W naszym kraju mieszka obecnie ok. 2,3 mln Ukraińców. Znaczna część z nich to kobiety – stanowią one prawie 90 proc. uchodźców uciekających przed rosyjską agresją. Opublikowany właśnie raport Federacji Konsumentów zwraca uwagę na zjawisko tzw. niewidzialności Ukrainek w Polsce. Z jednej strony są one normalnymi klientkami, kupującymi produkty i usługi. Ale równocześnie ich wiedza na temat praw konsumenckich, różnych zagrożeń czy instytucji chroniących przed oszustami jest wciąż stosunkowo niewielka. A do tego oparta tylko na praktycznych doświadczeniach, a nie na znajomości przepisów.
Czytaj także: Drożyzna odbiera apetyt, stać nas na coraz mniej
Prawa konsumenckie także dla uchodźczyń
To z kolei stawia uchodźczynie i uchodźców w wyjątkowo trudnej sytuacji. Ich dochody są przecież zazwyczaj skromne, a potrzeby duże, skoro nierzadko nie mają żadnego majątku ani oszczędności. Tymczasem, jak pokazują wyniki badań Federacji Konsumentów, ponad 60 proc. ankietowanych Ukrainek przyznaje, że nie zna swoich praw podczas dokonywania zakupów w internecie, 80 proc. nie wie, czym jest Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania, a aż 95 proc. nie potrafi wyjaśnić pojęcia pozaodsetkowych kosztów kredytu. Zaledwie 10 proc. słyszało o Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a tylko 7 proc. wie o istnieniu Komisji Nadzoru Finansowego.
Skoro sami Polacy często mają problemy z oceną kosztów pożyczki czy z reklamowaniem zakupionych produktów, tym większym wyzwaniem jest dla Ukrainy i Ukraińców sprawne i bezpieczne poruszanie się po naszym rynku. Tym bardziej że system ochrony konsumenckiej na Ukrainie jest słabszy od naszego, bo nie uwzględnia wielu unijnych regulacji, które Polska – na szczęście dla nas – musiała wdrożyć. Uchodźczynie i uchodźcy nierzadko zakładają, że są uzależnieni od arbitralnej decyzji sprzedawcy. Co zatem robić? Potrzeba przede wszystkim kampanii edukacyjnych wyjaśniających, na co zwracać uwagę i jak unikać pułapek.
Czytaj także: Jak nie dać się oszukać? Zdumiewające sztuczki sklepów i sprzedawców
Federacja Konsumentów uczy o prawach i zagrożeniach
Kilka instruktażowych filmów przygotowała Federacja Konsumentów. Są one skierowane przede wszystkim do uchodźczyń i uchodźców, ale tak naprawdę obejrzeć powinien je każdy z nas. Przypominają np. o ryzyku związanym z klikaniem w podejrzane linki czy reagowaniem na SMS-y wysyłane przez oszustów. To prawdziwa plaga, z którą polskie władze wciąż nie potrafią walczyć, a każdy musi zachować zdrowy rozsądek i po prostu ignorować takie wiadomości. Materiały Federacji Konsumentów tłumaczą też, kiedy konsument ma prawo zwrócić towar, jak wygląda procedura reklamacji i naprawy. Wielkim wyzwaniem jest także odpowiednie reagowanie na promocje i ocena, kiedy rzeczywiście są one opłacalne dla klienta. Tu pomóc mogą nowe unijne regulacje, dzięki którym sprzedawcy muszą podawać przy promocjach najniższą cenę z ostatnich 30 dni.
Uniknąć spirali zadłużenia
Jednak chyba największe zagrożenie dla tych, którzy znaleźli schronienie w Polsce, to pułapka zadłużenia. Wiemy doskonale, jak wielkie emocje od lat budzi działalność firm oferujących chwilówki, lombardów, a zwłaszcza pożyczkowego podziemia. W ramach kampanii edukacyjnych trzeba nie tylko wyjaśniać pojęcie RRSO czy rzeczywistych kosztów kredytu, ale także przestrzegać przed ryzykiem tzw. pierwszych pożyczek za zero, czyli w teorii darmowych, a praktyce prowadzących nierzadko do wpadnięcia w spiralę zadłużenia. Miliony polskich konsumentów mają problemy z racjonalnym zarządzaniem swoim budżetem domowym. Trzeba zatem zrobić wszystko, aby do tego grona nie dołączyli ci, którzy dopiero uczą się życia w naszym kraju. Bo chociaż nie brakuje u nas ani instytucji, ani regulacji mających stać na straży interesów konsumentów, to w praktyce często czujemy się bezsilni, zagubieni i zmanipulowani. Tym łatwiej powinniśmy zrozumieć los nowych mieszkanek i mieszkańców naszego kraju.
Czytaj także: Zabójcze chwilówki. Małe pożyczki, wielkie dramaty