Archiwum Polityki

Głosy z podziemia

Najkrócej opowiedziana historia Solidarności urywa się jakby na grudniu 1981 r. i wznawia w 1989 r. Tymczasem właśnie w latach 80. szukać trzeba odpowiedzi na wiele pytań ważnych dla dziejów tego ruchu i Polski.

Solidarność potrafiła przetrwać lata 80., przenosząc do Okrągłego Stołu zarówno swoje idee jak i swoich ludzi. Ten fenomen nie jest, jak na razie, ani dobrze rozpoznany, ani opisany. Tym większa zasługa Janiny Jankowskiej, wybitnej dziennikarki radiowej, która wydała właśnie „Portrety niedokończone”, zbiór wywiadów z kilkunastoma legendarnymi przywódcami Solidarności z lat 1980–1981, z którymi rozmawiała w połowie dekady, kilka lat po klęsce i kilka lat przed zwycięstwem. Za zamysłem zbierania tych relacji stała podziemna inicjatywa stworzenia archiwum Solidarności (co obrodziło wieloma znakomitymi publikacjami) i zachowania świadectwa dla potomności; notabene zajęli się tym profesjonalni historycy, wśród nich Andrzej Friszke, który wspomógł i teraz Janinę Jankowską w opracowaniu książki.

Wywiady te, co ważne i może najbardziej interesujące, są zatem zapisem świadomości ludzi, którzy nie mogą znać przyszłości, nie przepowiadają jej ani nie przeczuwają, są zapisem stanu emocjonalno-mentalnego „po wojnie”, w warunkach i w kontekście społecznego rozczarowania i powszechnego braku nadziei, który często udziela się im samym. Są to relacje złapane na gorąco, często dopełniane i dopisywane po miesiącach czy kilku latach przerwy. Przekazują one nie tylko fakty i informacje z lat 1980–1981, lecz i nastroje 1984 r. czy, powiedzmy, 1987 r. Rozmówcy to ludzie z pierwszej linii, choć daleko temu zbiorowi do pełnej reprezentacji (brakuje na przykład Lecha Wałęsy czy Bronisława Geremka), niemniej wystarczy on, by poznać sposoby myślenia elity Solidarności, jego różnorodność oraz umiejętność wyciągania wniosków.

Wymieńmy te nazwiska. A więc: Bogdan Borusewicz, Andrzej Gwiazda, Tadeusz Mazowiecki, Bogdan Lis, Marian Jurczyk, Jacek Kuroń, Karol Modzelewski, Andrzej Celiński, Jan Rulewski, Grzegorz Palka, Władysław Frasyniuk, Janusz Pałubicki, Zbigniew Romaszewski, Janusz Onyszkiewicz i Zbigniew Bujak.

Polityka 50.2003 (2431) z dnia 13.12.2003; Historia; s. 78
Reklama