Co robisz?”. Rzut z góry na rozmazaną kierownicę roweru. „Co dziś na obiad?”. Zdjęcie pudełka z mrożoną margheritą. „Plany na sobotę?”. Rura odkurzacza. „Jak tam sprawy?”. Buźka z iksami zamiast oczu i ustami ułożonymi w literę „o”. Na pytanie o czytanie dwie ikonki: diabełek i but na obcasie. Chwila zastanowienia? „Diabeł ubiera się u Prady”:
Według prof. Robina Kelseya z Uniwersytetu Harvarda jego specjalizacja – fotografia – przeżywa kolejną w ciągu ostatnich dekad rewolucję. Poprzednią zawdzięczamy inwazji aparatów cyfrowych – od kieszonkowych automatów po półprofesjonalne lustrzanki, dzięki którym każdy śmiertelnik mógł fotografować niewielkim kosztem, za to na wielką skalę. I dzielić się setkami klatek z całym światem najpierw za pośrednictwem specjalistycznych serwisów zdjęciowych (w rodzaju Flickra), później poprzez zwykłe portale społecznościowe. Użytkownicy Facebooka publikują ok. 300 mln fotografii dziennie, czyli ponad 100 mld rocznie.
Druga rewolucja także wynika z łatwości robienia i dzielenia się zdjęciami. Chodzi w niej jednak o coś więcej: o zastosowanie. Swego czasu jeden z założycieli Google zachwycał się odkryciem, którego dokonał dzięki elektronicznym okularom firmy Google Glass. Podczas obiadu dostał od znajomego esemes z pytaniem, co robi. Zamiast odpisać, odruchowo skorzystał z urządzenia, które miał na nosie. Kazał okularom sfotografować posiłek i odesłał zdjęcie koledze. Na wiadomość tekstową odpowiedział obrazkową. Komentarz był zbędny.
Na długo przed nim potencjał zdjęć zaczęli dostrzegać posiadacze najzwyklejszych telefonów komórkowych. A prawdziwy boom fotokonwersacji wywołało rozpowszechnianie się smartfonów, wyposażonych w bardzo przyzwoite aparaty oraz stały dostęp do internetu. Nie trzeba już podłączać aparatu cyfrowego do komputera, by zawartość jego pamięci przenieść na dysk twardy. Po zrobieniu zdjęcia smartfonem wystarczy musnąć ikonkę „share” – czyli „podziel się” – a obrazek natychmiast trafi do wybranej osoby (za pomocą aplikacji czatowych lub maila) lub do wszystkich wirtualnych znajomych (poprzez Facebooka czy Twittera). W obu przypadkach za darmo.
To pozwala zastąpić zdjęciem wiele codziennych komunikatów werbalnych. O ileż łatwiej – nie tylko pod względem technicznym – wysłać fotkę zegarka pokazującego godz. 20.15, niż skarżyć się, że czekasz już kwadrans („Schodzisz czy nie?”). Błękitem nieba opowiedzieć o pogodzie nad morzem. Zarysem Rysów tudzież zakorkowaną zakopianką odpowiedzieć na pytanie o to, jak spędzasz długi weekend. Jeden obraz jest wart być może nie tysiąca słów, ale na pewno kilku zdań. Fotografia przestaje nam służyć do rejestrowania i archiwizowania przeszłych wydarzeń, a staje się narzędziem codziennych konwersacji.
Użytkownicy Snapchata codziennie wymieniają między sobą 700 mln wiadomości bez słów. Aplikację tę trzy lata temu uruchomili dwaj studenci Uniwersytetu Stanforda. Spośród licznych programów służących do dzielenia się zdjęciami Snapchat wyróżniał się ograniczeniem, które zrazu wydawało się absurdalnym. Osoba udostępniająca fotografię lub film może (musi!) określić, jak długo przekaz będzie widoczny dla odbiorcy: minimalnie przez jedną, maksymalnie przez dziesięć sekund. Następnie wiadomość znika na zawsze z telefonu adresata oraz serwerów firmy. Mamy więc do czynienia z fotografiami – zauważa prof. Kelsey – które nie pełnią żadnej funkcji archiwizacyjnej. Są czystym komunikatem.