat. Licząca prawie 3 km automatyczna linia transportowa wije się przez zakład jak rzeka. Przy pełnej wydajności z linii co 180 sekund zjeżdża nowy crafter. Biorąc pod uwagę, że na niektórych odcinkach zautomatyzowano 80 proc. produkcji, człowiek w tej fabryce jest właściwie dodatkiem do robotów. Jednak pracownicy biura prasowego proszą, żeby nie przyjmować takiej perspektywy, bo byłaby krzywdząca dla załogi. – Człowiek jest takim elementem, który radzi sobie z odchyleniami od normy i sytuacjami nietypowymi. Na tym etapie rozwoju maszyn to człowiek jest ciągle bardziej racjonalny – tłumaczy jeden z inżynierów zatrudnionych we Wrześni. Zakład ma właściwie cały przegląd robotów, które oferuje rynek. Od najmniejszych o udźwigu do 5 kg po największe, które są w stanie bez problemu manipulować elementami ważącymi tonę. Te ostatnie mają nawet swoją nazwę – Atlas. Mniejsze oznaczane są najczęściej tylko literkami i cyfrą odpowiadającą udźwigowi. Cały proces produkcji we Wrześni jest precyzyjnie wyliczony i podzielony na takty. Jeden takt trwa 110 sekund. W tym czasie robot musi położyć np. 200 z 5 tys. spawów potrzebnych do skonstruowania samochodu. W czasie jednego taktu karoseria pokonuje 8,5 m. Zbudowanie jednego samochodu to 120 taktów montażowych. W takim systemie dużo łatwiej odnaleźć się robotom niż ludziom. Z pracownikami trudno o czymkolwiek porozmawiać, bo linia pracuje w trybie ciągłym. Więcej można dowiedzieć się po pracy. Wtedy narzekają, że w fabryce sami czują się jak roboty. Ale pod nazwiskiem nikt nie chce się wypowiadać. Jeden z inżynierów postawę robotników nazywa niewdzięcznością. – Roboty całkowicie wyeliminowały pracowników tylko na tych stanowiskach, gdzie jest duża uciążliwość i szkodliwe warunki. Kiedyś spawacze czy lakiernicy marli jak muchy od trujących wyziewów. Na pozostałych stanowiskach roboty wspierają pracę człowieka – mówi. Ale w kwestii narzuconego przez maszyny tempa pracy nie chce się wypowiadać. Kwestia relacji człowiek–maszyna to obecnie najtrudniejsze wyzwanie dla firmy, bo we Wrześni testowany jest pierwszy robot współpracujący firmy Kuka. Pracuje bez wygrodzenia. Ale pod czujnym okiem programisty. Minie jeszcze sporo czasu, zanim programistę zastąpi któryś z zatrudnionych w fabryce robotników. Gdyby robot choć drasnął człowieka, to opór załogi przed pracą z maszyną na jednym stanowisku byłby trudny do pokonania. Stąd długotrwała faza testów. Ze względu na hałas panujący w hali montażowej robot komunikuje się za pomocą kolorów. Opaska na ramieniu zabarwiona na czerwono to sygnał, że robot jest w trakcie pracy. Ale nawet wtedy system czujników dba o bezpieczeństwo człowieka. Żeby to udowodnić, inżynierowie chętnie kładą dłonie na śrubie, którą ma przykręcić. I nic im się nie dzieje. Z badań psychologów wynika, że nie każdy człowiek powinien pracować z robotem. U części osób może się to wiązać z silnymi emocjami negatywnymi. Skazaną na porażkę chęcią rywalizacji albo obwinianiem robota za zbyt szybkie tempo pracy. – Z rozmów ankietowych wynika, że ludzie niechętnie pracują z robotami. Część ze strachu przed nową technologią, inni z obaw, że sami stracą pracę. Zdarza się, że tak jak w XIX w. robotnicy niszczyli mechaniczne krosna, tak dziś dochodzi do aktów sabotażu na robotach. Na szczęście percepcja się zmienia – dodaje redaktor Piątek. Pojawiają się również obawy, że roboty nie zaakceptują współpracy z człowiekiem. – Byłem na konferencji naukowej, podczas której znana prawniczka opowiadała historię o robocie, który w Japonii zabił pracownika, bo uznał, że spowalniał proces produkcji – mówi prezes Artur Pollak. – Ja wiem, że to jakaś bzdura, ale na sali było wielu ludzi z biznesu i pewnie niektórzy mogli w taką historię uwierzyć. Jeśli we Wrześn