Wiktoria Viktora Orbána

Gospodarz przyjechał na targ kupić konia. Przebierał, zaglądał w zęby, w końcu mówi: Ten! Właściciel (w wersji prawicowej – Cygan) przeliczył gotówkę, pogratulował gospodarzowi i oddał mu wodze. Zadowolony nabywca, nie zwlekając, dosiadł konia i ruszył galopem. Zanim się jednak zorientował, koń poniósł go prosto na mur. Zwierzę nieprzytomne, jeździec zakrwawiony i wściekły krzyczy: Złodzieju, sprzedałeś mi ślepego konia! A sprzedawca na to: On nie jest ślepy, ino odważny. Według lewicy ostatnie zdanie tej starej węgierskiej historyjki idealnie opisuje stosunek większości prawicowych wyborców do węgierskiego premiera Viktora Orbána. Jego karkołomne pomysły są przez nich uważane za pionierskie, jego wojenki z Brukselą to przejaw proroczych wizji. Taki wizerunek niemal na pewno przyniesie mu kolejny triumf w wyborach parlamentarnych, które odbędą się już 6 kwietnia. Pytanie tylko, czy ponownie zdobędzie konstytucyjną większość mandatów? Raczej tak, bo jak mówi jeden z jego głównych przeciwników, były premier Gordon Bajnai: „Te wybory będą wolne, ale na pewno nie uczciwe”. Na pewno nie wystartuje w nich partia o nazwie Pies o Dwóch Ogonach. Jej liderzy obiecują Węgrom życie wieczne i darmowe piwo. Sami przyznają, że wykorzystują narzędzia absurdu, ale dodają, że na Węgrzech inaczej już się nie da. Normalne partie szukają aktywistów, Pies o Dwóch Ogonach szuka więc „pasywistów”. Orbán główną ideą swojej kampanii uczynił dalszą obniżkę cen usług komunalnych. Pies chce ich podwyżki. Twierdzi również, że ostatnie 10 mld euro pożyczki, którą Węgry zaciągnęły w Moskwie, to za mało i domaga się przyjęcia rubla jako obowiązującej waluty. Absurdalnie zachował się jednak sąd, który odmówił rejestracji nowej partii. W uzasadnieniu można przeczytać, że to „z powodu nazwy, która nie odzwierciedla charakteru działalności i może wyborców wprowadzić w błąd”. 1. Nadchodzące wybory rozegrają się więc według nowych zasad skrojonych wyraźnie dla Orbána i jego partii Fidesz. Węgrzy nadal będą oddawać po dwa głosy – pierwszy w okręgach jednomandatowych, drugi na regionalne listy partyjne. W tym pierwszym przypadku nie trzeba będzie już zdobyć bezwzględnej większości głosów, aby zdobyć mandat. Wystarczy jeden głos więcej od drugiego na liście kandydata. W połączeniu ze zmianą granic okręgów wyborczych zgodnie z interesami Fideszu oznacza to, że partia Orbána, nawet jeśli zdobędzie mniej głosów niż cztery lata temu, i tak może otrzymać więcej mandatów. Nowym rozwiązaniem jest też umożliwienie głosowania Węgrom z zagranicy. O ich względy trwa licytacja. Gdy jeden z samorządów zaproponował, by w ramach solidarności z Seklerszczyzną (region Rumunii z większością węgierską walczący o autonomię) wywieszać flagi seklerskie na budynkach publicznych, od tych flag się zaroiło. Największa z nich powiewa na parlamencie – zajęła miejsce flagi Unii Europejskiej. Opozycja, podzielona na socjalistów, „zieloną” partię Polityka Może Być Inna oraz skrajnie prawicowy Jobbik, w trakcie kończącej się kadencji rzadko przemawiała jednym głosem. Pojawiło się wiele inicjatyw pozapartyjnych, przede wszystkim ruch facebookowy Milion, organizujący demonstracje uliczne w obronie wolności słowa. Nie udało się jednak stworzyć jednolitego frontu, chociażby dlatego, że zainteresowane partie nie potrafiły się porozumieć w sprawie nazwy ewentualnego sojuszu. Krytycy twierdzą, że Orbán tak pozmieniał prawo wyborcze, że zwycięstwo choćby zjednoczonej opozycji jest w zasadzie niemożliwe: szereg ekspertów wykazało, że gdyby zdobyła więcej głosów niż Fidesz, wciąż może przegrać, co jest efektem przyjętego systemu liczenia głosów. Zdobycie większości absolutnej przez partię Orbána będzie przy tym wymagało dużo mniejszego poparcia niż cztery lata temu. 2. Wielkie kontrowersje wzbudza nowe prawo dotyczące samej kampanii, czego najlepszą demonstracją są wielkie billboardy, którymi zaklejony jest Budapeszt. Widać na nich liderów opozycji pozujących jakby do zdjęcia z policyjnej kartoteki, a wśród nich klown i podpis: „Czy oni zasłużyli na kolejną szansę?”. Wszędobylskość tego plakatu może dziwić, biorąc pod uwagę fakt, że Orbán radykalnie zaostrzył zasady finansowania kampanii wyborczych, które w teorii ograniczają je do minimum. Dla przykładu, komercyjne stacje telewizyjne nie mogą pobierać opłat za emisję partyjnych reklamówek, więc nie emitują ich wcale. To ogranicza telewizyjną kampanię do mediów publicznych. Tu na spoty partie mają 470 darmowych minut w ciągu 50 dni przed wyborami – 470 minut do podziału między wszystkie 18 zarejestrowanych partii, co oznacza, że na jedną przypada 26 minut z sekundami. To nie dotyczy ważnych komunikatów, w których rząd chce o czymś poinformować obywateli. A że rozpoczynają się one i kończą hasłem żywcem wziętym z kampanii Fideszu? Przypadek – twierdzi rząd. Podobnym ograniczeniom podlega kampania zewnętrzna. Skąd więc te wszystkie plakaty w Budapeszcie? Ograniczeniom nie podlegają „niezależne” stowarzyszenia, a jednym z największych jest Forum Jedności Obywatelskiej, zrzeszające miłośników Orbána. To rozwiązanie na wzór amerykańskich superpacków: idealny sposób na obejście prawa wyborczego, bo przecież każdy ma prawo do wyrażania swojego zdania i może przy tym korzystać z takiego megafonu (lub bill­boardu), na jaki go stać. To już nie jest problem władzy, że zwolennicy opozycji nie potrafią się tak zorganizować, że nie mają przyjaciół w wielkich państwowych przedsiębiorstwach, którzy akurat sponsorują Forum, ani że nie mają przyjacielskich relacji z szefami firm – właścicieli powierzchni reklamowych. 3. Orbán twierdzi, że on sam nie ma problemów z dotarciem do obywateli. Szczególnie że przekaz wyborczy jego partii jest prosty: będziemy kontynuować. A idée fixe jest administracyjne obniżenie opłat komunalnych (prąd, gaz, wywóz śmieci). Ten genialny w swojej prostocie i skuteczny pomysł budzi gorącą krytykę. Premierowi jednak, trochę jak rekrutowi z dowcipu o chusteczce, wszystko się kojarzy tak samo. Parlament Europejski publikuje krytyczny wobec obniżek raport i okazuje się, że to „atak sił lewicowych na naród węgierski wywołany przez koncerny międzynarodowe, które poniosły straty na skutek tych obniżek”. Instytucje unijne wyrażają zaniepokojenie psuciem państwa prawa i demokracji na Węgrzech, a Orbán w parlamencie chwali się kolejnymi obniżkami. Charakterystyczne i wszechobecne bill­boardy (rządowe, a nie partyjne) głoszą, że Węgry „osiągają więcej”, a opłaty komunalne spadły o 20 proc. Na rachunkach za energię na specjalnym polu (przypadkowo w kolorze Fideszu, czyli pomarańczowym) widnieje informacja, o ile mniej trzeba zapłacić w tym miesiącu i ile mniej zapłaciło się dotąd w tym roku. Podobny pomysł na informowanie narodu Orbán miał, gdy Komisja Europejska zakończyła wobec Węgier procedurę w kwestii nadmiernego deficytu. Premier, nie zważając na to, że o fakcie szeroko informowały media, rozesłał do wszystkich Węgrów specjalny list. „To wygrana ważna bitwa” – głosił w nim – Unia „zmuszona zakończyć procedurę (...) uznała osiągnięcia Węgrów i rezultaty węgierskiego podejścia do kryzysu”. 4. Orbán od początku czuł się bardzo pewnie w sporze z Brukselą. Zaraz po wygranych w 2010 r. wyborach zaczął głosić program „walki o niepodległość”, a także „nieortodoksyjnej gospodarki”, co w wielu przypadkach oznaczało zakwestionowanie podstaw systemu demokracji oraz zasad gospodarki rynkowej. Po latach zaniedbań socjalistycznego rządu budżet państwa wymagał terapii szokowej. Wprowadzono więc nadzwyczajne – „nieortodoksyjne” właśnie – podatki w sektorach bankowym, energetycznym, telekomunikacyjnym i w handlu wielkopowierzchniowym, które w otwarty sposób uderzyły w kapitał zagraniczny. Wywołało to protesty Komisji Europejskiej, ale argumentacja rządu („niech za kryzys tym razem nie płacą zwykli ludzie”) spodobała się Węgrom. Dali się oni przekonać Orbánowi, że wrogowie są za granicą, natomiast spór z Komisją Europejską to współczesna walka o niepodległość. Na czarną listę trafił również Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), który poprzednio ratował Węgry kredytami. Orbán przerwał z nim współpracę i zaczął dużo drożej pożyczać na rynkach finansowych. Rząd w swoim stylu atakował Fundusz poprzez ogłoszenia w prasie i bill­boardy pod hasłem „Nie damy się MFW!”. By zrównoważyć budżet, podwyższono szereg podatków – Węgry mają m.in. najwyższy w Europie, 27-proc. VAT – a także przejęto pieniądze z otwartych funduszy emerytalnych. Skok na te fundusze przeprowadzono w charakterystycznym dla rządu tempie. Pomysł pojawił się pod koniec października 2010 r., a ostateczną decyzję o pozostaniu w OFE Węgrzy musieli podjąć do końca stycznia. Mimo takich metod rząd nie doprowadził kraju do bankructwa, co było realnym zagrożeniem zaraz po wyborach z 2010 r. Nie osiągnął też jednak obiecanego wzrostu gospodarczego. Pozycja Węgier wobec innych państw w regionie się nie poprawiła. W lecie zeszłego roku, po raz pierwszy od 150 lat, od kiedy zaczęto mierzyć dochód narodowy, PKB na głowę mieszkańca w Polsce przewyższył wskaźnik węgierski. Tutaj więc nie było się czym chwalić. Inna metoda na zdobywanie poparcia, czyli rozdawanie pieniędzy poprzez zwiększanie deficytu, w związku z globalnym kryzysem również nie wchodziła w grę. Orbán wpadł więc na dość innowacyjny pomysł: skoro nie możemy zwiększyć tortu, to niektórym dajmy mniejsze kawałki, po to, by innym dać więcej. Tak pojawił się wspomniany plan obniżki opłat komunalnych. Firmy świadczące te usługi na Węgrzech są w dużej mierze w rękach zagranicznego kapitału. Orbán zadeklarował, że powinny być własnością państwa i działać na zasadzie non profit. Zresztą ich wykup przez państwo już się rozpoczął. 5. Kryzys przydał się Orbánowi jeszcze na innym froncie. Wykorzystując społeczne oburze