Domy z papieru – to przyszłość?

Pomysł był taki, aby nie generować kosztów. Papier musiał być nowy, natomiast wszelkie dodatki powinny pochodzić z odzysku. Poszewki wykonano ze starej pociętej paralotni, którą architekt wygrzebał w skupie złomu za zgrzewkę piwa. Szafa wykonana jest ze szmat z lumpeksu. Materac do łóżka wyciągnięto ze starej wersalki znalezionej na śmietniku. – W lumpeksach można wyszperać pierwszoligowe rzeczy, w dodatku bardzo tanio. Do produkcji komercyjnej prawdopodobnie musiałbym użyć materiałów nowych, chociaż sama idea przetworzenia z odzysku gruntownie wpisuje się w założenia bezdomności – wyjaśnia Jerzy Łątka, 29-letni doktorant Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, spiritus movens projektu papierowych mebli do papierowego domu. Do współpracy Łątka zaprosił nie architektów, lecz mieszkańców wrocławskiego schroniska dla bezdomnych Towarzystwa Pomocy św. Brata Alberta. Wizytówką architekta jest tymczasowy „dom treningowy”, wpisujący się w pomoc bezdomnym, a kolejne efekty jego poszukiwań to papierowe domy, kartonowe meble i „kieszeń na człowieka”. Karton deluxe Tymczasowy dom z papieru to architektoniczny pasożyt. Niektórzy mówią, że jest ekskluzywnym kartonem i w polskich warunkach mógłby przetrwać nawet kilkanaście miesięcy. Dom może stanąć na dachu lub przy ścianie istniejącego budynku i korzystać z zastanego ogrzewania, mediów i prądu. W zamyśle ma być 25-metrowym budynkiem gospodarczym, który stanie (bez pozwolenia na budowę) na terenie Schroniska im. Brata Alberta we Wrocławiu. Będzie klasycznym układem z kuchnią, sypialnią i łazienką. Dariusz Dobrowolski, kierownik schroniska, o podobnym rozwiązaniu jeszcze nie słyszał. Owszem, przed 10 laty podobną próbę podjęto w schronisku dla bezdomnych w Gdańsku, gdzie funkcjonował baraczek mieszkaniowy: panowie mieli swój pokój i aneks kuchenny, ponadto prowadzili gospodarstwo i płacili za media. Tyle że domek nie był z papieru. – Natomiast sam pomysł mieszkania treningowego dla bezdomnych oczekujących na mieszkanie jest z pewnością nowatorski. Począwszy od projektu i materiałów tego domu, a kończąc na idei powrotu bezdomnego do społeczeństwa. Byłaby to szansa na sprawdzenie, na jakim jest się etapie wychodzenia z bezdomności. Łatwo jest przecież dostać mieszkanie i za chwilę je stracić – argumentuje Dobrowolski.   Elementami konstrukcyjnymi domu treningowego są panele wypełnione papierowymi płytami o strukturze plastra miodu oraz papierowe tuleje. Dach i podłogi tworzy system kasetonowy, a połączenia między tulejami wykonane są z czopowych łączników. Ściany wewnętrzne są wytapetowane i wykończone papierowymi laminatami odpornymi na wilgoć. Na dachu położona jest warstwa wodoodporna z papieru powlekanego włóknem szklanym i ognioodpornym filmem polietylenowym. Sufit to papierowe kasetony. Całość wykończona jest przeciwwodnymi laminatami papierowymi. Zastosowane elementy pochodzą z recyklingu i mogą ulec kolejnym przetworzeniom. Prefabrykaty nie ważą dużo, dlatego dom może być złożony na miejscu budowy lub dostarczony w postaci gotowych elementów. To wszystko działa na wyobraźnię. Wykorzystując przedmioty biedne i najniższej rangi, jak by to powiedział Tadeusz Kantor, projekt staje się czymś więcej niż tylko dobrym pomysłem młodego architekta. Dom wpisuje się w szeroki nurt recyklingu, który jest wykorzystywany we współczesnym wzornictwie, no i ma pomóc bezdomnemu w porzuceniu tymczasowego, koczowniczego trybu życia. Jest jak stacja przesiadkowa – oznacza moment, w którym należy zrobić krok naprzód. Kieszeń na człowieka W ten nurt wpisuje się również Instant Home, czyli tymczasowy dom błyskawiczny, zaprojektowany z myślą o osobach narażonych na trudne warunki atmosferyczne. Zewnętrzna część domu jest wykonana z Cordury, mocnego i nieprzemakalnego tkanego materiału, a kieszenie na dmuchane pałki stanowią izolację termiczną oraz zapewniają wygodę. Całość jest montowana i zamykana za pomocą rzepów i linek. – Rzeczywiście, w momentach gdy leżymy w parku i chcemy uniknąć „zwinięcia” przez policję, dom może się przydać – lakonicznie zauważa bezdomny Bogumił Myśliwiec. Dom jest rodzajem płachty, która ma wszechstronne zastosowanie i zapewnia minimum bezpieczeństwa w ekstremalnej sytuacji. Jest na tyle obszerny, że ochroni człowieka przed wścibskim wzrokiem. A przy tym lekki, składany, można go przechowywać na przykład w plecaku i – jak ślimak – przemieszczać się ze swoim tymczasowym domkiem po całym mieście. Walor bardzo istotny, gdy panuje niska temperatura i zamarza wielu bezdomnych. W zależności od potrzeby może służyć za pałatkę przeciwdeszczową, hamak, śpiwór albo toaletę:   – Mój pomysł zrodził się jeszcze na studiach, w ramach zadania na wzornictwie „kieszeń przenośna”. Koledzy przynosili różne wymyślone kieszenie, a ja zaprojektowałem kieszeń na człowieka. Inspirowałem się głównie rozwiązaniami wojskowymi i turystycznymi – wspomina Łątka. Początkowo projekt ograniczał się do idei, ale Łątka wspomina, że bezdomni ją przetestowali i okazała się mieć sens. – Kiedy były już przygotowane makietki mebli, okazało się, że bezdomni bardzo dużą wagę przywiązują do funkcjonalności tych konstrukcji. W każdej wolnej przestrzeni szukali nowych rozwiązań, dzięki czemu wymyślono schowek na książki – dodaje. Architektura socjalna Wysoka kultura używania papieru istniała już od II w. p.n.e. – w Chinach, a potem w Japonii. Po wielu latach, poprzez kraje arabskie, papier dotarł do Europy – w Polsce pierwszą papiernię otwarto w XV w. Początkowo nie był materiałem cieszącym się zaufaniem i ważne dokumenty spisywano na skórach. Na papier nanoszono informacje niższej rangi i dopiero w następnych wiekach pojawiły się papiery wartościowe czy karty do gry. W budownictwie papier to dziś element dodatkowy, stosowany powszechnie w ścianach kartonowo-gipsowych i wypełnieniach drzwi o strukturze plastra miodu. W Japonii pojawia się choćby w charakterystycznych fusuma, przesuwanych ścianach. Ale dzisiejsze domy z papieru najczęściej kojarzone są z katastrofą. Po klęsce żywiołowej trzeba szybko zbudować cokolwiek, byle było tanio i funkcjonalnie. Wtedy papierowe domy wracają do łask, stając się również architekturą socjalną. Jerzy Łątka za mistrza i przewodnika uważa japońskiego architekta Shigeru Bana, który po trzęsieniu ziemi w Kobe w 1995 r. wybudował dla osób pozbawionych dachu nad głową tym