Paranoja polityczna
Czym jest paranoja i czy istnieje jej odmiana polityczna?
„Wokół tego panuje coś, co by można było określić jako swego rodzaju paranoję” – powiedział premier Kaczyński, uzasadniając swoją nieobecność w Sejmie podczas debaty wokół szczytu Unii Europejskiej. „Zmierzamy w kierunku paranoi” – mówi były premier Waldemar Pawlak. Czym jest zatem paranoja i czy istnieje jej odmiana polityczna?
Okazało się, że przed kilku laty wyszła w Polsce książka „Paranoja polityczna. Psychopatologia nienawiści” (przekład Hanna Jankowska, KiW 1999 r.) dwóch znanych specjalistów amerykańskich. Prof. R.S. Robins z Instytutu Historii Nauki w Londynie oraz z Uniwersytetu Tulane w USA był doradcą rządu amerykańskiego w dziedzinie psychologii politycznej. Prof. J.M. Post (George Washington University) przez 20 lat kierował ośrodkiem analizy osobowości i zachowań politycznych. Książka Robinsa i Posta (dziś już prawie nie do dostania), której fragmenty publikujemy, stanowi znakomity wykład na temat paranoi politycznej. Autorzy prowadzą nas od podstawowych pojęć, poprzez korzenie socjobiologiczne i psychologiczne zjawiska, rodzaje paranoi (np. prześladowcza, wielkościowa), zagadki umysłu paranoika i jego cechy (podejrzliwość, ksobność, wrogość), objaśniają, co to jest styl paranoiczny, na czym polega osobowość wojenna („Kiedy rywale stają się wrogami, zaczyna się paranoja”), skąd bierze się kultura paranoiczna i mentalność spiskowa.
Książka zawiera przykłady paranoi indywidualnej i zbiorowej, od przypadków, na które autorzy natknęli się w swojej praktyce medycznej i terapeutycznej, po znane postaci historyczne – Hitlera, Stalina, Pol Pota, Idi Amina, – przywódców sekt i kultów (Jim Jones, David Koresh), nacjonalistów, rasistów i terrorystów, a także szpiegów (Anatolij Golicyn, agent KGB, który przeszedł na stronę USA), fanatyków (Joe McCarthy).