Kultura

Rządzą rządzący

Rządzą rządzący. Ranking wpływowych ludzi w kulturze

Człowiek z Nowogrodzkiej (wiek nieznany) Człowiek z Nowogrodzkiej (wiek nieznany) Marcin Kaliński / PAP
Prezentujemy kolejny – po trzech latach przerwy – ranking postaci mających dziś kluczowe znaczenie dla kulturalnej oferty w Polsce. Czuć zmianę.
Piotr Gliński, Jarosław Sellin, Wanda ZwinogrodzkaForum Piotr Gliński, Jarosław Sellin, Wanda Zwinogrodzka
Jacek Kurski, Krzysztof Koehler, Magdalena SrokaEast News Jacek Kurski, Krzysztof Koehler, Magdalena Sroka
Tadeusz Zysk, Mikołaj Ziółkowski, Jacek BromskiEast News, Agencja Gazeta/• Tadeusz Zysk, Mikołaj Ziółkowski, Jacek Bromski
Rafał Dutkiewicz, Jarosław Broda, Jacek Jaśkowiak,East News Rafał Dutkiewicz, Jarosław Broda, Jacek Jaśkowiak,
Krystyna Janda, Michał Merczyński, Agnieszka HollandEast News Krystyna Janda, Michał Merczyński, Agnieszka Holland
Piotr Dzięcioł, Roman Gutek, Michał KwiecińskiEast News Piotr Dzięcioł, Roman Gutek, Michał Kwieciński
Filip Berkowicz, O. Tadeusz RydzykEast News Filip Berkowicz, O. Tadeusz Rydzyk

Z poprzedniej listy przetrwała mniej niż połowa bohaterów. Te zmiany nie świadczą jednak o tym, że pojawiają się nowi, młodsi i sprawniejsi eksperci i menedżerowie od zarządzania kulturą. Raczej o tym, że w największym stopniu wpływ na nią ciągle mają instytucje państwowe i samorządowe, zależne od polityków. Ostry zwrot w polskiej polityce nie ominął kultury. Po pierwsze, w wymiarze personalnym. Zmieniło się, co oczywiste, całe kierownictwo resortu, ale także szefowie różnych podlegających władzy instytucji. Wymiotło m.in. zarządzających Instytutem Książki, Instytutem Adama Mickiewicza, Narodowym Centrum Kultury, TVP Kulturą (i całym mediami publicznymi, mocniej podporządkowanymi ministrowi kultury), a na wylocie jest już dyrektor Narodowego Instytutu Audiowizualnego.

Drugi ostry zwrot dotyczy świata idei. W oficjalnej doktrynie państwa dokonuje się przebudowa polityki historycznej, a kultura ma się do tego procesu włączyć. A więc wszystkie „słuszne” rocznice historyczne, wojny, batalie narodowowyzwoleńcze, antykomunizm i zdefiniowany, a zarazem zawłaszczony przez PiS patriotyzm mają być azymutem we wsparciu finansowym, repertuarze teatrów, produkcji filmowej czy aktywności muzeów. Rośnie presja rządzących, by zdyscyplinować obieg kultury i zniechęcić go do hulania po polach awangardy, eksperymentu, nadmiernej tolerancji, lewicowości i stawiania niewygodnych pytań. W poprzedniej edycji wpływowych na naszej liście znalazł się tylko jeden polityk. Teraz zmuszeni byliśmy umieścić ich aż czterech, a licząc z prezesem TVP – pięciu. Jest też po raz pierwszy ksiądz. Niech oba te fakty będą najkrótszym podsumowaniem zmian.

W tej sytuacji wzrasta rola kultury tworzonej poza ośrodkami podlegającymi wpływom i decyzjom władzy centralnej. W samorządach, w wielu miastach (Poznań, Lublin, Katowice, Sopot) dostrzec można przykłady samodzielnej, wartościowej polityki kulturalnej. Ograniczone są możliwości sektora prywatnego. Wydawnictwa walczą o przetrwanie, podobnie jak teatry. Galerie nie są w stanie konkurować z sektorem publicznym, o muzeach nie wspominając. Producenci filmowi jak nikt inny uzależnieni są od państwowych dotacji. Najbardziej niezależnym obszarem kreowania i obiegu idei kultury pozostają stowarzyszenia, fundacje, NGO. Choć atak, jaki na nie ostatnio przypuściła władza, nie wróży nic dobrego.

1.

Człowiek z Nowogrodzkiej (wiek nieznany) – nie wiadomo, kim dokładnie jest. Nie wiadomo nawet, czy to byt indywidualny czy zbiorowy. Na pewno jednak umocowany w warszawskiej centrali partii rządzącej, bo od ćwierć wieku decyzje kulturalne – z flagowym hasłem wymiany elit – nie były tak mocno podporządkowane polityce. Dużo wskazuje, że to ten człowiek wie najlepiej, kiedy film „Smoleńsk” można już wprowadzić do dystrybucji, czy „Historia Roja” warta była konkursu w Gdyni, jakie wojenne muzeum powinno stanąć w Gdańsku i jakich polskich autorów miałby promować za granicą Instytut Książki. Niewykluczone, że dzieli się tą wiedzą telefonicznie. Wydawałby się idealnym materiałem na kolejnego „Człowieka z…”, choć sam pewnie dobrałby innego reżysera. Ale czy wyszedł z Sejmu, gdy ten upamiętniał zmarłego Andrzeja Wajdę stosowną uchwałą? Jeśli tak, to na pewno ze względu na nawał pracy na Nowogrodzkiej.

2.

Piotr Gliński (62 l.) – socjolog, profesor nauk humanistycznych, a teraz minister kultury – w randze wicepremiera, więc na administrowanie resortem ma nieco mniej czasu. Zaczął jednak dziarsko: od audytów w podległych mu instytucjach i wystąpienia przeciwko pornografii w teatrze. Rozpisał konkurs na wielką produkcję historyczną, która ma rozsławić nasz kraj. Sygnalizował, że nie chce, by ministerstwo faworyzowało „grupy zmierzające do dekonstrukcji kultury, tradycji, tożsamości polskiej”, zarazem wszedł w konflikt ze środowiskami: teatralnym, filmowym, literackim i sztuk wizualnych. Deklaracje ideowe potwierdzał czynem: nie pojawił się na warszawskim Kongresie Kultury, przemawiał za to na kongresie „Katolicy i sztuka” przy szkole o. Rydzyka w Toruniu.

3.

Jarosław Sellin (53 l.) – historyk, absolwent Uniwersytetu Gdańskiego. Miał być ministrem kultury w nowym rządzie, został sekretarzem stanu, jak w latach 2005–07. Drobna pokuta za grzech zwątpienia i wystąpienie z partii w 2007 r., do której wrócił, jak sam przyznał, po wstrząsie wywołanym katastrofą smoleńską. Szczerości nawrócenia dowodzi mocnymi wypowiedziami, nie tylko o kulturze. Zapowiada prace nad „zwiększeniem pluralizmu własnościowego w mediach”. Pełnomocnik rządu ds. obchodów Stulecia Odzyskania Niepodległości RP, sztandarowego projektu PiS. W superprodukcji o historii Polski w roli Jana III Sobieskiego obsadziłby Mela Gibsona.

4.

Wanda Zwinogrodzka (56 l.) – za pierwszych rządów PiS jako szefowa Teatru Telewizji stworzyła Scenę Faktu, realizowane z IPN spektakle o ofiarach systemu komunistycznego w Polsce. Jako felietonistka „Gazety Polskiej Codziennie” walczyła z „lewicowym wrzaskiem”, który „trzeba wyciszyć”, żeby przemówić mogła tradycja. Dziś jako podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego nadzoruje narodowe instytucje kultury i szkolnictwo artystyczne. Pracuje nad rozszerzeniem listy instytucji współprowadzonych (a więc też kontrolowanych) przez ministerstwo. W planach ma także nowelizację ustawy o prowadzeniu działalności kulturalnej, poprzedzoną przez cykl środowiskowych dyskusji pod nazwą Ogólnopolska Konferencja Kultury.

5.

Jacek Kurski (50 l.) – prezes TVP. A jako kluczowa postać publicznych mediów jeden z głównych autorów polityki kulturalnej PiS. Sama TVP jest dziś drogowskazem „dobrej zmiany” w kulturze, czego dowodem okolicznościowe gale w rodzaju „Niezłomnym – honor” albo ideologiczne komentarze poprzedzające emisję filmu „Ida”. Polityczny sens przypisywano też pomysłowi przyznania w kuluarach festiwalu w Gdyni nagrody prezesa TVP Wojciechowi Smarzowskiemu za „Wołyń”. Mimo krytyki Kurski nie zmienia swojej strategii, bo – jak potwierdził ponowny wybór na prezesa – stoi za nim Nowogrodzka (por. nr 1 zestawienia).

6.

Krzysztof Koehler (53 l.) – poeta i krytyk literacki, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Z Telewizją Polską współpracował od 1994 r., w latach 2006–11 był dyrektorem TVP Kultura. Teraz prowadzi program „Pegaz”. W 2016 r. został wicedyrektorem Instytutu Książki i głównym zarządzającym większością programów prowadzonych przez Instytut. Ma wpływ m.in. na przygotowania do Targów Książki w Londynie, gdzie Polska będzie gościem honorowym. Próbkę braku profesjonalizmu otrzymaliśmy w postaci prezentacji IK na stronie londyńskich Targów.

7.

Magdalena Sroka (39 l.) – menedżerka kultury, znawczyni problematyki związanej z kulturą i sztuką, producentka i koordynatorka międzynarodowych projektów, szefowa Krakowskiego Biura Festiwalowego (dzięki niej rozkwitły m.in. festiwale Misteria Paschalia, Sacrum Profanum, Opera Rara czy Art Boom), w latach 2010–15 wiceprezydent Krakowa ds. kultury i promocji miasta. Od 2015 r. dyrektorka Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, wspierającego budżetowo produkcję i promocję rodzimej kinematografii. Koordynowała obchody 90-lecia Andrzeja Wajdy, zakończone monumentalną publikacją najważniejszych dzieł mistrza i albumem z jego rysunkami.

8.

Tadeusz Zysk (63 l.) – w latach 90. z Tomaszem Szponderem założył Dom Wydawniczy „Rebis”, a potem własne wydawnictwo Zysk i S-ka. Od 2010 r. zaangażowany w ruchy związane z PiS, członek Akademickiego Klubu Obywatelskiego, a także Społecznego Komitetu Odbudowy Pomnika Wdzięczności. W 2015 r. bezskutecznie startował do Sejmu z listy PiS. W 2014 r. został uznany przez „Wprost” za jedną z najbardziej wpływowych postaci w Polsce. Od kilku miesięcy mówi się o możliwości przejęcia przez niego „Rzeczpospolitej” i zmienienia jej w gazetę prorządową.

9.

Mikołaj Ziółkowski (40 l.) – szef agencji Alter Art, która w ciągu roku organizuje największe festiwale z muzyką popularną: Open’er w Gdyni, Kraków Live, a teraz jeszcze przejęty od konkurencji Orange Warsaw Festival. Agencja przeszła suchą nogą zły okres wycofywania się wielkich sponsorów z imprez muzycznych, znalazła nowych i w dużej mierze oparła się na miejskich budżetach. Już dziś zapowiada duże gwiazdy (m.in. Radiohead, Foo Fighters) na przyszły rok. Ziółkowski (w branży koncertowej) umocnił więc tylko pozycję. Polscy artyści rzadko grają na imprezach Alter Artu główne role, ale promocyjnie mogą na nich dużo zyskać.

10.

Jacek Bromski (70 l.) – reżyser, scenarzysta, producent filmowy, od 20 lat prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich, które współfinansuje większość najważniejszych imprez filmowych w kraju, wspiera produkcję, prowadzi działalność wydawniczą i gospodarczą. Od 2007 r. jest także prezydentem organizacji World Cinema Alliance (Alliance Mondiale du Cinema). W październiku 2015 r. został członkiem Narodowej Rady Rozwoju, powołanej przez prezydenta Andrzeja Dudę. Bromski kierował zakończonymi sukcesem akcjami środowiska filmowego na rzecz nowelizacji prawa autorskiego oraz ustawy o kinematografii.

11.

Rafał Dutkiewicz (57 l.) i Jarosław Broda (60 l.) – prezydent Wrocławia (od 14 lat) i dyrektor Wydziału Kultury Urzędu Miejskiego w tym mieście. Wspólnie położyli duży nacisk na rozwój kultury – za ich kadencji przeniosły się tutaj najważniejsze festiwale kulturalne, miasto przyznaje najwięcej nagród literackich. Wrocław zdobył też tytuł Europejskiej Stolicy Kultury. Jednak właśnie w czasie trwania ESK pojawiało się sporo głosów krytycznych w stosunku do władz, m.in. po odwołaniu dyrektorki Muzeum Współczesnego Wrocławia Doroty Monkiewicz. Rafał Dutkiewicz ogłosił, że nie będzie startował w wyborach za dwa lata.

12.

Jacek Jaśkowiak (52 l.) – prezydent Poznania w połowie czteroletniej kadencji i członek PO. Zwolennik komunikacji publicznej i ścieżek rowerowych, wydał wojnę klubom go-go na rynku, jako pierwszy samorządowiec w Polsce upublicznił rozliczenia miasta z Kościołem. Zwolennik kultury bez cenzury, w teorii i praktyce. Krytykowany przez prawicę za brak reakcji na koncert Behemotha w mieście czy zaproszenie na – darmowe dla widzów – występy teatrów Krystyny Jandy po tym, jak nie dostała wnioskowanego dofinansowania z ministerstwa. Dyrektorem artystycznym prowadzonego przez miasto Teatru Polskiego jest Maciej Nowak.

13.

Krystyna Janda (64 l.) – wybitna aktorka, założycielka i prezeska fundacji prowadzącej dwie sceny w Warszawie: Teatr Polonia i Och-Teatr. W mijającym roku świętowała 40-lecie filmowego debiutu w „Człowieku z marmuru”, gdzie zagrała pamiętną rolę Agnieszki, dziennikarki telewizyjnej uparcie tropiącej kłamstwa władzy. Dziś sama aktorka odgrywa podobną rolę w stosunku do nowej władzy, której decyzje ostro recenzuje na swoim blogu i w felietonach publikowanych w prasie kobiecej. Każdy wpis czytają i komentują setki tysięcy czytelniczek i czytelników, co czyni z Jandy nie tylko aktorkę, ale i autorkę bardzo wpływową. Jej apel o ogólnopolski strajk kobiet na wzór islandzkiego mocno przyczynił się do rozpropagowania idei Czarnego Protestu.

14.

Michał Merczyński (54 l.) – uważany za jednego z najbardziej sprawnych menedżerów kultury w Polsce. W 2005 r. stworzył Polskie Wydawnictwo Audiowizualne, przekształcone w Narodowy Instytut Audiowizualny (NInA), którego działalność rozwinął i doprowadził do powstania reprezentacyjnej siedziby Instytutu. Rozwinął program digitalizacji, a równocześnie tworzył kolejne internetowe platformy poświęcone kulturze (m.in. Filmotekę i Muzykotekę Szkolną, Dwutygodnik.com), organizował festiwale i koncerty. Na marzec rząd zapowiedział połączenie NInA i Filmoteki Narodowej, co zakończy dyrektorską pracę Merczyńskiego w założonej przez niego instytucji. Pozostanie mu jednak poznański Festiwal Malta, którym niestrudzenie kieruje od ćwierćwiecza.

15.

Agnieszka Holland (68 l.) – reżyserka, scenarzystka, tłumaczka, od stycznia 2014 r. przewodnicząca zarządu Europejskiej Akademii Filmowej w Berlinie, prestiżowej organizacji promującej europejskie kino w świecie. W latach 2008–12 szefowa Polskiej Akademii Filmowej. Trzykrotnie nominowana do Oscara. Niekwestionowany autorytet środowiska filmowego, wychowanka i bliska współpracowniczka Andrzeja Wajdy, którego zastępuje w roli duchowego patrona polskiej kultury. Mocno – choć bez narzędzi instytucjonalnych w kraju – zaangażowana w debatę publiczną, m.in. ostro krytykowała aktualne władze.

16.

Piotr Dzięcioł (66 l.) – producent kreatywny. Założyciel i szef Opus Film, prężnej instytucji od 1991 r. zajmującej się realizacją ciekawych artystycznie projektów głównie młodych reżyserów oraz filmów reklamowych. Wyprodukował m.in. „Ediego”, „Z odzysku”, „Wymyk” i „Moją krew”. Międzynarodową renomę oraz wysoką pozycję w środowisku ugruntował w 2013 r. „Idą” Pawła Pawlikowskiego, którą nagrodzono m.in. Oscarem i Nagrodą Brytyjskiej Akademii Filmowej dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.

17.

Roman Gutek (58 l.) – szef największego krajowego festiwalu filmowego Nowe Horyzonty, który cieszy się rekordową oglądalnością (grubo ponad 100 tys. sprzedawanych biletów). W kończącym się roku jeden z kuratorów Europejskiej Stolicy Kultury we Wrocławiu. Spopularyzował w Polsce twórczość m.in. Almodóvara, Jarmuscha, Greenawaya, von Triera. Stworzył Warszawski Festiwal Filmowy, który przejął po nim Stefan Laudyn, oraz American Film Festiwal. Jest właścicielem warszawskiego kina studyjnego Muranów i założycielem firmy dystrybucyjnej Gutek Film, która wprowadziła na ekrany ponad 200 tytułów (głównie europejskich).

18.

Michał Kwieciński (65 l.) – jeden z najbardziej wpływowych producentów filmowych. Ukończył reżyserię teatralną, ma doktorat z chemii. Właściciel Akson Studio, w którym powstało ponad 30 fabuł, kilkadziesiąt popularnych seriali (m.in. „Czas honoru”, „Misja Afganistan”, „Hotel 52”, „Magda M.”) i 130 spektakli telewizyjnych. Współtwórca sukcesów ostatnich filmów Andrzeja Wajdy (od „Zemsty”, przez „Katyń”, po „Wałęsę. Człowieka z nadziei” i „Powidoki”). Dzięki jego determinacji powstała superprodukcja „Miasto 44” Jana Komasy o powstaniu warszawskim. Skarbnik i członek zarządu głównego SFP.

19.

Filip Berkowicz (39 l.) – w tym roku rozstał się z krakowskimi festiwalami Sacrum Profanum i Misteria Paschalia, ale za to prowadzi dwa festiwale muzyki dawnej w Gdańsku: grudniowy Actus Humanus otrzymuje przydomek Nativitas, a nowa mutacja wielkanocna będzie nosić nazwę Actus Humanus – Resurrectio. Wraz z żoną Barbarą Orzechowską tworzą agencję Music Consulting, która jest m.in. współodpowiedzialna (z Capellą Cracoviensis) za Kromer Festival w Bieczu oraz odpowiedzialna za program sezonu Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy AUKSO.

20.

O. Tadeusz Rydzyk (71 l.) – symbol prądów, jakie dominują w polskim Kościele, oraz wpływów tej instytucji w dzisiejszej Polsce, która na patronów 2017 r. wybrała m.in. świętego Brata Alberta, błogosławionego Honorata Koźmińskiego i Matkę Bożą Częstochowską. Udało się zablokować pomysł Ryszarda Terleckiego przekazania z budżetu 20 mln zł Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu, ale fundacje związane z ojcem Rydzykiem są obdarowywane w inny sposób. Otrzymały m.in. 140 tys. zł na promocję czytelnictwa w Telewizji Trwam. Absolwenci szkoły o. Rydzyka („Tam jest przyszłość Polski” – mówił min. Gliński) zasilają narodowe media, a toruńskie imperium planuje wejście w produkcję filmów.

***

Ranking przygotowali: Edwin Bendyk, Bartek Chaciński, Aneta Kyzioł, Mirosław Pęczak, Piotr Sarzyński, Justyna Sobolewska, Dorota Szwarcman, Janusz Wróblewski.

Polityka 51.2016 (3090) z dnia 13.12.2016; Kultura; s. 80
Oryginalny tytuł tekstu: "Rządzą rządzący"
Więcej na ten temat
Reklama

Czytaj także

null
Kultura

Czytamy i oceniamy nowego Wiedźmina. A Sapkowski pióra nie odkłada. „Pisanie trwa nieprzerwanie”

Andrzej Sapkowski nie odkładał pióra i po dekadzie wydawniczego milczenia publikuje nową powieść o wiedźminie Geralcie. Zapowiada też, że „Rozdroże kruków” to nie jest jego ostatnie słowo.

Marcin Zwierzchowski
26.11.2024
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną