Przypuśćmy, że trzeba zabić premiera
Przypuśćmy, że trzeba zabić premiera. Michael J. Sandel o wartościach w polityce
Jacek Żakowski: – Co to jest sprawiedliwość?
Michael Sandel: – Traktowanie ludzi tak, jak na to zasługują.
Na co ludzie zasługują?
Tu się zaczynają spory. Jedni mówią, że sprawiedliwość to zapewnienie możliwie największego szczęścia możliwie największej liczbie ludzi. Drudzy, że chodzi też o zapewnienie ludziom ich praw, zwłaszcza prawa każdego do decydowania o sobie.
A trzecia odpowiedź jest taka, że sprawiedliwość to wartość powstająca w relacjach między ludźmi. To jest moja odpowiedź.
Ludzie się zmieniają. Czyli musimy wciąż na nowo pytać, czym jest sprawiedliwość?
Zwłaszcza teraz, kiedy trzeba korygować rozumienie wolności jako narzędzia służącego tylko zapewnieniu prawa indywidualnego wyboru. Musimy szukać lepszych odpowiedzi.
To może poszukajmy. Przypuśćmy, że... jest pan liderem opozycji w państwie rządzonym przez skorumpowanego premiera, rujnującego kraj i wysługującego się obcym. Albo że jest pan premierem w kraju niszczonym przez oszalałego, niszczącego społeczeństwo, wysługującego się obcym lidera opozycji. Czy byłoby sprawiedliwe oskarżyć przeciwnika fałszywie, by go dla dobra kraju skompromitować i wyeliminować? Albo zabić go, by uwolnić od niego ojczyznę?
W istocie pyta pan, czy kiedykolwiek może być sprawiedliwe kłamstwo lub zabójstwo. Immanuel Kant twierdził, że nigdy nie wolno kłamać, bo jesteśmy kategorycznie zobowiązani do prawdy. Benjamin Constant polemizował z nim, pytając, czy wówczas gdy morderca zapuka do pańskich drzwi, szukając osoby, która się u pana ukrywa, też ma pan spełnić obowiązek mówienia tylko prawdy. Zdaniem Constanta – nie.