Historia to jest opis dziejów w całości. Pamięć natomiast dotyczy tych fragmentów przeszłości, które my wybieramy do zapamiętania. Historycy, i nie tylko historycy, powinni zrozumieć, że pamięć jest fragmentaryczna, stronnicza i omylna.
Spójrzmy pod tym kątem na Izrael – kraj i państwo zbudowane na podstawie pamięci historycznej jednej z trzech grup etniczno-religijnych żyjących w Ziemi Świętej. W Jerozolimie Żydzi pamiętają Świątynię Salomona i Ścianę Płaczu. Chrześcijanie Golgotę – ukrzyżowanie i zmartwychwstanie Chrystusa. Muzułmanie zaś wyprawę Proroka do Tronu Bożego ze skały Al-Aksa: bramę do nieba. Różne tradycje, różne interesy.
60 lat temu, 14 maja 1948 r. David Ben-Gurion, urodzony w Płońsku k. Warszawy premier Izraela, ogłosił w Tel Awiwie Deklarację Niepodległości Państwa. Tekst tej deklaracji, kompromis między Żydami religijnymi i niereligijnymi, mówił o „wierze ojców”, ale nie używał słowa „Bóg”. Również nie określił granic i nie odwoływał się do granic historycznych. Nazwa państwa Eretz Izrael została ustalona tego samego dnia o godz. 1.30 nad ranem, po ostrej dyskusji. Następnego zaś wybuchła pierwsza wojna arabsko-izraelska; od tej pory nie ma pokoju po dziś dzień.
Deklaracja Niepodległości ukoronowała pół wieku walki prowadzonej przez ruch syjonistyczny. Syjonizm – nowoczesny nacjonalizm żydowski – zakładał wieczny związek między narodem a ziemią ojczystą. Jego podstawowy problem na początku XX w. wynikał z faktu, że ziemia ojczysta, biblijna, leżała w imperium otomańskim w Azji, a naród żydowski, mało świadom ideologii syjonistów, mieszkał przeważnie w Europie, a przede wszystkim na ziemiach polskich. Jak przekonać Żydów, że mają się przenieść masowo do Palestyny? Propozycja wyglądała nieprawdopodobnie.