HOLANDIA: eurosceptycy górą

W krainie wolnych konopi nastała prohibicja. Półtora miliona Niemców, Belgów i Francuzów, którzy co roku kupowali marihuanę w przygranicznych regionach Holandii, musi jeździć po nią w głąb kraju. A i to wkrótce się skończy: w styczniu zakaz sprzedawania trawki obcokrajowcom wejdzie w życie w Amsterdamie. – Byłem ostatnio w Maastricht, a tam, jak w Nowym Jorku w latach 80. Co dziesięć metrów stoi diler i proponuje zioło! – opowiada Rick Steves, amerykański pisarz i podróżnik. Dilerka nie jest jeszcze karalna, za to bardzo opłacalna – Holendrzy kupują marihuanę legalnie i odsprzedają turystom z marżą sięgającą 400 proc. Połowie Holendrów nie podoba się ten rodzaj dyskryminacji obcokrajowców. 12 września w kraju odbędą się przedterminowe wybory, a wiodący w sondażach postkomuniści orędują za powrotem do „starej, dobrej Holandii”, z prawem do jointa dla każdego. – Kilka dni temu z Maastricht ruszył konwój, któremu przewodzi pomalowany na srebrno stary amerykański gimbus. Pasażerowie będą namawiać ludzi do głosowania wyłącznie na partie pronarkotykowe – dodaje Steves. Ale prohibicja na marihuanę to nie najważniejsze, z czym walczą holenderscy postkomuniści. Znacznie głośniej domagają się zatrzymania integracji europejskiej. Holandia zawsze była w forpoczcie jednoczącej się Europy. We wspomnianym Maastricht podpisano w 1992 r. traktat zakładający Unię Europejską, w Amsterdamie jego pierwszą nowelizację. Ale dekadę temu holenderski euroentuzjazm zaczął powoli stygnąć. Jeszcze w maju 2010 r. poparcie dla członkostwa w UE deklarowało 76 proc. obywateli. Dziś wynosi ono już tylko 58 proc., a jeśli wierzyć sondażom, po 12 września eurosceptycy będą stanowić aż jedną trzecią holenderskich posłów. To gwarantuje obstrukcję debaty nie tylko na temat ratowania strefy euro, ale także budżetu unijnego i dalszej integracji. Holendrom przeszkadza Bruksela Niechęć do Europy to owoc dekady holenderskiego populizmu. Jego pierwszą ikoną był ekscentryczny Pim Fortuyn, profesor socjologii i gej, który próbował zbić polityczny kapitał na islamofobii. – To był narcyz, który oprócz głoszenia wyświechtanych antyimigracyjnych haseł lubił opowiadać, że przepada za przypadkowym seksem w publicznych toaletach – opowiada 47-letni fotograf Remko Scheepens, członek centrowej partii Apel Chrześcijańsko-Demokratyczny, która należy do ustępującej koalicji premiera Marka Ruttego. Po tym, jak Fortuyn zginął z rąk szaleńca, liderem skrajnej prawicy został Geert Wilders, znany ostatnio z antypolskiej krucjaty. W 2005 r. założył Partię Wolności (PVV) i zyskał popularność, prowadząc kampanię przeciwko Traktatowi Konstytucyjnemu – Holendrzy odrzucili go w referendum, po raz pierwszy ujawniając antyunijne nastroje. Rok później PVV zdobyła dziewięć mandatów w parlamencie. Po ostatnich wyborach w 2010 r. miała już 24 posłów i zapewniła niezbędne poparcie mniejszościowemu rządowi Ruttego. Wilders, który ze względu na ciągłe pogróżki żyje pod ścisłą ochroną państwa, pozuje na obrońcę holenderskiej tożsamości. Zaczął od kampanii przeciwko muzułmanom – w 2007 r. wezwał władze do wprowadzenia zakazu imigracji z krajów Maghrebu. W tym roku poszedł jeszcze dalej. Uruchomił stronę internetową, na której Holendrzy mogli zgłaszać skargi na przyjezdnych z Europy Wschodniej. Reklamował ją tak: „Masz problem z Rumunami, Bułgarami czy Polakami? Straciłeś przez nich pracę? Czy nie byłoby lepiej, gdyby wrócili do siebie?”. Założenie witryny w ostrych słowach potępiła Komisja Europejska. Komisarz ds. sprawiedliwości Viviane Reding wezwała Holendrów, żeby nie szli ścieżką nietolerancji. – I zdaje się, że w tym momencie Wilders przesadził. Ludzie wystraszyli się, że to prosta droga do przemocy – dodaje Scheepens. Poza tym dziś Holendrom bardziej przeszkadza Bruksela.     Komuniści do centrum A faworytem eurosceptycznego elektoratu nie jest już Wilders, tylko charyzmatyczny nauczyciel Emile Roemer, lider Partii Socjalistycznej (SP). Stronnictwo wystartowało w 1971 r. jako Komunistyczna Partia Holandii. W 1994 r. leninowską doktrynę porzuciło na rzecz tradycyjnej socjaldemokracji. Na lewicy zrobiło się miejsce, Partia Pracy przesunęła się, jak w Wielkiej Brytanii, do centrum. W ciągu trzech ostatnich cykli wyborczych SP wprowadzała do parlamentu od kilku do kilkunastu posłów. Na tydzień przed wyborami sondaże dają jej co najmniej 20 proc. poparcia i pierwsze miejsce w sondażach, przed liberałami premiera Ruttego. Swój sprzeciw wobec Europy Roemer ubiera w retorykę zapożyczoną od Ruchu Oburzonych. Ostatnio ogłosił manifest Nowego Zaufania, bo według socjalistów dotychczasowy system polityczny za bardzo ufał niewidzialnej ręce rynku i uprzywilejował wielkie korporacje. O wiszącej nad Hagą reformie systemu świadczeń socjalnych i podniesienia, jak w całej Europie, wieku emerytalnego do 67 roku życia mówi z obrzydzeniem. „To tylko sprawi, że będziemy mieć dwa razy więcej bezrobotnych seniorów niż mamy!” – grzmiał niedawno w telewizyjnej debacie. Z drugiej strony pozuje nieco na centrystę Billa Clintona i sprzeciwia się proponowanej przez premiera Ruttego podwyżce VAT, bo to jego zdaniem zabije mały biznes i doprowadzi do ubóstwa klasę średnią. Natomiast podatki dla zarabiających powyżej 150 tys. euro rocznie chce podnieść z 52 do 65 proc. Z rekordowo wysokim jak na Holandię bezrobociem (prawie 6 proc.) chce walczyć za pomocą pakietu stymulacyjnego i zwiększenia zatrudnienia w sektorze publicznym, chociaż wpływy z opodatkowania najbogatszych na to nie wystarczą. O planowanej redukcji deficytu mówi stanowczo: „Po moim trupie!”. Partia Roemera eurosceptyczne nastroje rozgrywa delikatnie. Sam lider nic nie mówi o wyjściu Holandii ze strefy euro, ale przypomina, że jego stronnictwo było od początku przeciwne unii walutowej. Roemer nieraz zresztą użył w kampanii zwrotu „gdyby nas kiedyś posłuchano...”. O wartościach europejskich mówi z podziwem, dystansuje się od otwartej ksenofobii Wildersa, ale zaraz przypomina, że od początku był przeciwny integracji Bułgarii i Rumunii, bo nie spełniały politycznych i ekonomicznych kryteriów członkostwa w UE. – W tej kampanii chodzi o to, że nasze pieniądze, zamiast konserwować dorobek państwa opiekuńczego, uciekają na Akropol! – tłumaczy Harry Van Bommel, poseł z ramienia SP. System w tarapatach U podłoża eurosceptycyzmu Holendrów leżą obawy o własny dobrobyt. Rząd Ruttego upadł, ponieważ koalicja nie była w stanie uzgodnić cięć budżetowych niezbędnych, by ograniczyć deficyt do 3 proc. PKB, jak wymagają tego unijne reguły dyscypliny fiskalnej. Utrzymanie wydatków na dotychczasowym poziomie przy kurczącej się gospodarce powiększyłoby deficyt do 4,6 proc. Rutte chciał obciąć o 7 mld euro nakłady na opiekę zdrowotną i o 9 mld na świadczenia socjalne. Na to nie zgodziła się ani należąca do koalicji Partia Pracy, ani wspierająca rząd Partia Wolności Wildersa. Rutte stracił większość w parlamencie i tak doszło do rozpisania przedterminowych wyborów. – Holandia zawsze była wzorowym państwem opiekuńczym. A jednocześnie mieliśmy jedną z najbardziej liberalnych gospodarek na świecie. Dziś ten niemal idealny system jest w poważnych tarapatach – stwierdza 43-letni Jeroen, pracownik średniego szczebla jednego z koncernów energetycznych. Jego żona, 42-letnia Merel, jest pielęgniarką z wyższym wykształceniem. Dwa lata temu za