Nowa telewizja dla Polonii

Ocena programu telewizji budzi zawsze wielkie emocje. Także TVP Polonii, która nie ma wielu sympatyków, choć w gruncie rzeczy jej program to głównie seriale z telewizji publicznej: „M jak miłość”, „Ojciec Mateusz”, „Nad rozlewiskiem”, stare filmy. Własny program jest skąpy, a okrętem flagowym pozostaje osobny serwis informacyjny Polonia 24. Temu, nie bacząc na sprawność i urodę prezenterek, dostało się od krytyków najwięcej. „To paleotelewizja” – napisał o nim branżowy miesięcznik mediów „Press”. MSZ narzeka MSZ chciałoby nowego programu, a Rada Programowa broni starego hasłem: dacie więcej pieniędzy, zrobimy lepszy.­ ­Pokażcie wyniki oglądalności – domaga się MSZ. A to niewykonalne: zbyt wiele krajów, zbyt wiele gustów, wielkie zróżnicowanie historyczne, pokoleniowe, geograficzne Polonusów i emigracji zarobkowej. Na czele Rady stoi Barbara Borys-Damięcka, nie tylko senator, ale doświadczona reżyser, która traktuje TVP Polonię jak swoje ukochane dziecko i boi się, że zostanie ono wylane z kąpielą. Żeby w dyskusjach stanąć na twardszym gruncie, ministerstwo w ocenach posłużyło się badaniami programu TVP Polonia, przeprowadzonymi w 2013 r. przez pracownię Instytutu Socjologii UW. Wskazują one na bardzo poważne mankamenty Polonii. Najpierw – niezbyt wiele własnych audycji. Na to znów argument o pieniądzach. Na ten rok Polonia ma 24 mln zł budżetu, w tym 6,5 mln dotacji MSZ. Budżet całej telewizji publicznej wynosi około 1,5 mld zł. Dalsze zarzuty: mało o historii Polski, zarówno dawnej, jak i współczesnej, brak tzw. kultury wysokiej, która przecież jest marką Polski w świecie. TVP Polonia ma tylko jeden oryginalny program, słownik polsko-polski prof. Jana Miodka. Choć należy go pochwalić, to przecież nie spełnia ogromnych zadań, jakie chciałoby widzieć MSZ w stosunku do Polonii, która nasz piękny język ojczysty zatraca. Na Grodzieńszczyźnie, tak miłej sercu Mickiewicza, podobno tylko 6 proc. Polonusów mówi w domu po polsku. Choćby z tej racji oglądają telewizję głównie po rosyjsku. Gdzie indziej polski też zanika. Przydałaby się atrakcyjna nauka polskiego dla dzieci. I więcej programów polskich z napisami po rosyjsku czy po angielsku. Ale w ogóle – i nie tylko z powodu kryzysu na Ukrainie – polska dyplomacja chciałaby telewizji specjalnie zwróconej na Wschód. Najważniejszy zarzut to słaba promocja Polski. W znikomym stopniu ukazywany jest nasz wkład w rozwój świata i Europy. Słowem, TVP Polonia otrzymała dwóję z – szumnie mówiąc – misji. To najbardziej boli ministra Radosława Sikorskiego, który kiedy tylko objął resort, chciał poprawić wizerunek kraju. Właśnie w ostatnim exposé w Sejmie minister zapowiedział osobne wystąpienie poświęcone Polonii (w Senacie) i zareklamował nową telewizję. Łączenie rodaków Zarówno ustawa o RTV, jak i deklaracja misji TVP Polonia posługują się patetycznymi terminami: łączenie rodaków w kraju i za granicą, podtrzymywanie polskiej tożsamości w kolejnych generacjach Polonii i Polaków, upowszechnianie języka ojczystego. Przy nich próba chłodniejszej analizy treści programowych naraża na zarzut cynizmu albo wręcz braku patriotyzmu. W rezultacie w TVP Polonia pokutował, a może dalej pokutuje, schemat „Latarnika”. Jak pamiętamy z Sienkiewicza, biedny latarnik po latach otrzymał w paczce „Pana Tadeusza” i tak się wzruszył obrazem Polski, że o mało nie spowodował nieszczęścia. Dzisiejszy latarnik, jeśli siedzi na latarni, to raczej nie czuje się jak na pustelni: internet dociera wszędzie, a i o sygnał telewizyjny bezpośrednio z Polski można się postarać. Nieoficjalnie ocenia się, że nasi przedsiębiorczy rodacy wywieźli za granicę – wbrew umowom – kilkaset tysięcy dekoderów i odbierają z Polski, co tam chcą. Po co robić osobny serwis informacyjny? Zapewne po to, by więcej było informacji o życiu samej Polonii. Ale to akurat natrafia na oceny dwuznaczne. Ktokolwiek zetknął się z organizacjami polonijnymi za Zachodzie, wie, że prezesi i zarządy to często towarzystwa wzajemnej adoracji. Korespondent kręci wypowiedź prezesa, a prezes z przyjemnością ogląda siebie w telewizji. Niewiele z tego wynika. Otwarta krytyka budzi niesnaski. Telewizyjne przesłanie było bardziej nastawione na starą Polonię chica­gowską, konserwatywną i propisowską, niż na młodych „Londyńczyków”, bardziej lub mniej udolnie sportretowanych w znanym serialu. Nawiasem mówiąc, dlaczego to nie TVP Polonia wyprodukowała ów serial, który jak ulał do niej pasował? W skrócie więc – ideałem byłoby porzucenie wizji Polski przaśnej, adresowanej do Polonii chicagowskiej, obrażonej na władze i świat, na rzecz przedstawienia dynamicznej Polski młodej, aspirującej do grona 20 najbogatszych krajów świata. Oba obrazy są jednak tylko skrótem na potrzeby dyskusji, gdyż ani TVP Polonia nie jest tak przaśna, jak głosi stereotyp, ani nie ma jeszcze programu, którego wizję kreśli MSZ. W uproszczeniu – dyplomaci z MSZ rozumują tak: nie ma potrzeby telewizji polonijnej, natomiast trzeba dobrej telewizji o Polsce. MSZ niedawno ogłosiło wyniki konkursu na wspieranie organizacji polonijnych, przeznaczając na to prawie 10 razy więcej pieniędzy niż na TVP Polonię. Nie żałujemy na to środków. Ale w telewizji chodzi nam o Polskę, a nie Polonię – mówią dyplomaci. – To mała antena, ale ileż z nią kłopotów – mówi prezes Juliusz Braun. Wygląda na to, że prezes, o manierach bezkonfliktowych, zwraca uwagę i na konieczność utrzymania TVP Polonii, bo jest to obowiązek ustawowy, i na potrzebę powołania nowoczesnego programu Polska. – Docelowo nie ma żadnego sporu – mówi. Co więcej, zapowiada, że nowa stacja mogłaby zacząć już jesienią. Awantury i tragedie? Kilka mocarstw emituje programy propagujące kraj na świecie. Na przykład Francja ma stację France 24. To cały konglomerat z 400 dziennikarzami w newsroomie i z własną siecią korespon