AfD wchodzi do Bundestagu

Na co dzień w Trafficu, popularnym klubie nieopodal placu Aleksandra w centrum Berlina, organizowane są przyjęcia weselne, bale maturalne i imprezy firmowe. W niedzielny wieczór 24 września gospodarzem lokalu jest jednak Alternatywa dla Niemiec (AfD). Powiewają białe i niebieskie baloniki w partyjnych barwach. Zamiast radiowych przebojów słychać niemiecki hymn narodowy. W kulminacyjnym momencie głos zabiera Alexander Gauland, jeden z liderów ugrupowania. 76-latek ma powody do zadowolenia. Tego dnia AfD zgarnęła 12,6 proc. głosów, co przełoży się na prawie sto miejsc w Bundestagu. Gauland, elegancik w nieodłącznej tweedowej marynarce, szybko daje do zrozumienia, że nie ma zamiaru porzucić ostrego języka z czasu kampanii wyborczej. Zapowiada, że on i jego partia „pogonią” kanclerz Angelę Merkel oraz „odzyskają” kraj. Na sali rozlegają się brawa. Ci z gości, którzy wyszli na chwilę na rozległy taras, mogą zobaczyć na dole kilkuset demonstrantów odgrodzonych kordonem policji. „Naziści precz!”, „Cały Berlin nienawidzi AfD!” – skandują zgromadzeni. Alternatywa dla Niemiec nie pierwszy raz budzi skrajne emocje. Niemcy są podzieleni Nowe partie nie mają w Niemczech łatwego życia. Wyborcy za Odrą niechętnie eksperymentują i zwykle popierają ugrupowania, które dobrze znają. W latach 60. i 70. w Republice Federalnej liczą się tylko trzy: chadecy (CDU/CSU), socjaldemokraci (SPD) i liberałowie (FDP). Później dołączają do nich jeszcze Zieloni, a po zjednoczeniu Niemiec – postkomuniści. Na prawo od chadeków długo nie ma w Bundestagu nikogo. Aż do teraz. W lutym 2013 r. profesor ekonomii z Hamburga Bernd Lucke zakłada Alternatywę dla Niemiec. Nowa partia głośno krytykuje wspólną europejską walutę i kroplówkę finansową dla krajów takich jak Grecja. Ugrupowanie szybko przyciąga wielu rozczarowanych działaczy i wyborców CDU oraz liberalnej FDP. Wiosną 2014 r. wprowadza siedmioosobową ekipę do Parlamentu Europejskiego. Deputowani AfD zostają przyjęci do grupy Europejskich Konserwatystów i Reformatorów. Tej samej, do której przynależą m.in. politycy Prawa i Sprawiedliwości. Lucke, choć izolowany przez główne niemieckie partie, nie ma opinii ekstremisty. Odcina się od ruchów neonazistowskich i skrajnie antyimigranckich. W 2015 r. stery w Alternatywie przejmuje jednak bardziej radykalna Frauke Petry, z wykształcenia chemik, matka piątki dzieci, była żona pastora, z którym poróżnił ją stosunek do uchodźców. Z czasem i ona zostaje zmarginalizowana. Ton w AfD coraz wyraźniej nadają Alexander Gauland i Björn Höcke, urlopowany nauczyciel historii i wuefu, który twierdzi, że Niemcy już dawno powinny wyzbyć się mentalności pokonanego narodu – politycy, przy których nawet Petry wydaje się łagodnym barankiem. Tematem numer jeden w partii nie jest już europejska waluta, lecz liberalna polityka migracyjna Angeli Merkel. Tylko w 2015 r. prawie milion osób składa w Niemczech podanie o azyl. Rząd i opozycja parlamentarna niemal jednym głosem domagają się od rodaków „kultury otwartości”. Ale społeczeństwo jest podzielone. AfD skutecznie przyciąga tych, którzy boją się niekontrolowanego napływu uchodźców i imigrantów. „Sami chcemy decydować, kto do nas przybędzie” – czytamy w programie wyborczym Alternatywy. Partia domaga się „ujemnej imigracji” i ostrzega zwłaszcza przed przybyszami z krajów muzułmańskich. W islamie, mającym dziś w 82-milionowych Niemczech prawie 5 mln wyznawców, AfD widzi „wielkie zagrożenie” dla państwa, społeczeństwa i tradycyjnych europejskich wartości. Ugrupowanie nie akceptuje minaretów przy meczetach ani burek w przestrzeni publicznej. Twierdzi, że Turcja „kulturowo nie należy do Europy”, i nie tylko sprzeciwia się przyjęciu tego kraju do UE, ale wręcz chciałoby jego wykluczenia z NATO. Łaskawym okiem Alternatywa spogląda za to na Rosję Władimira Putina. W programie partii pojawiają się postulaty zerwania z „polityką sankcji” wobec Kremla i pogłębienia współpracy gospodarczej z Moskwą. Thomas Rudy i Udo Stein, regionalni deputowani AfD, odwiedzili w ubiegłym roku tereny wschodniej Ukrainy kontrolowane przez prorosyjskich separatystów. Uwiarygodniali tym samym ogłoszone tam wybory. Marcus Pretzell, przewodniczący AfD w Nadrenii Północnej-Westfalii (prywatnie drugi mąż Petry, prawnik i były przedsiębiorca związany z rynkiem nieruchomości), przyjął z kolei zaproszenie na anektowany przez Rosję Krym. Gauland zarzeka się wprawdzie, że jego partia nie jest reprezentantem interesów Moskwy. Stwierdził jednak niedawno, że poszerzenie NATO o kraje położone na wschód od Odry – a więc m.in. Polskę – było „złamaniem słowa” wobec Moskwy. W 76-stronicowym programie AfD Polska pojawia się raz, gdy mowa o… uboju rytualnym zwierząt. Już przed ubiegłorocznymi wyborami landowymi w Berlinie partia próbowała jednak zabiegać o głosy Polonii. Polskojęzyczne ulotki Alternatywy rozdawano m.in. przed stołeczną bazyliką św. Jana, gdzie są odprawiane msze w języku polskim. W materiałach dla Polonii – inaczej niż w wersji rosyjskojęzycznej – przezornie pominięto fragment o zniesieniu sankcji wobec Kremla. AfD, tak jak PiS, krytykuje mainstreamowe media, poprawność polityczną i „ideologię gender”. Gauland, sam nielubiany w Brukseli, zdecydowanie popiera rząd Prawa i Sprawiedliwości w sporze z Komisją Europejską. Ostatnio jednak odmówił Polsce niemieckich reparacji wojennych, o których chętnie wspominają politycy PiS. Obie strony deklarują twardą obronę własnych interesów narodowych, a te nie muszą być zbieżne. Z CDU do AfD Alexander Gauland, prawnik z wykształcenia, przez większość dorosłego życia – aż do 2013 r. – był w CDU. Kierował nawet kancelarią premiera Hesji. Po zjednoczeniu Niemiec zamieszkał w Poczdamie pod Berlinem – w bogatej willowej dzielnicy, tak jak projektant mody Wolfgang Joop czy popularny dziennikarz telewizyjny Günther Jauch. Długo cieszył się opinią szanowanego intelektualisty, ale dziś lokalna poczdamska elita patrzy na niego z niechęcią. Gdy stanął na czele frakcji AfD w regionalnym parlamencie Brandenburgii, pokazał radykalne oblicze. W trakcie niedawnej kampanii wyborczej przekonywał rodaków, że powinni „być dumni z dokonań niemieckich żołnierzy w dwóch wojnach światowych”. Innym razem bezpardonowo zaatakował Aydan Özoğuz, pełnomocniczkę rządu ds. migracji i uchodźców. Zapowiedział mianowicie, że socjaldemokratka Özoğuz, której rodzice pochodzą z Turcji, zostanie „zutylizowana” w Anatolii. Sprawą zajęła się już prokuratura w Mühlhausen. Na kolegach i koleżankach Gaulanda nie zrobiło to wrażenia. Dwa dni po wyborach do Bundestagu został wybrany na współprzewodniczącego frakcji AfD. Dostał 86 proc. głosów. Tyle samo otrzymała Alice Weidel, 38-letnia ekonomistka, która pracowała m.in. dla potężnego banku inwestycyjnego Goldman Sachs. Weidel, zameldowana w Szwajcarii i wspólnie z partnerką wychowująca dwóch synów, uchodzi za bardziej umiarkowaną, choć i jej zdarzają się polaryzujące wypowiedzi. Na tym tle umiarkowana też zdaje się być Frauke Petry, która dzień po wyborach ogłosiła, że nie wejdzie do frakcji AfD w Bundestagu. Później zapowiedziała też, że wraz z mężem opuści ugrupowanie. Oboje chcą budować w Niemczech coś na kształt CSU – chadeckiej partii bawarskiej, nieco bardziej konserwatywnej niż CDU Angeli Merkel. Ale obserwatorzy sceny politycznej nie wróżą nowej inicjatywie sukcesu. Ruch Petry – przynajmniej na razie – nie pociągnął za sobą masowego odpływu działaczy. Lucke, po odsunięciu na boczny tor w AfD, też podjął się budowy „AfD light”. Dziś znajduje się na marginesie niemieckiej polityki. Steinbach popiera AfD AfD rośnie w siłę i nie przeszkadza jej stopniowa radykalizacja. We wrześniu 2013 r., jeszcze pod wodzą Luckego, partia nie przekracza 5-proc. progu wyborczego. W kolejnych miesiącach i latach odniosła jednak spektakularne sukcesy w wyborach regionalnych. Dziś ma przedstawicieli w 13 z 16 niemieckich landów. Szczególnie dobrze wypada na terenie byłej NRD, gdzie wielu obywateli ma problem z odnalezieniem się w zjednoczonych Niemczech. W Saksonii, landzie graniczącym z Polską, we wrześniowych wyborach do Bundestagu Alternatywa zdobyła więcej niż co czwarty głos, stając się tam pierwszą siłą polityczną. Nieźle wypada też jednak np. w bogatym bawarskim Ingolstadt, gdzie siedzibę ma producent samochodów Audi. Typowy wyborca AfD to mężczyzna w średnim wieku (35–59 lat). Nie ukończył studiów. Pracuje „na cudzym” lub prowadzi skromną działalność gospodarczą. Alternatywa cieszy się wprawdzie sporym poparciem wśród bezrobotnych, ale od 2013 r. najwięcej zyskała tam, gdzie bezrobocie najbardziej spadło. Przeciętny sympatyk AfD na ogół więc radzi sobie przyzwoicie. Bardziej niż utraty statusu materialnego obawia się napływu imigrantów. W poprzednich wyborach, o ile już wtedy nie był zwolennikiem Alternatywy, albo w ogóle nie głosował, albo poparł chadeków Angeli Merkel. Pod wodzą Merkel CDU przesunęła się w lewo, przejmując wiele haseł od socjaldemokratów i Zielonych. Prawe skrzydło chadeków wyraźnie straciło wpływy. Jego przedstawiciele w wielu przypadkach albo znaleźli się na bocznym torze, albo wręcz rozstali się z partią, zarzucając pani kanclerz zdradę konserwatywnych wartości. Kręcili nosem, gdy CDU godziła się na płacę minimalną, odejście od obowiązkowej służby wojskowej, małżeństwa homoseksualne. Długo zaciskali zęby. Szalę goryczy przeważyła w ich oczach polityka migracyjna Merkel. Wskazywała na to m.in. Erika Steinbach, wieloletnia przewodnicząca Związku Wypędzonych (BdV). Z