To zdanie Olgi Tokarczuk, które wywołało lawinę, znamy już, chcąc nie chcąc, lepiej niż jakiekolwiek inne z jej dorobku. „Powiedzmy sobie szczerze: literatura nie jest dla idiotów” – stwierdziła noblistka podczas organizowanego przez jej fundację Festiwalu Góry Literatury, a publiczność w Nowej Rudzie nagrodziła ją za to brawami. „Nigdy nie oczekiwałam, że wszyscy mają czytać i że moje książki mają iść pod strzechy – dodała stanowczo. – Wcale nie chcę iść pod strzechy”. Parę kwadransów wcześniej Tokarczuk zauważyła, że kobiecie „łatwo zostać memem”. W szczególności, jak się szybko okazało, noblistce.
Przekleństwo dosłowności
Rozgłos towarzyszący awanturze to nie tylko wina algorytmów, jak tłumaczą niektórzy, choć media społecznościowe rzeczywiście premiują treści angażujące, emocjonujące i gorąco komentowane. Wirtualne trendy tworzą najpierw ludzie. W tym, by tak rzec, „internetowi atencjusze”, osoby czujące się w obowiązku zabrać głos w każdej głośnej sprawie. Machina napędza się sama. Żeby nie szukać daleko – jesienią 2019 r. każdy czuł się w obowiązku skomentować wieść o tym, że Tokarczuk otrzymała Nagrodę Nobla.
Spór o idiotę symbolicznie jednak zamyka pewien etap w relacjach Polaków i laureatki najważniejszej literackiej nagrody świata: podziwu, entuzjazmu, poczucia narodowej dumy jak po zwycięskim meczu reprezentacji. Etap, kiedy to – jak ujął w „Dwutygodniku” Maciej Jakubowiak – jej status nagle „podskoczył o jakieś tysiąc procent, sprawiając, że dotychczasowi hejterzy zaczęli szanować, szanujący – uwielbiać, a wielbiciele – wielbiciele zwyczajnie wpadli w ekstazę”. Jeszcze nie tak dawno nawet ministrowi kultury z PiS niezręcznie było przyznać, że nie czytał noblistki.