Co charakteryzuje nową falę jazzu

Trzypłytowy album Kamasiego Washingtona – zamieszkałego w Los Angeles saksofonisty i kompozytora – rozpoczyna utwór, którego tytuł można by przetłumaczyć jako „Zmiana warty”. Amerykanin od początku gra więc w otwarte karty, deklarując, że to właśnie jemu przypadła rola jazzowego mesjasza. Zanim zaczniemy zżymać się na jego butę, należałoby zauważyć, że muzyk porusza się po prostu w konwencji spirytualnego jazzu, którego wykonawcy zawsze mieli skłonność do patosu i chętnie obdarzali się boskimi przymiotami. Poza tym 36-letni muzyk ma solidne argumenty na poparcie swojej odważnej deklaracji. Jego debiutancki album „Epic” zebrał świetne recenzje, a przy tym trafił do szerokiego grona słuchaczy. Także do tych, którzy jazz znali dotychczas wyłącznie ze ścinków nagrań wykorzystanych na hiphopowych płytach. W bardziej konserwatywnych jazzowych kręgach do Washingtona przylgnęła więc etykietka muzyka, który gra jazz dla tych, którzy jazzu nie słuchają. Na potwierdzenie tej opinii wskazywano na harmonogram koncertów, w którym przeważały raczej występy na festiwalach skierowanych do fanów muzyki elektronicznej, soulowej czy hiphopowej niż te w tradycyjnych jazzowych klubach. Nie inaczej było w Polsce, gdzie Kamasi pojawił się najpierw na zaproszenie katowickiej imprezy Tauron Nowa Muzyka, a dopiero teraz (6 lipca) wystąpi na Warsaw Summer Jazz Days obok takich artystów, jak Branford Marsalis czy Bill Frisell. Przyczepiana Washingtonowi łatka kompozytora, którego utwory trafiają jedynie do mniej obytych słuchaczy, jest jednak krzywdząca z kilku powodów. Po pierwsze, Kalifornijczyk zna i szanuje jazzową tradycję (jego ojciec również był saksofonistą), odebrał staranne wykształcenie muzyczne i zdobył doświadczenie, występując w zespołach Horace’a Tapscotta, Wayne’a Shortera i Herbiego Hancocka. Prawdą jest natomiast, że sukces zawdzięcza głównie artystom reprezentującym inne gatunki. W wywiadzie udzielonym „New York Timesowi” wspominał, jak wiele o rytmie nauczył się, grając w zespole Snoop Dogga. Jeszcze bardziej pomógł mu Kendrick Lamar, zapraszając go do udziału w nagraniach „To Pimp a Butterfly” – jednej z najważniejszych i najgłośniej komentowanych płyt ostatniej dekady. Washington otrzymał wsparcie nie tylko ze strony raperów. Jego płytę wydała wytwórnia Brainfeeder prowadzona przez Stevena Ellisona, znanego szerzej jako Flying Lotus. Jeden z najbardziej wpływowych producentów muzyki elektronicznej ostatnich lat ze stoickim spokojem przyjął informację, że debiut Kamasiego będzie trwał 173 minuty. Z Ellisonem Washington dzieli nie tylko wytwórnię, ale także zaufanego współpracownika – basistę Stephena Brunera, który jako Thundercat nagrywa cieszące się dużym powodzeniem albumy z pogranicza nowego soulu, funku i elektroniki. Powyższe doświadczenie oraz dorobek współpracowników sugerowałyby, że cechą szczególną kompozycji granych przez Washingtona i jego zespół będzie eklektyzm i słabość do elektronicznych rytmów. Nic bardziej mylnego. „The Epic” to potężny (w nagrywaniu brała udział orkiestra i chór), wpadający w ucho uduchowiony jazz, w którym słychać echa twórczości Pharoah Sandersa, Ornette’a Colemana czy pisanych na orkiestrę kompozycji Alice Coltrane. Trudno powiedzieć, czy swoją popularność Washington zawdzięcza tej właśnie podniosłości, niezwykłej melodyjności (kompozytor chętnie zaprasza wokalistów) czy charakterystycznemu stylowi bycia (ubrany w tradycyjne afrykańskie szaty, mówi o swojej muzyce w kategoriach posłannictwa). Niewątpliwe jest to, że wzbudził falę, która podtopiła już Kalifornię, zalała Londyn i powoli dociera do Polski. Na takiej fali można – i warto – popłynąć, stąd kolejni muzycy – często wywodzący się ze środowisk hiphopowych czy kojarzonych z muzyką elektroniczną – ruszają jego tropem. Duch udzielił się na przykład zespołowi Electro Acoustic Beat Sessions (EABS) z Wrocławia. Młodym muzykom, którzy tak jak Washington nie boją się wielkich składów i wielkich słów. Głupio byłoby odmówić Historia powstania albumu EABS „Repetitions (Letters to Krzysztof Komeda)” rozciąga się na pięć lat i kilkadziesiąt zaangażowanych w nią osób. Dlatego można zacząć ją opowiadać na różne sposoby. Na przykład od momentu, gdy Marek Pędziwiatr postanowił wyprowadzić się ze Świnoujścia, albo od koncertu Roberta Glaspera, podczas którego Piotr Skorupski poczęstował wódką siedzącego obok Sebastiana Jóźwiaka, czy też od jednego z cotygodniowych jamów we wrocławskich klubie Puzzle. Biografię EABS można też pisać od małego, trochę zapomnianego klubu Lullu Belle. Właśnie tam Piotr „Spisek Jednego” Skorupski poznał Marka Pędziwiatra i Adama Kabacińskiego. Dwóch świeżo upieczonych wrocławiaków, którzy przeprowadzili się ze swoich rodzinnych stron w poszukiwaniu muzycznych bodźców i inspiracji. Mieli jazzowe zaplecze, ale daleko było im do tradycjonalistów. Dość powiedzieć, że podczas występów Pędziwiatr chętnie wstawał od klawiatury, by sięgać po mikrofon i rapować. Skorupski działał podobnie. Wspomina, jak czekał z gramofonami pod sceną kultowej Rury, by tylko wskoczyć pomiędzy improwizujących jazzmanów i trochę z nimi poscratchować. Nic dziwnego, że pomiędzy muzykami momentalnie zaiskrzyło. Z tej iskry zrodziło się producenckie Night Marks Electric Trio, którego debiutancki album ukazał się właśnie nakładem wytwórni U Know Me. To elektroniczne, soulowe piosenki, które śpiewają m.in. siostry Przybysz oraz sam Pędziwiatr. Spotkanie ze „Spiskiem” dało jeszcze jeden efekt. Dzięki jego wrocławskim znajomościom muzycy zaczęli cykliczne występy w popularnym klubie Puzzle prowadzonym przez Marka Gluzińskiego, muzycznego promotora i szefa nieodżałowanej wytwórni Blend Records. W nowym miejscu muzycy mieli więcej możliwości, więc poszerzyli swój skład o perkusistę Marcina Raka. Jako kwartet rozpoczęli cotygodniowe jamy Electro Acoustic Beat Sessions, w ramach których dekonstruowali i przerabiali na jazzową modłę utwory swoich ulubionych hiphopowców: A Tribe Called Quest, DJ Premiera czy Pete Rocka. Charakter tych spotkań był otwarty, zaczęli więc dołączać kolejni muzycy. – W ten sposób tworzył się skład EABS – mówi Pędziwiatr. – W pewnym momencie muzycy, którzy wytrwale pojawiali się w Puzzlach i dołączali do nas na scenie, zaczęli grać z nami na stałe. Już nawet głupio byłoby im odmówić. Nagle obudziliśmy się więc ze świadomością, że jesteśmy zespołem. EABS nie potrafili również odmówić Sebastianowi Jóźwiakowi – promotorowi, który niedługo po wspomnianym koncercie Glaspera postanowił przeprowadzić się do Wrocławia. Już po pierwszej wizycie w Puzzlach uznał, że musi podjąć współpracę z grupą. Początkowo zajmował się konferansjerką, ale szybko pomógł wrocławianom w organizacji koncertów. Pracując przy imprezach z cyklu Warsoul, Jóźwiak zdobył doświadczenie i znajomości, dzięki którym mógł ściągać raperów i wokalistów do wspólnych występów z EABS. Wkrótce w klubie Puzzle pojawiła się czołówka polskiej hiphopowej sceny (Vienio, Abradab, Te-Tris) oraz Amerykanie: Jeru The Damaja, Raashan Ahmad czy Coultrain. Komeda jak Wu-Tang Clan EABS brało się również za barki z klasyką światowego jazzu. Zwłaszcza z Milesem Davisem, którego repertuar wywrócili do góry nogami z myślą o nagraniu płyty. Wtedy jednak w świat poszła informacja, że album w podobnym duchu planuje nagrać pianista i jeden z idoli wrocławian Robert Glasper. – Pomyśleliśmy, że tego nie przeskoczymy – przyznaje Jóźwiak. – A poza tym on ma większe prawo, by sięgać po Davisa. Rozważania nad tematem przewodnim debiutanckiej płyty EABS nie trwały długo, bo zespół dostał nowe zlecenie. Tym razem septet został poproszony o przygotowanie repertuaru z myślą o festiwalu muzyki filmowej. – Od razu zdecydowaliśmy, że to będzie Komeda – wspomina Jóźwiak. – Tym bardziej że wcześniej grywaliśmy temat z filmu „Dingo”, który bardzo nam się podobał. Biorąc pod uwagę olbrzymią popularność kompozytora i liczbę płyt z kolejnymi wykonaniami jego utworów, wrocławianie postawili sobie za punkt honoru wyciągnięcie na światło dzienne najmniej znanych utworów pianisty. – Nie interesowały nas zinterpretowane milion razy Komedowskie kanony – tłumaczy Pędziwiatr. – Podeszliśmy do tego po swojemu, po hiphopow