Berlusconi znów na scenie?

Ponad rok temu przez Italię przetoczyło się polityczne tsunami. Silvio Berlusconi zrezygnował z funkcji premiera, co uradowani Włosi przyjęli śpiewem i tańcami na ulicach. Strzelały szampany, a władzę przejął prezydencki nominat prof. Mario Monti, natychmiast okrzyknięty zbawcą narodu. Ba! Amerykański tygodnik „Time” pytał wówczas z okładki: „Czy ten człowiek może zbawić Europę?”. W najważniejszych stolicach szefa włoskiego rządu przyjmowano z szerokim uśmiechem i niespotykaną dotąd rewerencją. Z włoskich mediów zniknęły wykrzywione grymasem nienawiści twarze polityków, których zastąpili układni, poważni ministrowie Montiego z tytułem prof. przed nazwiskiem. Wydawało się, że po tej epokowej metamorfozie już nic nie będzie wyglądać tak samo. Tymczasem, trawestując genialną obserwację z „Lamparta” Tomasiego di Lampedusy, znów okazało się, że „w Italii trzeba zmienić wszystko, by nie zmieniło się nic”. Ostatnie sondaże wyborcze można było publikować na dwa tygodnie przed elekcją. W sobotę 9 lutego prowadziła lewicowa koalicja wokół Partii Demokratycznej (29–32 proc. poparcia), przed centroprawicowym przymierzem Berlusconiego z Ligą Północną. O różnicy między tymi ugrupowaniami trudno przesądzać, bo w Italii przed wyborami statystyka przestaje być nauką ścisłą i można sobie sprawić sondaż à la carte. Instytut IPSO, na który powołuje się lewica, szacuje jej przewagę na 7 punktów procentowych, a adwersarze wskazują na sondaż EuroMedia Research i twierdzą, że chodzi zaledwie o 1,7 proc. Tak czy inaczej, na czele znów ten sam układ, zastygły 20 lat temu w paraliżującym klinczu. Niespodzianki są dopiero potem: na trzecim miejscu populistyczny Ruch 5 Gwiazdek (16 proc.) komika Beppe Grillo; wreszcie na odległym czwartym wlecze się centrowy ruch Z Montim dla Italii (14 proc.). Cóż więc się stało, że premier zbawca, którego przed rokiem popierało aż 70 proc. rodaków (z włoskich polityków w historii większą popularnością cieszył się jedynie Benito Mussolini), popadł w taką niełaskę? Jak to możliwe, że z politycznego grobu powstał, uwikłany po uszy w skandale obyczajowe i korupcyjne, Berlusconi – człowiek, pod którego rządami kraj 14 miesięcy temu stanął na skraju finansowej katastrofy? Szczególnie za granicą zdumienie budzi tak mikre zaufanie do Montiego, któremu w toczącej się ostrej kampanii wyborczej wsparcia udzieliły wszelkie autorytety i organizacje: Unia Europejska, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, prezydenci Obama i Hollande, kanclerz Merkel, tuzin europejskich premierów i chór wiodących światowych mediów. Tym bardziej że już kilka tygodni po rezygnacji Berlusconiego w komunikatach z wojny z kryzysem Italia przestała być zaliczana do najbardziej zagrożonych odcinków frontu, a Montiego zaczęto wymieniać w gronie najzdolniejszych dowódców. Faktycznie, Monti, ordynując drakońskie cięcia budżetowe, podwyżkę akcyz, podatków i wieku emerytalnego, zbilansował księgi rachunkowe, dzięki czemu udało mu się poskromić najgroźniejszego wroga Italii, czyli koszty obsługi horrendalnego długu publicznego, który sięga już poziomu 126 proc. rocznego PKB. Włosi przyciśnięci Tyle że tę wiktorię profesora kraj okupił bolesnymi stratami. Pogłębiła się recesja, bezrobocie wzrosło o 2 proc. (do 11,2), zbankrutowało 360 tys. firm, średnie roczne zarobki spadły aż o 700 euro, co pociągnęło za sobą drastyczny spadek konsumpcji. Włosi kupili o 20 proc. samochodów mniej niż w 2011 r., gwałtownie skurczył się też rynek nieruchomości, co wywołało kryzys w branży budowlanej – 200 tys. osób w tym sektorze straciło pracę. Za tymi suchymi statystykami kryją się ogromne wyrzeczenia włoskich rodzin. Co trzecia zapożyczyła się, żeby spłacić stare długi, a 15 proc. z nich – wobec odmowy w banku – zwróciło się o pożyczkę do lichwiarzy. Aby dotrwać do pierwszego, ponad połowa Włochów sięga po oszczędności. Co trzeci z nich musiał sprzedać rodzinne precjoza. Sytuacja zmusiła ludzi do zmiany stylu życia, na czym cierpią restauracje, kina, teatry, turystyka i butiki. Italia idzie więc do tych wyborów biedna i wściekła. Za ten ponury stan rzeczy Włosi – ku uciesze populistów z lewa i z prawa – winią Montiego, który ze zbawcy narodu przepoczwarzył się w krwiopijcę. Winią też Europę, czyli „brukselski dyktat”, a szczególnie kanclerz Merkel. Nie tylko w prawicowych mediach mówi się o niej „wielkie dupsko” (culona), a o Montim – Drakula albo Balanzone (postać starca z komedii dell’arte, który ciągle wygłasza mądrości, ale pozbawiony jest rozsądku i kontaktu z rzeczywistością). Monti przedstawiany jest przez rywali jako sługus Unii, listonosz dostarczający Włochom dyrektywy z Brukseli, agent światowej finansjery i włoskich elit. Profesor nie bardzo potrafi się bronić przed tymi zarzutami. Na żołnierza wyborczej wojny się nie nadaje. Jego monotonne wystąpienia w telewizji, wyszukany, suchy język, naszpikowany angielskimi terminami, nie bez racji krytycy nazywają skutecznym środkiem uśmierzającym, od którego przechodzi najgorszy ból zębów. Szczególnie gdy porównać go z pełnymi pasji filipikami telewizyjnego kaznodziei Berlusconiego, wiecowego oratora Pier Luigiego Bersaniego (szef i kandydat na premiera lewicowej Partii Demokratycznej), nie mówiąc już o satyryku Beppe Grillo, który choćby z racji zawodu świetnie potrafi przykuć uwagę publiczności. Zapewne świadom swoich ograniczeń, Monti chciał je przekuć w atut i zapewnił, że nie podda się populistycznej logice kampanii wyborczej, za co płaci wysoką cenę w sondażach. Dotychczas zdążył jedynie zarzucić Partii Demokratycznej pochodzenie z plugawego komunistycznego łoża, a Berlusconiego nazwać zaklinaczem wężów. Jeszcze trzy miesiące temu Berlusconi był praktycznie nieobecny we włoskiej polityce. Pozbawiona lidera, rozbita i plastikowa partia Lud Wolności zaczęła notować w sondażach wyniki poniżej 10 proc. I wtedy stary wódz zapowiedział, że rusza na swoją ostatnią bitwę. Najpierw, wycofując poparcie swego ugrupowania dla Montiego, obalił jego rząd, co za granicą uznano za bogobójstwo. Potem sięgnął po wyborczą pirotechnikę. Pod koniec stycznia 9-milionowej rzeszy kibiców swego klubu AC Milan kupił za 20 mln euro z Manchester City czarną perłę włoskiej piłki Mario Balotellego, co w futbolocentrycznej Italii może się przełożyć nawet na 2 proc. poparcia. To była jednak dopiero uwertura. W niedzielę 3 lutego medialny krezus odpalił superpetardę: zapowiedział, że nie tylko zniesie, przywrócony przez Montiego, podatek od pierwszej nabytej nieruchomości, ale również zwróci już ten zapłacony, natychmiast i w gotówce. W dużych miastach chodzi o niebagatelną sumę ponad tysiąca euro, a 80 proc. włoskich rodzin posiada własne domy lub mieszkania. To był najboleśniejszy podatek Montiego, tym bardziej że jego druga, grudniowa rata w okresie świątecznych zakupów praktycznie zjadła Włochom dodatkową 13 pensję. Berlusconi obiecał również zredukować o połowę liczebność wszelkich władz obieralnych, z parlamentem włącznie, odebrać wybrańcom narodu połowę pensji i skończyć z finansowaniem partii politycznych z budżetu. Nośności tych postulatów trudno się dziwić, skoro co tydzień wybuchają skandale korupcyjne. Jak się właśnie okazało, będący praktycznie w rękach lewicowych władz Sieny trzeci bank Italii Monte dei Paschi di Siena kupił inny bank, Antonveneta, za sumę o 2 mld euro przekraczającą jego wartość rynkową. Ponoć miliard z tej nadpłaty wrócił pod stołem do Monte dei Paschi i zniknął. Poszukiwaniami, również na kontach Partii Demokratycznej, zajmuje się prokuratura. Z kolei 59 z 80 radnych Lombardii, zarabiających co najmniej 10 tys. euro miesięcznie, stanie przed sądem za kradzież. W ramach zwrotu kosztów rozliczali sobie własne rachunki za gaz i prąd, pobyty w luksusowych hotelach i restauracjach, a nawet rachunek za taksówkę opiewający na 3,5 tys. euro. Berlusconi na ministra Berlusconi, zapowiadając, że tym razem zadowoli go teka ministra gospodarki, od połowy grudnia praktycznie nie wychodził z telewizyjnego okienka. Przyczyny upadku swego rządu tłumaczył międzynarodowym spiskiem i zemstą kanclerz Merkel za to, że na unijnych szczytach tak zaciekle walczył o interes Italii. Pojawiał się w telewizyjnych studiach z tabelkami i wykresami, z których wynikało, że jego rządy były dla Italii błogosławieństwem. Opowiadał Włochom to, co chcieli usłyszeć, i zasypywał cudownie prostymi receptami. Pokrycie dla wyborczych obietnic? Opodatkujemy hazard, tytoń, alkohol oraz fortuny trzymane przez Włochów w szwajcarskich bankach. Bezrobocie? Zwolnimy pracodawców z opłacania podatków za nowo zatrudnionych i stworzymy 3 mln miejsc pracy. Podatek od działalności