Sekretarz stanu Mike Pompeo przedstawił plan nowej polityki USA wobec Iranu, precyzujący, czym administracja Donalda Trumpa zamierza zastąpić zawarte w 2015 roku porozumienie nuklearne z tym krajem, czyli tzw. JCPOA (ang. skrót od: Wspólny Wszechstronny Plan Działania), z którego amerykański prezydent niedawno się wycofał.
Iran, jak powiedział szef amerykańskiej dyplomacji, ma ostatecznie zrezygnować z planów budowy broni atomowej, zapewnić międzynarodowym inspektorom pełny dostęp do swych instalacji nuklearnych, położyć kres proliferacji rakiet balistycznych, zrezygnować ze sponsorowania terrorystycznych organizacji na Bliskim Wschodzie i w Afganistanie oraz popierania milicji szyickich destabilizujących kraje arabskie, zaprzestać gróźb pod adresem Izraela i wycofać siły z Syrii.
Groźba sankcji pod adresem Iranu
Niespełnienie tych żądań – ostrzegł Pompeo – spowoduje wprowadzenie „najsilniejszych w historii” sankcji ekonomicznych. Jeżeli inne kraje – sygnatariusze porozumienia z 2015 roku – będą nadal handlować z Iranem, same spotkają się z amerykańskimi, tzw. wtórnymi, sankcjami. To ostatnie ostrzeżenie, skierowane do Niemiec, Francji i Wielkiej Brytanii, wystosował również doradca prezydenta ds. bezpieczeństwa narodowego John Bolton.
Administracja Trumpa stawia tym samym Iran pod ścianą, licząc, że jego trudności gospodarcze – z którymi kraj ten nie może sobie poradzić mimo zniesienia (co prawda niepełnego) sankcji na mocy porozumienia JCPOA – zmuszą go, wobec groźby rozruchów, do ustępstw.
Oprócz kija jest coś w rodzaju marchewki – zapowiedź, że jeśli reżim republiki islamskiej będzie grzeczny, może liczyć na bliżej nieokreśloną pomoc gospodarczą oraz pełną normalizację stosunków. Sekretarz skarbu Mnuchin podkreślił, że Ameryka poczeka z sankcjami, dając Teheranowi szanse na rozpoczęcie negocjacji nad nowym porozumieniem – takim, w którym rząd irański zgodzi się na dużo więcej, niż zgodził się w układzie wynegocjowanym trzy lata temu.
Jak zareagują ajatollahowie?
Czy można na to liczyć? Żądania przedstawione przez Pompeo sprowadzają się do całkowitej zmiany obronnej i zagranicznej polityki Iranu. Czy można sobie wyobrazić, żeby kraj o imperialnej przeszłości, z ambicjami regionalnego mocarstwa i rządzony przez duchownych, przepełnionych poczuciem religijnej misji, skapitulował pod groźbą ekonomicznych represji?
Reżim ajatollahów, w którym grają rozmaite tendencje, a po porozumieniu 5+1+1 osłabły siły twardogłowych, raczej znowu skonsoliduje się pod ich wodzą i zaostrzy kurs wobec własnego społeczeństwa. Jeśli nawet nie wznowi od razu prac nad programem nuklearnym.
W tle majaczy jednak groźba ostateczna – siłowej konfrontacji. Waszyngton Trumpa liczy, że Teheran się przestraszy. Pompeo i Bolton swego czasu sugerowali, że irańskie instalacje – tak jak chciałby tego Izrael – należy zbombardować. Będąc już w wąskim kręgu kluczowych doradców Trumpa, nie wracają do tego pomysłu, ale ajatollahowie to pamiętają i są przekonani, że celem obecnej amerykańskiej ekipy jest zmiana reżimu. Można się obawiać, że zamiast oddać władzę pod presją rewolty w kraju albo w wyniku obcej agresji, prędzej zaryzykują wojnę z Izraelem. Zakładając, że ograniczy się ona do krótkiej potyczki, bo przecież ani „mały szatan” Izrael, ani „wielki szatan” Ameryka nie zdecydują się na wojnę totalną. Za dużo mają do stracenia.
Czytaj także: Czy Irańczycy odsuną ajatollahów od władzy?
Trump zerwał umowę zawartą przez Obamę
Trump zerwał porozumienie mocno niedoskonałe, które jedynie odsuwało w czasie moment, kiedy Iran mógłby się uzbroić w broń nuklearną, i nie rozwiązywało żadnych innych konfliktowych problemów z tym krajem. Porozumienie Obamy z 2015 roku oparte było na ukrytych nadziejach na rozmiękczenie i ewolucję irańskiego reżimu, być może nieco na wyrost.
Ale zastąpiono je kursem niebezpiecznym, grożącym wyczerpaniem się dyplomacji i wejściem na drogę konfrontacji zbrojnej. A przy tym doprowadził on do jeszcze większego skłócenia USA z ich europejskimi sojusznikami. Z takiego obrotu rzeczy cieszyć się mogą tylko Rosja i Chiny.
Czytaj także: Czy na Bliskim Wschodzie ruszy atomowa kaskada?