Książki

Mikrocząsteczka z niebytu

Recenzja książki: Tadeusz Konwicki, "Wiatr i pył"

Z kosmicznym dystansem do siebie

Tadeusza Konwickiego brakuje. Co prawda zawsze można wrócić do książek, które się nie starzeją, ale brakuje jego spojrzenia z dystansu. Wszyscy, którzy tak myślą, rzucą się na książkę „Wiatr i pył”, która nie oznacza jednak, że pisarz przerwał trwające od 13 lat milczenie. Składa się ona bowiem z dawnych tekstów niepublikowanych w żadnej książce. Począwszy od debiutanckiego opowiadania „Kapral Koziołek i ja” po esej „Mickiewiczowie młodsi” z 2005 r. Dobrze, że pojawił się pomysł, by je zebrać, bo inaczej przegapilibyśmy prawdziwe perły.

Choćby scenariusz „Trochę apogeum”. Konwicki myślał o realizacji tego filmu w latach 60. Rzecz dzieje się w zakamarkach Pałacu Kultury, w którym jednocześnie trwa zjazd esperantystów, koncert, transmisja z zaćmienia Księżyca, a wokół krąży chłopak z bombą. W groteskową narrację wplecione są rozmowy o zaświatach. Najciekawszy w tej książce jest jednak późny Konwicki – wracający na Litwę. „Jestem utkany z jakichś resztek po Pieślakach, Kieżunach, Wieszunach, a może nawet Mickiewiczach. Zastygłem w krysztale tamtego powietrza”. Przy kręceniu „Lawy” uświadomił sobie, że może odtworzyć czasy Mickiewicza, bo na Litwie nic się nie zmieniło. „Ja jestem ostatni, co pamięta początek XIX wieku”.

Późny Konwicki patrzy z kosmicznym dystansem na siebie i rzeczywistość wokół. Wydawał się nieobecny, tymczasem w latach 90. pisywał jeszcze felietony do pisma „Charaktery”, które są mistrzostwem autoironii i wisielczego humoru: „Spoglądam na swoje życie z oddali. Zdarzały mi się momenty fatalne, ale były i niezłe. (...) A jednak należy mi się nagroda. (...) Za to, że żyję wśród Was tyle lat i nie palnąłem sobie w łeb”. To zapis wyostrzonej świadomości, która lubi ruch, dramatyzm i ryzyko myślowe. Jest mikrocząsteczką, która tylko na chwilę wyłoniła się z niebytu i zaraz zniknie. A razem z nią wszyscy: postacie historyczne i czytelnicy (a nawet jego przyjaciel Gucio Holoubek), którzy są tylko projekcją myśli pisarza. Jest całkowicie wolny, nic nie musi, nie zabiega i dlatego tak dobrze się go czyta.

 
Tadeusz Konwicki, Wiatr i pył, Czytelnik, Warszawa 2008, s. 476 

Polityka 2.2009 (2687) z dnia 10.01.2009; Kultura; s. 48
Oryginalny tytuł tekstu: "Mikrocząsteczka z niebytu"
Reklama

Czytaj także

null
Kraj

Radosław Sikorski dla „Polityki”: Świat nie idzie w dobrą stronę. Ale Putin tej wojny nie wygrywa

PiS wyobraża sobie, że przez solidarność ideologiczną z USA Polska może być takim Izraelem nad Wisłą. Że cała Europa będzie uwikłana w wojnę handlową ze Stanami Zjednoczonymi, a Polska jako jedyna traktowana wyjątkowo przez Waszyngton. To jest ryzykowne założenie – mówi w rozmowie z „Polityką” szef polskiego MSZ Radosław Sikorski.

Marek Ostrowski, Łukasz Wójcik
18.04.2025
Reklama

Ta strona do poprawnego działania wymaga włączenia mechanizmu "ciasteczek" w przeglądarce.

Powrót na stronę główną