Komitet Obrony Robotników powstał 23 września 1976 r., choć pierwsze działania prowadzono już od 17 lipca. Impulsem były represje podjęte przez władze wobec uczestników spontanicznych protestów w Ursusie, Radomiu i Płocku, wywołanych zapowiedzią podwyżki cen. Po ich stłumieniu rozpoczęły się represje. KOR powstał jako organizacja udzielająca pomocy represjonowanym. Można zresztą przypuszczać, że narodziłby się bez impulsu strajków oraz represji, bo od pewnego czasu jawiły się pomysły, aby powołać, wzorem moskiewskiej działalności Andrieja Sacharowa, Komitet Obrony Praw Człowieka. KOR powstał jako jawna organizacja nielegalna.
Od kilku lat kształtowało się też wokół Leszka Moczulskiego środowisko opozycyjne bardzo silnie podkreślające program niepodległościowy. Moczulski sformułował koncepcję „góry lodowej”, czyli utworzenia nielicznej jawnej, acz nielegalnej organizacji, wieńczącej masowy ruch tajny, który nazwano Nurtem Niepodległościowym. Środowisko Moczulskiego starało się porozumieć z KOR-em w celu utworzenia wspólnej organizacji, ale nic z tego nie wyszło. 26 marca 1977 r. odbyła się konferencja prasowa, na której poinformowano o powstaniu Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Dziejom tej organizacji poświęcona jest właśnie książka Grzegorza Waligóry.
To praca pionierska, bowiem badania nad dziejami ROPCiO były nader skromne. Co o tyle dziwne, że z tego środowiska w wyniku rozłamów powstały Ruch Młodej Polski, Ruch Wolnych Demokratów i Konfederacja Polski Niepodległej. Autor przeprowadził sumienne badania biblioteczne i archiwalne, uzupełniając je relacjami uczestników wydarzeń. Ważnym materiałem okazały się przechowywane w Instytucie Pamięci Narodowej archiwa bezpieki. Również i dlatego, że udało się jej pozyskać w ROPCiO dobrze poinformowanych agentów. Autor omawia ten problem w zakończeniu, starannie jednak unikając wątków sensacyjnych.
Dzieje ROPCiO są dziejami kolejnych rozłamów wstrząsających tym środowiskiem. Z perspektywy czasu widać jak błahe były przyczyny tych rozłamów. Można powiedzieć - „polskie piekło”.
Książka Grzegorza Waligóry jest opublikowaną rozprawą doktorską. Z pełnym przekonaniem można Autorowi pogratulować.
Grzegorz Waligóra, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela 1977-1981, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2006, s. 356, 32 zł
- Przeczytaj fragment książki