George Osborne: następca Camerona?

Bankierzy z City i posłowie podkpiwali z jego piskliwego głosu. Mówili, że w Izbie Gmin rumieni się jak zawstydzony panicz, i przezywali Boy George. Kiedy wręczał medale na paraolimpiadzie w 2012 r., 60 tys. widzów na stadionie w Londynie buczało. Kanclerz George Osborne, czyli brytyjski minister finansów, był wtedy najbardziej znienawidzonym człowiekiem na Wyspach. Bogatym bubkiem, jak nazywały go lewicowe gazety. Wyglądało na to, że to przez jego arogancję kraj zaciskał pasa, tylko po to, by wpaść w recesję. Dziedzic irlandzkiego szlacheckiego tytułu barona Ballintaylor i Ballylemon z epoki Tudorów uchodził za kwintesencję zarozumiałego, aroganckiego arystokraty. Z uśmieszkiem wyższości zabierał pieniądze biednym i obcinał podatki bezwstydnie bogatym. Takim jak on sam – syn właścicieli ogromnej firmy Osborne and Little, produkującej nieco psychodeliczne tapety. Tak było jeszcze niedawno. Dziś wielu Brytyjczyków z klasy średniej traktuje Osborne’a niemal jak proroka. Nie mają mnie lubić Od dwóch lat brytyjska gospodarka odnotowuje skromny, ale stały wzrost (ostatnio 2,4 proc.). Spadło bezrobocie i deficyt budżetowy (o połowę) – także dzięki obniżkom podatków, które wcześniej odstraszały bogaczy i przynosiły straty budżetowe. To, co osiągnął Osborne, to kosztowny społecznie i kontrowersyjny, ale jednak sukces. W 2010 r. po latach beztroskiego szastania pieniędzmi na socjał laburzyści zostawili finanse w ruinie. Deficyt sięgał 11 proc. PKB. „Za pół roku wszyscy będą mnie nienawidzić. Jeśli nie, będzie to znaczyć, że zawiodłem” – mówił Osborne, przygotowując wówczas swój program drakońskich cięć. Dziś, po pięciu latach, także dzięki odwadze, dyscyplinie i sprytowi kanclerza, wypełnia się powoli skarbiec. Odnotował nawet pewną nadwyżkę. Może też liczyć na zaskakująco dobre wpływy z podatków. Nie ciął też na ślepo – chronił publiczną służbę zdrowia NHS i oświatę. Nie zapominał o wyborcach z klasy średniej. Ten sukces przyniósł mu wyjątkową pozycję w rządzie. Kiedy Cameron jest w rozjazdach, to Osborne kieruje Downing Street, przewodniczy strategicznym zebraniom. Połowę jego czasu pochłania polityka, a nie budżet i finanse. Pełno go w całym Whitehall, londyńskiej dzielnicy ministerstw. Wpada, by przypomnieć o oszczędnościach albo kontrolować ministerstwa, które mają dość pieniędzy, ale unikają reform. Jednocześnie buduje siatkę wpływów wśród konserwatywnych posłów, np. zapewniając inwestycje ich okręgom. Załatwia posady zaprzyjaźnionym urzędnikom. Wysyła tysiące kartek na Boże Narodzenie. Wyraźnie przygotowuje się do gry o fotel premiera. Starszy o cztery lata Cameron dawał już do zrozumienia, że nie chce rządzić dłużej niż dwie kadencje. 44-letni Osborne nie miałby nic przeciwko temu, by go zastąpić. Najpierw jednak kanclerz jako główny negocjator zasiądzie do rozmów z Unią Europejską w sprawie zmiany warunków brytyjskiego członkostwa. Wyniki tych negocjacji – jak obiecał premier Cameron – mają zostać poddane pod ogólnokrajowe referendum, być może jeszcze w 2016 r. Już na początku listopada spotkał się we włoskiej restauracji w Berlinie z ministrem finansów Niemiec Wolfgangiem Schäublem. Wygłosił też zaskakująco proeuropejską mowę do niemieckich przemysłowców, ale zadowolić się musiał obietnicą, że Europa nie chce wracać do idei jednej prędkości i pozwoli Wielkiej Brytanii na własną ścieżkę. To przedsmak próby sił z Brytyjczykami, bo najbardziej kontrowersyjne żądanie Londynu – zablokowanie na parę lat zasiłków dla przybyszów z Unii – natrafia na ostry opór partnerów. Także Polski. Kanclerz to jednak pragmatyk i nie wyklucza nawet opuszczenia Unii przez Wielką Brytanię. Ale w prywatnych rozmowach zapewnia bankierów z City, że będzie walczyć, aby tak się nie stało. „Kręci tylko z niedowierzaniem głową na pochopne nawoływania wielu torysów do wyjścia z Unii” – podkreśla Janan Ganesh, autor biografii „Kanclerz ery oszczędności”. Proeuropejski głos Osborne’a może okazać się tu kluczowy. Kanclerz, którego babka (po stronie matki) wyemigrowała do Anglii z Węgier, nie boi się tak bardzo emigrantów. Wie, że bez nich nie byłoby wzrostu brytyjskiej gospodarki. Liberał bez jelonków Osborne robi wciąż wrażenie wiecznego, zbytnio zadowolonego z siebie młodzieńca. To mylące. „Potrafi grać w polityczne szachy na trzech szachownicach jednocześnie” – pisze Ganesh. Za uśmieszkiem kryje się jednak wyrachowany polityk, barbarzyńca – jak nazywają go z kolei przeciwnicy. Osborne stara się ocieplić wizerunek. Sondaże pokazują, że ludzie uznają jego kompetencje, ale wciąż go nie lubią, mimo że objawił ludzką twarz i płakał na pogrzebie Margaret Thatcher. Jeździ do Walii i północnej Anglii. Odwiedza mleczarnie, instytuty komputerowe i organizacje charytatywne. Zatrudnił też speców od wizerunku z BBC, którzy m.in. zalecili mu obniżenie głosu (żeby nie brzmiał jak Boy George). Stara się spędzać jak najwięcej czasu z dwójką dzieci (chodzą do prywatnych szkół, Camerona – do państwowych). Weekendy – poza sporadycznym wywiadem – są dla niego świętością. Wcześniej jeździł na zagraniczne wakacje w Kalifornii i Toskanii. Tego lata dał się namówić dzieciom i zwiedzał swojski brytyjski District w volkswagenie camperze. Fryzurę à la aniołek z kręconymi lokami zastąpił uczesaniem „na skina i Cezara”. Dwa lata temu zrzucił dziesięć kilo dzięki diecie 5:2 – pięć dni jedzenia, dwa dni względnej głodówki. Wtedy też pozbył się podwójnego podbródka i oddał do sklepu charytatywnego wszystkie przyduże ubrania. W ten sposób ponowne przytycie stało się zbyt kosztowne. Podobną kurację Osborne chce zaaplikować wszystkim Brytyjczykom. „Będziemy mieć nowe prawo zakazujące rządowi zbyt wielkich wydatków na socjał, ale także podwyższania VAT. Chcę, byśmy mieli ekonomię niskich wydatków socjalnych i wysokich pensji” – grzmiał kanclerz w jednym z wywiadów po listopadowym przeglądzie budżetu. W chwilę później potrafił odtrąbić odwrót i skasować część cięć zasiłków dla uboższych rodzin. Dowiódł, że potrafi słuchać. Bo Osborne to nie toff – jak Anglicy nazywają snobistycznych bogaczy, tylko mózgowiec. Brak serca zaś przecież nigdy nie dyskwalifikował polityków. Rodzice Osborne’a mieli rezydencję pod Londynem, ale George wychował się już w liberalnej stolicy. Matka Osborne’a była członkinią Amnesty International i przeciwniczką wojny w Wietnamie. „Nie byłem izolowanym od świata bogaczem w posiadłości z wybiegiem dla jelonków” – mówił w jednym z wywiadów. Do dziś jest przeciwny ograniczeniom prawa do aborcji, dodatkom na dzieci i próbom ograniczenia handlu w niedzielę. Jest więc