Piłkarskie strategie na Euro

To nie jest turniej dla niedzielnego kibica futbolu. W 1/8 finału wprawdzie rozruszali się Niemcy i Belgowie, polskie emocje podgrzał historyczny awans reprezentacji do ćwierćfinału, ale generalnie goli jest tyle, co kot napłakał, po większości gwiazd widać zmęczenie sezonem, więc zamiast festiwalu pięknej gry otrzymujemy piłkarską wersję wyrachowanych do bólu szachów, w których roszada goni roszadę. – Paradoksalnie, kwintesencję turniejowego minimalizmu dostaliśmy w najbardziej emocjonującym meczu fazy grupowej Portugalia-Węgry, w którym było 3:3 – uważa Marcin Brosz, szkoleniowiec Górnika Zabrze. – Gdy wydawało się, że Portugalczycy wreszcie nabrali rozpędu, trener Santos wezwał do siebie Cristiano Ronaldo, coś narysował na kartce i od tej pory Portugalia skupiła się na obronie remisu, bo dawał im awans do 1/8 finału. Strzeleckie popisy Belgów i Niemców to, można powiedzieć, wypadek przy pracy. Trafili na słabych rywali, szybko zdobyte bramki pozwoliły faworytom kontrolować spotkanie. Gdy drużyny są wyrównane, to nawet przy niewątpliwym artyzmie wykonawców strach przed odpadnięciem z turnieju wymusza defensywne ustawienie i kończy się klinczem, jak w spotkaniu Portugalia-Chorwacja, w którym dopiero pod koniec dogrywki oddano pierwszy celny strzał na bramkę, zresztą przesądzający o awansie Portugalii, naszego ćwierćfinałowego rywala. No i takie właśnie jest to Euro. Cel, czyli przede wszystkim nie stracić gola, uświęca środki. Średnia bramek z fazy grupowej to 1,92 – najgorzej od Euro 1992, czego się jednak w żaden sposób nie da porównać, bo wtedy to był elitarny (ale i kadłubowy) turniej, z udziałem ośmiu drużyn. We Francji tylko w dwóch przypadkach (na 36 rozegranych spotkań w fazie grupowej) zespół, który pierwszy stracił bramkę, wygrał mecz. – Nie ma w tym nic dziwnego, bo obronę jest znacznie łatwiej wyćwiczyć niż atak – uważa Piotr Stokowiec, trener Zagłębia Lubin. – Również na poziomie reprezentacji, gdy czasu na przygotowania jest mało, z powodu kontuzji wypadają kluczowi zawodnicy, no i trzeba wziąć pod uwagę zmęczenie sezonem. Jak przeciwnik pozwala Kazimierz Górski mawiał, że gra się tak, jak przeciwnik pozwala. Ale to już od dawna nieaktualne, bo w dzisiejszej piłce przeciwnik nie pozwala. Krępuje ruchy, zacieśnia szyki, linie obrony i pomocy grają blisko siebie, a więc boisko nagle się kurczy, nie ma miejsca na oddech, na swobodną wymianę podań. Bronić mają wszyscy, na luksus posiadania klasycznych skrzydłowych, odpowiedzialnych tylko za szarże wzdłuż linii bocznej, nikogo nie stać. Napastnicy mają być pierwszymi, którzy dezorganizują grę przeciwnika. To dlatego, mimo że Lewandowski i Milik rażą nieskutecznością i nieporadnością pod bramką rywala, mniej pretensji jest do gwiazdora Bayernu, bo więcej daje w obronie. Skoro defensywa, to również kontratak, czyli broń słabszych. Tu akurat nic się nie zmienia od lat. Dobre pół wieku temu sir Alf Ramsey, trener Anglii, mistrzów świata z 1966 r., oznajmił, że drużyna jest najbardziej narażona na utratę bramki po nieudanym ataku. Dziś uważa się, że zespół, który w ciągu 10 sekund od straty piłki w ofensywie nie odbuduje ustawienia, prosi się o stratę gola. Na Euro Hiszpanie stracili w ten sposób bramkę z Chorwacją, Belgia z Włochami, a Kuba Błaszczykowski wykończył akcję dającą nam prowadzenie w 1/8 finału ze Szwajcarią. Z polskiego punktu widzenia zmiana polega na tym, że kontratak, sztandarowa myśl polskiej myśli szkoleniowej, wreszcie wygląda jak kontratak. Trener Marcin Brosz cieszy się, że doczekał czasów, kiedy kibicowanie mądrej grze, a do tego skutecznej, równa się kibicowaniu Polsce. – Jestem jak Russell Crowe: podoba mi się Polska – powiada Brosz. – Uważam, że drużyna Adama Nawałki jest jedną z najgroźniejszych, jeśli chodzi o szybki atak. Po odbiorze piłki kluczowi zawodnicy błyskawicznie zajmują przypisane im pozycje, jest wiele opcji rozegrania piłki, mamy szybkich skrzydłowych, wprowadzających zamęt w szeregach rywala. No i napastników, którzy mimo że nieskuteczni, wciąż są niesłychanie groźni. To się tylko wydaje takie proste. Irlandia też chciałaby tak grać, ale nie ma odpowiednich piłkarzy. Piotr Stokowiec dodaje, że taktyka zawsze jest wykładnikiem umiejętności technicznych i przygotowania motorycznego. Kiedyś po prostu Polska wyglądała na wielkich turniejach jak drużyna analogowa w epoce cyfrowej, bo i piłkarzy, nawet eksportowych, miała analogowych. Teraz większość jest oswojona z futbolem z najwyższej półki, zawodnicy nie tylko w lot chwytają taktyczne niuanse, ale też sami wiedzą, co trzeba skorygować. Najlepiej widać to na przykładzie Grzegorza Krychowiaka, który jeśli chodzi o tzw. czytanie gry, taktyczną odpowiedzialność, regulowanie tempa akcji, jest mistrzem. Gdy Błaszczykowski strzelił gola Szwajcarom, Krychowiak nie pobiegł cieszyć się z kolegami, tylko wykorzystał przerwę w grze na wydawanie instrukcji Krzysztofowi Mączyńskiemu. Dla Piotra Stokowca powodem do zadowolenia jest to, że w tych taktycznych labiryntach nie giną piłkarze z polskiej ligi. To nie tylko przykład 3–4 zawodników występujących w pierwszym składzie zespołu Adama Nawałki, ale też Węgrów, gdzie pewne miejsce mieli trzej piłkarze grający w Ekstraklasie. – To nobilitacja naszej ligi i dowód na to, że jeśli chodzi o taktyczne zaawansowanie, nadrabiamy dystans. A dla mnie osobiście jest potwierdzeniem kierunku, który obraliśmy w Zagłębiu, że dobrym ustawieniem, właściwą organizacją można zniwelować różnice biorące się z potencjału finansowego – dodaje Stokowiec. Niedotarci O ile więc futbol klubowy w najlepszym wydaniu to dziś eksponowanie siły, to futbol reprezentacyjny – maskowanie słabości. Reprezentacja wciąż jest elitą, defiladą najlepszych piłkarzy z danego kraju, ale cierpi z powodu naturalnych ograniczeń potencjału ludzkiego, zupełnie obcego klubom, zwłaszcza bogatym, które w zależności od potrzeb mogą kupić, kogo chcą. Barcelona pewnie wygrałaby z reprezentacją Hiszpanii (gdyby okazjonalnie sklonowani Iniesta, Pique, Busquets i Jordi Alba mogli zagrać jednocześnie po obu stronach), tak samo jak Bayern Monachium byłby faworytem z Niemcami, gdyby powtórzyć trik z klonowaniem, a Roberta Lewandowskiego wcielono by na powrót w jego ulubioną rolę, czyli środkowego napastnika. Zespoły zaczynające turniej, nawet faworyci, często sprawiają wrażenie niedotartych. Trenerzy silą się na pogodzenie w swojej jedenastce wielu żywiołów, jak szkoleniowiec Anglików Roy Hodgson, mający kłopot bogactwa wśród środkowych napastników, tymczasem biorąc pod uwagę stosowaną przez niego taktykę (ustawienie 4-3-3), chętnie oddałby np. króla strzelców ostatniego sezonu Premiership Harry’ego Kan