Za kratami walczy o bezpaństwowość

Zniewolono go – jak twierdzi – podwójnie. Raz, poprzez niechciane obywatelstwo, do którego uwiązali go jak psa do budy. Dwa, bo siedzi w kryminale. Ktoś powiedziałby, że pewnie próbuje jakiejś sztuczki, by sobie ulżyć w więzieniu, ale fakty temu przeczą – Luzar utrudnia sobie więzienny byt. Szacuje się, że na świecie jest ok. 11 mln bezpaństwowców, czyli osób nieposiadających obywatelstwa żadnego kraju. To ofiary wojen, czystek etnicznych, dramatycznych spięć o znaczeniu międzynarodowym. Znaczenie sprawy Roberta Luzara jest zaledwie lokalne. Jego dramatyczne spięcie z urzędnikami państwa polskiego odbywa się głównie w mieście Pińczów, za murami zakładu karnego. Wyjątkowość Luzara polega na tym, że miliony bezpaństwowców straciło obywatelstwo bez własnej woli, a on jedyny sam tego chce. Uchodźca stacjonarny Skazany na 25 lat więzienia za współudział w zabójstwie i włamaniu, nigdy do winy się nie przyznał. Obciążył go m.in. drugi sprawca. Tamten dzięki temu uniknął dożywocia. Za kratami siedzi już 17 lat. O życiu na wolności prawie zapomniał – dzisiaj jest 43-latkiem z ograniczoną perspektywą. Od wszystkich sądowych instancji odbijał się jak od ściany. Wyrok zaskarżał, apelował, składał kasację – wszystko odrzucano. Kiedy przestał uważać się za Polaka? – Nigdy – oświadcza. – Polakiem byłem i jestem, a także żarliwym patriotą. Nie chcę być jedynie obywatelem Rzeczpospolitej Polskiej. Tłumaczy, że świadomości, iż nie czuje się obywatelem, nabrał w 2007 r. po obejrzeniu w telewizji konferencji prasowej ówczesnego ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. Minister powiedział wtedy o kardiochirurgu Mirosławie G., że już nigdy nikt przez tego pana nie będzie uśmiercony, a Robert Luzar, skazany za udział w zabójstwie, poczuł, że to nie może być jego kraj. – Te słowa ministra o człowieku, który uratował setki ludzkich istnień, uzmysłowiły mi, że jestem skazany nie tylko na więzienie, ale i na bezkarnych urzędników, którzy poniżają obywateli. Doszedł do wniosku, że z obywatelstwa polskiego wynikają wyłącznie obowiązki. Gwarancje i prawa obywatelskie nie są respektowane. – Posiadanie statusu prawnego, który nic nie gwarantuje, jest irracjonalne – tłumaczy. – Nie miałem prawa do obrony, do humanitarnego traktowania, pozbawiono mnie podstawowych praw człowieka i obywatela. Pochodzi z krakowskiego Podgórza. Z zawodu górnik po zawodówce. Grał w rugby w Bytomiu. Zaczął pić i trochę się w alkoholu zatracał. Poznał niewłaściwych ludzi i pobłądził. Twierdzi jednak, że nie zagubił się aż w takim stopniu, jak opisano w akcie oskarżenia. Po słowach ministra Ziobry poszedł w radykalizm, tak to nazywa. Napisał prośbę o eutanazję. – Zastrzegłem, że moje organy nie mogą iść do przeszczepu, z obawy, że dostanie je jakiś polityk – mówi. Wezwał go sędzia penitencjarny i bardzo się uniósł. Krzyczał, że po co morderca prosi o eutanazję, sam sobie może to przecież załatwić. Po co wciąga innych? I odmówił zgody, co nie powinno Luzara dziwić, ale zdziwiło i oburzyło. Odwołał się od tego postanowienia. Tym razem wniosek pozostawiono bez rozpoznania, co oburzyło go jeszcze bardziej. Właśnie wtedy postanowił zrzec się obywatelstwa i wystąpił o status bezpaństwowca. Uznał, że bezpaństwowość da mu większe prawa niż obywatelstwo. Na przykład prawo do pomocy prawnej ze strony międzynarodowych instytucji, czyli Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców (UNHCR). – Jako bezpaństwowiec byłbym kimś w rodzaju uchodźcy stacjonującego we własnym kraju – mówi. Najpierw wprowadził w zakłopotanie wojewodę świętokrzyskiego, bo do niego wystąpił z wnioskiem o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa. Dołączył wymagane dokumenty: odpis aktu urodzenia, ksero dowodu osobistego, życiorys i oświadczenie, że nie toczy się przeciwko niemu jakiekolwiek postępowanie sądowe. Wojewoda świętokrzyski błyskawicznie – co skłania do analogii z gorącym jajem – odesłał wniosek do kolegi z Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego. Powód: właściwość terytorialna, bo chociaż Robert Luzar aktualnie przebywał w Pińczowie, a więc w woj. świętokrzyskim, to zameldowany był w Krakowie. Tam, chcąc nie chcąc, sprawie nadano bieg w ten sposób, że wezwano wnioskodawcę, aby dosłał dokument potwierdzający, iż posiada obywatelstwo innego państwa albo chociaż przyrzeczenie nadania takowego. Być może sądzono, że to skutecznie zniechęci obywatela Luzara do zawracania głowy urzędnikom, ale trafiła kosa na kamień. Mat czy pat? Skazaniec uzupełnił wniosek o wyjaśnienie, że nie posiada obywatelstwa innego kraju ani obietnicy nadania, bo nigdy o to nie występował i występować nie zamierza. Jedynym jego dążeniem jest zrzeczenie się obywatelstwa polskiego i to mu całkowicie wystarczy. Wojewoda krakowski ugiął się i odesłał sprawę do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Tam stwierdzono, że umowy międzynarodowe i konwencje o unikaniu bezpaństwowości uniemożliwiają Polsce wyrażanie zgody na zrzekanie się obywatelstwa. Pominięto jednak fakt, że Polska tych umów dotychczas nie ratyfikowała. Akta Luzara trafiły w końcu do Kancelarii Prezydenta, bo to głowa państwa jest jedyną instancją upoważnioną do nadawania, ale i odbierania obywatelstwa. Był 2009 r., w Belwederze zasiadał Lech Kaczyński. Jego prawnicy przez siedem miesięcy łamali sobie głowy, jak wybrnąć z ambarasu. Wreszcie wydali „Zaświadczenie”, w którym informowali, że Prezydent RP odmówił wyrażenia zgody na zrzeczenie się przez Roberta Luzara obywatelstwa polskiego. Bez uzasadnienia. Suche pismo z Kancelarii Prezydenta tylko rozsierdziło Luzara. Zrozumiał, że bez prawnika nic nie wskóra. Wystąpił z wnioskiem do sądu o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, który sporządziłby w jego imieniu skargę konstytucyjną. Sąd przychylił się do wniosku. Radca prawny z Krakowa Szymon Niżegorodcew najpierw uzyskał z Kancelarii Prezydenta (już Bronisława Komorowskiego) podstawę prawną, na jakiej oparto odmowę uznania zrzeczenia się obywatelstwa. To art. 137 konstytucji, który mówi, że prezydent nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na jego zrzeczenie się oraz przepisy ustawy o obywatelstwie z 1962 r. i rozporządzenie Prezydenta RP z 2000 r. Mecenas zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego ustawę i rozporządzenie oraz wskazał kilka artykułów konstytucji, których naruszenie zarzucił Kancelarii Prezydenta. Najważniejszy, czyli art. 34 ust. 2, mówi, iż nikomu nie można odebrać obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie. Pełnomocnik powołał się na doktrynę sformułowaną przez prof. dr. hab. Bogusława Banaszaka. Ten uznany autorytet w dziedzinie prawa konstytucyjnego stwierdził w jednej ze swoich prac, że z art. 34 konstytucji wynika, iż decyzja o rezygnacji