Czescy rockmani propagują faszyzm

Dwóch facetów ubranych na czarno, zamaskowane twarze, opaski z wersetami z Koranu na czołach. W rękach kałasznikow i potężny nóż. Ekran migocze i śnieży. Kolejna sfilmowana na wideo egzekucja ISIS? Nie – to teledysk czeskiej grupy rockowej Ortel. Klęczący między „oprawcami” mężczyzna – Tomasz Ortel – do ostrej gitarowej melodii śpiewa: „W kraju chrześcijan stoi meczet/i kto za to odpowie/dlaczego nie budują kościołów w krajach arabskich?”. A potem refren: „Na Allaha sławę/utną twoją głowę”. – Głupi, prymitywny, knajpiany bigbit – ocenia Jan Vrobel, znany muzyk i wokalista folk-metalowy, do niedawno związany z kapelą Cruadalach. A mimo to Ortel od paru miesięcy jest gwiazdą pierwszej wielkości w Czechach. Wyprzedaje bilety na wszystkie koncerty, a gra prawie codziennie. Od grudnia telewizje, radia i gazety są pełne Ortela, choć już niekoniecznie jego muzyki. Stacje radiowe, przynajmniej te najważniejsze, po prostu jej nie grają. Mimo to wszyscy znają ich piosenki, bo te królują w internecie. Brunatny frontman Szalona kariera kapeli Ortel rozpoczęła się w listopadzie 2015 r. Dotąd znana tylko wtajemniczonym, zdobyła prestiżowe nagrody w pokazywanym w publicznej telewizji konkursie Czeski Słowik. – Dotąd czegoś podobnego nie było. Ekstremistyczne czy neonazistowskie grupy, owszem, istniały od zawsze, ale główny nurt je raczej ignorował – mówi tłumaczka i publicystka Petra Jelinkova. Ortel się przebił, bo Czeski Słowik to ankieta, najlepszych wykonawców w poszczególnych kategoriach wyłaniają telewidzowie. Wyszło więc kuriozalnie, bo nagroda przyznawana od 1962 r. jest jak spiżowy pomnik narodowy i dlatego młodsi się z niej podśmiewają. Jan Vrobel uważa Słowika za relikt z innej epoki. Dość powiedzieć, że tym razem najważniejszego Słowika dostał Karel Gott – to już 40. w jego kolekcji. Tegoroczna gala, jak co roku organizowana w Teatrze Narodowym, 300 m od mostu Karola, transmitowana przez popularną TV Nova, przeszła do historii jako wydarzenie wyjątkowo niesmaczne. Najpierw w kategorii najlepszy zespół trzecie miejsce otrzymał Ortel. A po chwili jego frontman odbierał gratulacje za zajęcie drugiego miejsca w kategorii najlepszy śpiewak. Wtedy zobaczył ich w telewizji cały kraj. A może jeszcze inaczej: czeskie elity zobaczyły, czego słucha społeczeństwo. Ortel muzycznie nic nowego nie proponuje, jego piosenki to rytmiczne kawałki, prosta mieszanka punka, metalu i rapu. Na tle innych wyróżnia ich jednak ideologia – ekstremistyczna, ksenofobiczna, a niektórzy bez ogródek mówią: neonazistowska. Tomasz Ortel naprawdę nazywa się Hnidek – nazwisko znaczące o tyle, że pochodzi od słowa hniedy, czyli brunatny. Wcześniej był znany właściwie tylko fanom ekstremistycznego podziemia muzycznego. W 1994 r. w jego rodzinnym Pilźnie powstał Konflikt 88 (jak dwie ósme litery alfabetu – HH, czyli „Heil Hitler”). Kapela grała po gospodach i na zamkniętych imprezach dla 30–50 ogolonych na łyso nastolatków. Tomasz Hnidek dołączył do niej i był jakiś czas jej frontmanem, ale w 2002 r. założył już własny zespół. Wtedy przybrał też poważnie brzmiący pseudonim Ortel, czyli Werdykt. Sam zaczął opowiadać, że wcale nie uprawia muzyki rozrywkowej, tylko niesie Czechom przesłanie i zwraca uwagę na trapiące kraj problemy. Śpiewa o tym, o czym gadają po gospodach jak kraj długi i szeroki: że na Cyganów (znienawidzona mniejszość – około 250 tys. ludzi w 10-milionowym społeczeństwie) trzeba teraz mówić Romowie, a oni mimo to nadal nie pracują, tylko piją, kradną i żyją z zasiłków na swoje liczne dzieci, że Bruksela trzyma kraj za twarz i poucza, że Niemcy się panoszą. Piosenka „Hadr” (Szmata) miała refren o „panach”, którzy z robotników robią szmaty do wycierania brudów. Ta antyelitarna agitka została wybrana na hymn przez Partię Robotniczą – twór jednoznacznie rasistowski, antycygański i ekstremistyczny, z którym czeskie państwo wojowało kilka lat temu. Po kolejnych demonstracjach pełnych nienawiści i przygotowaniach do pogromów partia została w końcu rozwiązana przez sąd najwyższy, po czym odrodziła się pod inną nazwą, a sąd znów ją zlikwidował. Ortel był niepocieszony, ale jego twórczość zyskała nowy wymiar. Zaczął się kreować na męczennika, sporą część jego tekstów zajęły skargi na „cenzurę”, zakazy, prześladowania. Efektowną pointą tych rozważań było uznanie się za nowego Karla Kryla – legendę czeskiego folku, który po 1968 r. musiał uciekać z kraju. Przedmurze chrześcijaństwa Zamieszanie wokół Partii Robotniczej tylko wzmogło popularność zespołu. Mimo to jeszcze dwa lata temu w ankiecie Czeski Słowik Ortel okupował miejsce 105. – Wszystko zaczęło się zmieniać w ubiegłym roku, kiedy rozpoczął się kryzys związany z masową imigracją z Bliskiego Wschodu – wyjaśnia Vrobel. Czesi z jakichś powodów zareagowali znacznie wcześniej i ostrzej niż Polacy. Nastroje niechętne muzułmanom (czy też Arabom – nikt nie bawi się w takie „niuanse”) podsyca wciąż głowa państwa Milosz Zeman, budujący popularność w środowiskach, które Czesi określają jako „knajpiane”. Sondaże są jednoznaczne: Czesi boją się imigrantów, nie życzą ich sobie we własnym kraju, uznają za terrorystów, morderców, mizoginów. Choć sami są najbardziej zlaicyzowanym społeczeństwem Europy, nagle zaczynają się zachowywać jak „przedmurze chrześcijaństwa”. A najpopularniejszym politykiem w kraju jest cały czas Zeman – prezydent w mediach krytykowany za grubiański, wulgarny styl bycia, skłonność do spisków, alkoholu i Władimira Putina. Zeman, tak jak Ortel, upatrzył sobie rolę dysydenta, tego, który chropowatym językiem ludu wyjawia prawdę ukrywaną przez zakłamane elity. Z antyimigranckimi nastrojami walczą tacy artyści jak Vrobel. W lecie pożyczył auto i pojechał na Bałkany, aby na własne oczy zobaczyć nędzę uchodźców. Zobaczył też, jak to wygląda, kiedy władze Serbii czy Węgier z nimi rozmawiają – jak napisał w jednym ze swoich tekstów – wyłącznie za pomocą represji. Jeździ tam nadal, wraz z ludźmi ze środowiska muzycznego organizuje pomoc. – Wszystko jedno, czy to rap, metal czy folk, muzyka musi być wolna od nienawistnej ideologii – mówi. Jego zdaniem w Czechach następuje powrót do radykalizmu z początków lat 90. Karierę robił wtedy zespół Orlik z charyzmatycznym frontmanem Danielem Landą. „Biały jeździec leci przez noc/biały miecz dzierży nad głową/leci smutną Europą” – skandowali ich łysi zwolennicy na koncertach. W zamieszaniu po upadku komunizmu nikt jeszcze nie wiedzi