JULIUSZ ĆWIELUCH: – Mieszkańcy mówią, że jest pan wójtem z powołania.
JERZY MURZYN: – Prawdę mówiąc, jestem wójtem z przypadku. Nasza demokracja, jak wiadomo, rodziła się w bólach. W stolicy rządy szybko się zmieniały, ale na prowincji to była istna karuzela. Przychodziłeś na sesję rady gminy jako wójt, a wychodziłeś jako zwykły radny. Wystarczyło, że jednego, dwóch kolegów zabrakło na sesji i już po stanowisku. Można powiedzieć, że władza aż za bardzo rozsmakowała się w demokracji. Mieszkańcy patrzyli na to z coraz większym niesmakiem i pytali radnych, kiedy wreszcie wezmą się do pracy. Ale oni tak się wzajemnie blokowali, że kompletnie nie byli w stanie rządzić.
Potrzebowali Murzyna do roboty?
Pan sobie żartuje, ale mniej więcej tak było. Kiedy już wszyscy ze wszystkimi wzięli się za łby, pojawiła się refleksja, że potrzeba rozjemcy. Zajmowałem się w urzędzie realizacją inwestycji. Z natury jestem człowiekiem kompromisu, miałem zostać takim tymczasowym technicznym wójtem do kolejnych wyborów. No i dzięki Bogu już 25 lat zajmuję stanowisko.
Brzmi jak bajeczka dla małych dzieci. Polityka to brudna sprawa.
Za długo mieszka pan w stolicy. Na prowincji nie ma wielkiej polityki. Kiedy już okrzepłem i zacząłem sobie radzić, to spodobało mi się na urzędzie. Chociaż ciężko się wtedy włodarzowało, bo los wójta zależał nie od mieszkańców, ale od radnych, oni go wybierali. A radnymi rządziły różne mechanizmy, a czasem atawizmy. Jeden nie akceptował drugiego, bo np. jeszcze ich dziadkowie sądzili się o spłachetek ziemi. Zauważyłem też, że na sesji, przy ludziach, najłagodniejszy radny potrafił zmienić się w tygrysa.
Realia sejmowe.
Oni tam walczą o rząd dusz, a u nas walczyli bardziej dla zasady. Pomyślałem, że jak nie skończą z tym skakaniem sobie do gardeł, to nigdy nie ruszymy z miejsca. Postanowiłem zaprosić wszystkich radnych na ognisko. I tak przy tym ognisku zacieraliśmy odmienności. Ogniska stały się tradycją. Aż z czasem całkiem zatarliśmy różnice.
I tak na sucho zacieraliście?
A w stolicy politykę robi się na sucho? Wiadomo, że jakaś wódeczka była. Ale bez ekscesów. Tradycyjnie. Jakaś kiełbaska, ktoś przyniósł ciasto. Ośmiorniczek nie było.
Pije pan do taśm.
Piję, bo gdyby nie te taśmy, pewnie inaczej wyglądałaby dziś scena polityczna. Szczerze mówiąc, mnie w tych nagraniach niewiele szokowało. Analiza stanu państwa była smutna, ale nie oderwana od realiów, które – jak widać po sprawie Misiewicza – ciągle są takie same. Kiedy minister Bieńkowska mówiła, że wiceminister powinien więcej zarabiać, to i ja tak myślałem, bo to jednak wstyd, kiedy członek rządu ma niższą pensję niż wójt małej gminy.
O ile obetną panu pensję po decyzji prezesa Kaczyńskiego?
Zarabiałem 8 tys. zł. Obetną mi jakieś 1,3 tys. zł. Władza chciała uderzyć w prezydentów dużych miast związanych z opozycją. Wyszło jak zawsze. Ustawę napisali na kolanie i skończyło się na tym, że najmocniej odczuli ją szeregowi wójtowie, najczęściej bezpartyjni. Trudno się cieszyć z obniżki, ale też nie rozpaczam, bo ja po prostu lubię to, co robię, i uważam, że robię to dobrze.
Ludzie nie lubią, jak ktoś sam się chwali. Za to podoba im się, jak innym zabierają. Notowania PiS pewnie pójdą w górę.
W ostatnich wyborach miałem 90 proc. poparcia.
A jakie miał pan mieć, jak nie było konkurenta?
Kiedy miałem konkurentów, dostawałem 85 proc. głosów. I to bez żadnego 500 plus w programie wyborczym.
Nie podoba się panu pomysł z 500 plus?
Proszę pana, ja przez 500 plus na nowo pokochałem czwartki. Przez lata urzędowania był to dla mnie najtrudniejszy dzień tygodnia, bo tradycyjnie wtedy miałem przyjęcia interesantów. Jakieś 90 proc. zgłaszanych problemów to był brak pracy. Dziś mam spokój. Większość z tych, którzy przychodzili w sprawie prac interwencyjnych, już mnie nie odwiedza.
I to dobrze?
To zależy od punktu widzenia. Teraz w czwartek zamiast bezrobotnych przyjmuję przedsiębiorców, którzy skarżą się, że nie ma chętnych do pracy. Wdrażamy program termomodernizacji gminnych obiektów. Zadanie podzieliliśmy tak, aby nawet najmniejsze firmy mogły startować w przetargach. Co z tego, skoro wciąż nie możemy znaleźć wykonawców?
W Polsce zarejestrowanych jest 1,1 mln bezrobotnych.
To co, że są zarejestrowani? Proszę namówić ich do pracy. Na początku myślałem, że przedsiębiorcy jednak przesadzają. Ale jakiś czas temu udało się nam załatwić kostkę brukową z rozbiórki chodnika przy drodze wojewódzkiej. Ludzie żalili się, że na cmentarzach po deszczu jest błoto po kolana. Dogadałem się z przedsiębiorcą, który zgodził się przeszkolić bezrobotnych w układaniu kostki. Każdy dostałby odpowiedni certyfikat. Oni mieliby zawód w ręku, a ludzie ładne alejki na cmentarzu. Wie pan, ilu zgłosiło się chętnych do pracy?
O ile mogę się pomylić?
O zero, bo tylu się zgłosiło. Praca to wysiłek, obowiązek. Trzeba się starać. Moim zdaniem ten, który się stara i pracuje, powinien żyć na wyższym poziomie niż ten, kto nie stara się, nie pracuje i korzysta ze świadczeń pomocy społecznej. Inaczej trudno mówić o poczuciu sprawiedliwości. Nawet ksiądz z ambony apelował, żeby ludzie się zgłaszali. Żadnego odzewu.
Z Kościołem trzeba dobrze żyć?
Trzeba. Ale ja, dzięki Bogu, nie mam z tym problemów, nie tylko dlatego, że jestem wierzący, ale znam potencjał Kościoła. Na prowincji Kościół ma siłę spajającą lokalną społeczność, jakiej nie ma żadna inna instytucja. Jakby zapytał mnie pan, czego nie udało mi się osiągnąć, odpowiedziałbym, że nie udało się stworzyć wspólnoty.
U nas w Polsce, czy u nas w Bodzechowie?
Ani w Polsce, ani w Bodzechowie. Ale gdyby w Bodzechowie istniała wspólnota mieszkańców, to może łatwiej byłoby budować wspólnotę w całym kraju. Ludzie się nie angażują. Kiedy już mają kanalizację, asfalt i internet, to jakoś tracą zainteresowanie tym, co się wokół nich dzieje. O ile w małych wsiach ludzie jeszcze się spotykają, pomagają sobie, o tyle mieszkańcy większych miejscowości są raczej bierni. Marzy mi się jakieś wspólne, gminne przedsięwzięcie. Nawet miałem taki pomysł, żeby cała gmina zaczęła produkować prąd.
Poszliście w wiatraki?
Do wiatraków od początku odnosiłem się sceptycznie, bo tam potrzeba milionowych nakładów, a zarabia tylko garstka inwestorów. Ja natomiast chciałem, żeby z produkcji energii elektrycznej każdy mieszkaniec gminy czerpał korzyści. Zwłaszcza ludzie starsi, z niskimi emeryturami. Pomyślałem, że gdyby nie musieli płacić za prąd, to mieliby więcej na leki i inne potrzeby.
Wójt musi myśleć za ludzi?
Nie tyle za nich myśleć, ile rozsądnie podpowiadać im, co będzie najlepsze. Skoro za pieniądze podatników jeździmy po Europie, to nie na wycieczkę, tylko żeby podpatrzeć, co im wyszło, a co położyli. Stąd się wziął pomysł na fotowoltaikę. W gminie mamy ok. 3,5 tys. domów. Marzyło mi się, żeby na każdym zamontować panele wytwarzające prąd z energii słonecznej.
Nawet Niemcy narzekają, że to za droga technologia.
Dla przeciętnego Kowalskiego tak. Ale z pomocą państwa, UE i gminy sprawa wyglądałaby inaczej. Pojawiły się możliwości pozyskiwania przez gminy dotacji na takie cele. W zasadzie wszystko mieliśmy obliczone i przygotowane. Mieszkańcy mieli łączyć się w spółdzielnie. Wkład własny każdego domostwa miał wynosić ok. 4 tys. zł. Średni koszt zużycia prądu w gospodarstwie domowym wynosi około tysiąca złotych za rok. Panel ma 20 lat żywotności. Z kalkulacji wynikało, że jeśli ludzie raz zainwestują, to przez 16 lat będą mieli prąd za darmo. A nawet jeszcze na tym zarobią, bo w słoneczne dni energia miała być odprowadzana do sieci. Finansowanie mieliśmy właściwie zaplanowane. Wyglądało na to, że nie będziemy mieli z kim przegrać, bo ładnie to wyliczyliśmy.
I z kim przegraliście?
Z górnikami. Po zmianie władzy okazało się, że odnawialne źródła energii nie są już priorytetem. Zmieniły się przepisy i wola państwa do wspierania takich programów. Powiedziałem ludziom, że dziś tego nie zrobimy, ale o pomyśle nie zapominamy, bo cały świat zmierza w tym kierunku, więc i Polska kiedyś do niego dołączy.
Niby wiem, dlaczego rząd wykańcza OZE, ale tego nie rozumiem.
I ja mam z tym problem. Tym bardziej że w całym kraju jest wielki problem ze stanem sieci przesyłowych. Nie dość, że są niewydolne, to jeszcze niesamowicie kosztochłonne, bo generują duże ubytki przy przesyle. OZE dają nie tylko oszczędności kosztów, ale też przekładają się na zmniejszenie emisji CO². W lipcu i sierpniu z reguły występuje nadwyżka w produkcji prądu za pomocą paneli fotowoltaicznych. Rozliczenie jest roczne. Jesienią można z tej nadwyżki dogrzewać domy energią elektryczną.
Premier stawia na elektryczne samochody.
Chwała mu za to. Tylko że jedno nie wyklucza drugiego. Wcześniej, jak jeździliśmy na targi budowlane, stoisk z fotowoltaiką było mnóstwo. Na ostatnich targach trzeba było się sporo nachodzić, żeby znaleźć jakąś firmę oferującą OZE. Widać świat nie czeka, aż zaczniemy racjonalnie myśleć.
Mieszkańcy są roszczeniowi?
Tak bym nigdy nie powiedział. Znają swoje prawa i oczekują, że będą realizowane. Mnie to odpowiada. Ale też łatwo w ludziach rozbudzić nadmierne oczekiwania. Wyznaję zasadę, że trzeba dawać ludziom wędkę, a nie rybę. Tymczasem rządzący rozdają ryby.
Suweren wreszcie chciał skonsumować sukces. Nawet jeśli nie zawsze był to jego sukces.
Bycie wójtem nauczyło mnie, że potrzeby mieszkańców trzeba zaspokajać rozsądnie i długofalowo. Kiedyś w ramach prac interwencyjnych sformowaliśmy grupę kosiarzy. Było ich wielu, więc zleciliśmy ponadplanowe koszenie przydrożnych pasów zieleni przed domami mieszkańców. Rok później niektórzy ludzie interweniowali, dlaczego nie wykoszono trawy przed ich domami.
Dasz palec…
Trzeba mieć wyobraźnię i przewidywać konsekwencje oraz mechanizmy, które uruchamia się swoimi działaniami. W dzisiejszych czasach nie jest sztuką wybudować basen. Sztuką jest go później utrzymać. Może ja mam jakiś defekt pod tym względem, bo u mnie w urzędzie każdą złotówkę ogląda się dwa razy przed wydaniem. I jeszcze liczymy, ile ta wydana złotówka wygeneruje nam kosztów za kilka lat.
Większość pana kolegów wciska dziennikarzom jakieś urzędowe gadżeciki. A u pana kawa i ciasteczko.
Sam niejeden taki gadżet dostałem i później się zastanawiałem, co z tym zrobić. Wyrzucić głupio, wydać nie ma komu, bo to najczęściej jakieś mało przydatne rzeczy. Dlatego u mnie tego pan nie dostanie, bo my tego nie kupujemy. My staramy się oszczędzać na wszystkich wydatkach, ocieplamy budynki, przechodzimy na oświetlenie LED. Obniżenie kosztów stałych to teraz mój konik.
Z waszym budżetem to chyba nie musicie aż tak bardzo zaciskać pasa.
Na dziś nie musimy, ale musimy myśleć, co będzie jutro i pojutrze. Czerpaliśmy z funduszy unijnych pełnymi garściami. Pięknie, że było z czego. Ale nie trzeba być wróżką, żeby się zorientować, że ten strumyk wysycha. Pewnie dalej będą jakieś fundusze, ale na pewno już nie na takie zwykłe przedsięwzięcia, jak budowa kanalizacji czy położenie asfaltu. Teraz Unia stawia na innowacyjność, na oszczędność.
Wojna z Unią się ludziom podoba?
Łatwo się gra na naszej dumie narodowej. Kiedy na spotkaniu z mieszkańcami słyszę, że Unia zrobiła sobie z nas kolonię, to zawsze używam jednego argumentu. Przed wejściem do Unii mieliśmy w budżecie milion złotych rocznie na zrobienie kanalizacji. Z Unii otrzymaliśmy ponad 50 mln, to znaczy, że Unia pchnęła nas cywilizacyjnie 50 lat do przodu. O innych pieniądzach już nawet nie wspomnę. Dopłaty unijne całkowicie zmieniły rolnictwo.
Na lepsze?
Na nowocześniejsze. Nasza gmina jest tzw. obwarzankowa, czyli okalająca większe miasto: Ostrowiec Świętokrzyski. Kiedy zostałem wójtem, wśród mieszkańców było wielu rolników. Trudno było o bardziej sfrustrowany elektorat. Pamiętam takie spotkanie, na którym ludzie krzyczeli, że na taką władzę to trzeba Hitlera, żeby z nią porządek zrobił. Po wejściu do Unii rolnicy są innymi ludźmi. Teraz gospodarstwo rolne to właściwie małe przedsiębiorstwo. Rolnicy mają takie maszyny, o jakich jeszcze niedawno nawet nie śnili. Zarobili na nie ciężką pracą, ale bez pomocy Unii nie osiągnęliby tego, co obecnie mają.
Nie słychać, żeby jej jakoś specjalnie bronili.
Obserwują. Unia wywróciła polską wieś do góry nogami. Wcześniej większość rolników wegetowała na spłachetkach ziemi. Kiedy przyszły unijne dopłaty, okazało się, że ziemię można wydzierżawić i jeszcze nieźle żyć z dopłat. Część rolników, jakieś 30 proc., ustąpiła miejsca tym bardziej rzutkim i zaradnym. Dzięki dopłatom obeszło się bez napięć społecznych. Gdyby zabrakło unijnych pieniędzy, to cały ten system by się załamał.
Skoro rolników jest mniej, to i ich głos będzie mniej słyszalny.
Kiedy rolnikom się pogorszy, każdy z nas odczuje to podczas zakupów i to wywoła lawinę niezadowolenia.
I PiS przegra wybory?
Wybory wygra ten, kto się będzie najbardziej podobał i najmniej denerwował wyborców, żeby do urn nie poszli ci, którzy tradycyjnie nie głosują, bo im się nie chce albo nie są na tyle negatywnie zmotywowani. Jak tylko PiS nieco przestał się podobać, to obiecał 300 plus na każde uczące się dziecko. I znów się bardziej podoba.
Likwidacja gimnazjów też się podobała, a teraz przyszłość pani minister wisi na włosku.
Zdradzę panu tajemnicę. Kiedy byłem małym chłopcem, to miałem kompleksy, że nie potrafię zrobić przewrotu w przód. W tył zresztą też. Chodziłem do małej wiejskiej szkoły. Nie mieliśmy sali gimnastycznej. O takich luksusach na wsi nawet się wtedy nie marzyło. Ale mnie te fikołki bardzo doskwierały. I z tego powodu zapisałem się z kolegą na zapasy. Ćwiczyło się w sali, były materace i mogłem się wiele nauczyć. Kiedy zostałem wójtem, to za punkt honoru postawiłem sobie, aby wszystkie dzieci w naszej gminie od czwartej klasy w górę miały WF w salach gimnastycznych. Sporym wysiłkiem finansowym udało się nam wybudować nie tylko sale, ale i dwie duże hale gimnastyczne przy gimnazjach, aby służyły również miejscowej ludności. Po likwidacji gimnazjów zostały nam dwa duże, rozbudowane na ten cel budynki szkolne. Teraz zbyt duże na potrzeby ośmioklasowych szkół podstawowych. Każdy z salą gimnastyczną i halą. Musimy natomiast rozbudować dwie szkoły podstawowe – do tej pory sześcioklasowe – i dobudować przy nich sale gimnastyczne.
Trzeba było protestować.
Pojechałem do Kielc na spotkanie z panią minister. Zabrałem głos i zostałem wybuczany przez grupę działaczy z oświatowej Solidarności. A prowadzący spotkanie przedstawiciel Ministerstwa Oświaty jeszcze mnie upomniał, żebym nie zabierał głosu w sprawach niebędących przedmiotem spotkania. Tak zakończyłem konsultacje w sprawie reformy oświatowej. Po 25 latach pracy w samorządzie wiem na pewno, że jeżeli władza zaczyna głuchnąć na głos ludzi, to z czasem również ślepnie na ich potrzeby. Stąd już tylko krok do upadku.