Amerykańskie konwencje z niespodziankami

Władze Cleveland gotowe są zapłacić 50 mln dol. za ubezpieczenie od protestów w związku z rozpoczynającą się w tym mieście 18 lipca konwencją Partii Republikańskiej. To pięć razy więcej, niż zapłacili poprzedni gospodarze. Ubezpieczenie ma pokrywać ewentualne koszty przegranych pozwów przeciw policji, wnoszonych w minionych latach za brutalne (rzekomo lub faktycznie) rozpraszanie ulicznych demonstracji. W tym roku ma być dużo, dużo gorzej – zarówno w hali obrad, jak i na ulicach. A historia może się powtórzyć tydzień później, gdy na swojej konwencji zbiorą się demokraci. Słynny dziennikarz H.L. Mencken powiedział, że amerykańskie konwencje to coś pomiędzy zgromadzeniem na rzecz religijnej odnowy a publiczną egzekucją. Jest pięknie i podniośle, ale bywa strasznie. Rzecz w tym, że Mencken powiedział to w 1924 r., w czasach, kiedy kampanię przed wyborami prowadził m.in. Ku Klux Klan, a w halach zjazdowych dochodziło do bójek. W ostatnich dekadach na partyjnych konwencjach wiało nudą. Już pod koniec lat 80. stały się one starannie wyreżyserowanym widowiskiem, z którego zawczasu eliminowano wszystko, co nieprzewidywalne. Konwencja przeobraziła się w telewizyjny spektakl mający jak najlepiej sprzedać opinii publicznej kandydata do Białego Domu, wyłonionego wcześniej w prawyborach, i ukazać jedność partii w poparciu dla wybrańca. Okazjonalne protesty uliczne wyrażały nastroje bez realnego politycznie znaczenia. Tym razem może być inaczej. Fala oddolnej rewolty przeciw elitom w obu stronnictwach sprawiła, że w jednym z nich z trudem udało się przeforsować nominację prezydencką faworytki establishmentu, a w drugim nominatem został kandydat wybrany przez szeregowych wyborców wbrew życzeniom kierownictwa partii. Kandydat tak zdumiewający, że najstarsi komentatorzy mówią, że kogoś podobnego w tej roli nie pamiętają. Zapowiada to burzliwy przebieg obu konwencji, bo obie partie są wewnętrznie skłócone. W większym jednak stopniu Partia Republikańska, pogrążona w kryzysie nieznanym od półwiecza. Wyszło na moje Jeszcze pod koniec maja, kiedy Donald Trump wygrał ostatecznie prawybory, wydawało się, że kierownictwu republikanów uda się z czasem zjednoczyć partię wokół jego nominacji. Dotychczasowego menedżera jego kampanii Coreya Lewandowskiego, który podsycał atmosferę przemocy na wiecach, zastąpił poważniejszy, choć makiaweliczny, Paul Manafort. Trump zaczął przemawiać z telepromptera, zachowywać się nieco bardziej po prezydencku i wycofywać się z najbardziej drastycznych obietnic, jak np. czasowy zakaz wstępu muzułmanów do USA. Kolejni prominentni republikanie, poprzednio dystansujący się od niego, przechodzili do obozu zwycięzcy. Poparli go przywódcy partii w obu izbach Kongresu. W sondażach Trump zrównał się z Hillary Clinton, a w niektórych nawet ją wyprzedził. Wśród demokratów zapanowała panika, tym bardziej że lewicowy rywal Clinton Bernie Sanders zapowiadał „walkę aż do konwencji”. Czerwiec zmienił to wszystko, Trump okazał się nieprzewidywalny. Zaatakował sędziego, który rozpatruje sprawę pozwu przeciw „uniwersytetowi” Trumpa, twierdząc, że jego meksykańskie pochodzenie odbiera mu zdolność bezstronnego orzekania (bo miliarder nazwał latynoskich imigrantów gwałcicielami i handlarzami narkotyków). Na masakrę w Orlando zareagował w najgorszy z możliwych sposobów – chełpiąc się, że „wyszło na moje”, co miało znaczyć, że miał rację, wzywając do zamknięcia granic przed muzułmanami (chociaż sprawca mordu był urodzony w USA). W połowie miesiąca jego komitet wypuścił spot przedwyborczy przeciw Clinton portretujący ją na tle stosu dolarowych banknotów i obok sześcioramiennej gwiazdy Dawida – powszechnie przyjęty jako antysemicki. A ostatnio zabłysnął pochwałą Saddama Husajna za „zabijanie terrorystów”. Słowem, Trump znowu mówi bez zastanowienia, obraża wszystkich, którzy zaszli mu za skórę, atakuje swoją przeciwniczkę w rasistowskim stylu i wykorzystuje tragedię do politycznej rozgrywki. Notowania Trumpa natychmiast spadły, a za najnowsze popisy skrytykował go nawet były lider republikanów w Kongresie Newt Gingrich, który go popiera i uchodzi za czołowego kandydata na wiceprezydenta. W proteście przeciw Trumpowi bojkot konwencji w Cleveland zapowiedzieli: były prezydent George W. Bush, jego syn i rywal miliardera z prawyborów Jeb Bush oraz byli kandydaci do Białego Domu: John McCain i Mitt Romney. Trumpa popierają niektórzy emerytowani politycy republikańscy, jak były kandydat prezydencki Bob Dole. Rośnie jednak lista jego partyjnych oponentów. Senator Lindsey Graham i były szef Rady Bezpieczeństwa Narodowego Brent Scowcroft zapowiedzieli, że na pewno nie będą na niego głosować, a czołowi prawicowi publicyści: Bill Kristol i Robert Kagan zagrozili, że zagłosują na Clinton. Potężny sponsor republikanów, miliarder David Koch odmówił donacji na kampanię Trumpa. Konwencji w Cleveland nie zamierzają finansować wielkie korporacje: Microsoft, Hewlett-Packard i Apple, poprzednio hojnie sponsorujące zjazdy republikanów. Sztab republikańskiego nominata ma teraz kłopot ze skompletowaniem listy prominentnych gości na konwencję. Wystąpią na niej jego byli konkurenci do nominacji: Ted Cruz, Ben Carson i Chris Christie, ale z braku innych vipów Trump zaprosił też gwiazdy sportu, m.in. futbolistę Toma Brady’ego i bokserskiego promotora Dona Kinga. „Kocham go, on będzie prezydentem” – powiedział ten ostatni o kandydacie. King, co warto przypomnieć, to były gangster, skazany swego czasu za morderstwo, a jako promotor znany jest głównie z okradania i deprawowania swoich podopiecznych, jak Mike Tyson. Udział w zjeździe zapowiedzieli także liderzy organizacji neonazistów i białych rasistów, którzy od dawna darzą Donalda sympatią. Stop Trump Nieprzejednani oponenci Trumpa w partii wciąż jeszcze mają nadzieję na storpedowanie jego nominacji, która oficjalnie musi się dokonać na konwencji. Trump jedzie do Cleveland z pakietem większości delegatów zdobytych w prawyborach, według partyjnych reguł zobowiązanych na niego głosować. Jednak działacze ruchu „Stop Trump” intensywnie lobbują komisję regulaminową konwencji, aby reguły te zmieniła. Używają podniosłych haseł w rodzaju „Uwolnić delegatów” i wzywają ich, aby w Cleveland zagłosowali zgodnie ze swym sumieniem. Wewnątrzpartyjna opozycja liczy teraz na przekonanie komisji regulaminowej, aby wniosła sprawę „uwolnienia” delegatów na plenum konwencji. Komisja zbierze się na kilka dni przed zjazdem. Jej członkowie są bombardowani mejlami przez obie strony sporu. Według „Wall Street Journal” jest bardzo możliwe, że kwestia zmiany reguł będzie rozstrzygnięta dopiero na zjeździe. W Waszyngtonie panuje opinia, że przeciwnikom Trumpa nie uda się utrącić jego nominacji. Byłoby to w końcu uchylenie zbiorowej decyzji podjętej w prawyborach, czyli woli ludu. Ignorowano ją i w przeszłości, ponieważ o wszystkim i tak decydowali partyjni bossowie za kulisami konwencji. Partyjne zjazdy przedwyborcze, zwoływane od 1831 r., przez długi czas same decydowały, kogo nominować; prawybory zaczęto organizować dopiero 70 lat później. Potem i tak często nie przynosiły one rozstrzygnięcia i dopiero na konwencjach wybierano kandydata, czasem takiego, który nie miał poparcia większości wyborców. Partyjni liderzy uważali, że wiedzą lepiej. W miarę politycznego dojrzewania obywateli musieli się jednak coraz bardziej liczyć z ich głosami. Same prawybory stały się więc przedmiotem manipulacji, aby zapewnić wygraną kandydatów akceptowanych przez establishment. Jeszcze w 1976 r. prawybory republikańskie nie dały wymaganego minimum delegatów urzędującemu prezydentowi Geraldowi Fordowi i na konwencji rzucił mu wyzwanie Ronald Reagan (przegrał). Była to ostatnia „kontestowana” konwencja, czyli taka, przed którą wyścig do nominacji nie był rozstrzygnięty i decyzja o tym zapadała dopiero w wyniku głosowania na zjeździe. Potem wszystko było już wiadome i konwencje stały się rytualną ceremonią, politycznym teatrem. Aż do tegorocznych wyborów. Jeśli komisja regulaminowa Partii Republikańskiej pozwoli na debatę wokół „uwolnienia” delegatów, na konwencji można oczekiwać burzy. Do niespodzianki w postaci zablokowania nominacji Trumpa raczej nie dojdzie – także dlatego, że nie ma po prostu alternatywnego kandydata. Główny rywal miliardera celebryty z prawyborów – Ted Cruz, który zdobył najwięcej oprócz niego głosów delegatów – jest niemal równie znienawidzony przez partyjny establishment. Pogodził się zresztą z Trumpem. Wszystko to zapowiada dla republikanów katastrofę. Podzielona partia zwykle przegrywa wybory, zwłaszcza gdy nominuje kontrowersyjnego kandydata. Nominacja skrajnie prawicowego Barry’ego Goldwatera w 1964 r. zakończyła się jego klęską. Podobnie zresztą nominacja lewicowego i antywojennego George’a McGoverna w Partii Demokratycznej w 1972 r. Niebieska jedność Czy zatem Hillary Clinton, której sondaże dają dziś dwucyfrową przewagę nad Trumpem, zmierza do pewnego zwycięstwa w listopadzie? W porównaniu z wojną