Trybunał Przyłębskiej na celowniku. Orły 2024 wręczone. 5 tematów, o których musisz dziś wiedzieć
1. Trybunał Przyłębskiej na celowniku
W poniedziałek minister sprawiedliwości Adam Bodnar ogłosił cztery kroki, które mają doprowadzić do zmiany w Trybunale Konstytucyjnym przejętym bezceremonialnie przez PiS kilka lat temu. Na konferencji zapowiadającej zmiany byli przedstawiciele wszystkich klubów tworzących demokratyczną koalicję: Kamila Gasiuk-Pihowicz (KO), Anna Maria Żukowska (Lewica), Jacek Trela (Polska 2050, Trzecia Droga), Krzysztof Paszyk (PSL, Trzecia Droga) oraz Krzysztof Kwiatkowski (KO).
„Czas najwyższy, by doprowadzić do pilnych zmian w Trybunale Konstytucyjnym” – mówił Bodnar. A pierwsza debata w tej sprawie ma się odbyć w Sejmie już w tę środę.
Jakie cztery kroki ogłosił Bodnar? Pierwszy nastąpić ma już na najbliższym posiedzeniu Sejmu, które zaczyna się w środę. To uchwała w sprawie usunięcia aktów kryzysu konstytucyjnego lat 2015–23. Wedle uchwały tzw. dublerzy, czyli Mariusz Muszyński, Justyn Piskorski i Jarosław Wyrembak, nie są sędziami TK, a jego przewodniczącą nie jest Julia Przyłębska. W projekcie koalicja stwierdza, że w sumie aż dziesięć uchwał w sprawie wyboru sędziów TK przez obóz prawicy było podjętych z rażącym naruszeniem prawa, a tym samym są pozbawione mocy prawnej i nie wywołały skutków prawnych.
Kolejne trzy kroki to: ustawa o zmianie konstytucji, ustawa o Trybunale Konstytucyjnym i ustawa wprowadzająca ustawę o TK.
Gasiuk-Pihowicz powiedziała m.in., że według nowych przepisów na sędziów TK będą mogły kandydować osoby, które przez cztery ostatnie lata nie były członkami partii, posłami, senatorami. „Jedna większość sejmowa nie może na trwałe kształtować składu personalnego Trybunału Konstytucyjnego. Stąd propozycja większości kwalifikowanej do wyboru sędziego trzech piątych, ale także stąd wybór schodkowy. Pięciu sędziów będzie wybranych na trzy lata, pięciu na sześć lat, a pięciu na pełną dziewięcioletnią kadencję” – wyjaśniała posłanka.
2. Orły 2024 rozdane. Najlepszy film: „Zielona granica”
Nagrody, nazywane przez niektórych polskimi Oscarami, wręczono w poniedziałkowy wieczór w Teatrze Polskim w Warszawie. Prezydent Polskiej Akademii Filmowej Dariusz Jabłoński mówił m.in., witając marszałek Senatu Małgorzatę Kidawę-Błońską: „Tym wieczorem rozpoczynamy drugie ćwierćwiecze Orłów. Chcę powiedzieć, że Orły mają tyle czasu co polska konstytucja, ale Orłów nikt nie złamał”. Dodał, że kończy się właśnie bardzo trudny czas dla filmowców.
„Dzisiaj każdy powinien stanąć przed lustrem i zapytać samego siebie: czy dałem radę? Ciepło w tym miejscu myślę o wszystkich twórcach filmu »Zielona granica« z Agnieszką Holland na czele” – dodał.
I właśnie dzieło Holland zostało wybrane najlepszym polskim filmem, jaki w ciągu ostatnich 12 miesięcy wszedł na ekrany kin. Sporo statuetek dostał „Kos” (m.in. za reżyserię i scenariusz”) oraz „Filip”.
Laureaci Orłów 2024:
- Najlepszy film: „Zielona granica”
- Najlepsza reżyseria: Paweł Maślona, „Kos”
- Najlepszy scenariusz: Michał A. Zieliński, „Kos”
- Najlepsza główna rola męska: Eryk Kulm jr, „Filip”
- Najlepsza główna rola kobieca: Magdalena Cielecka, „Lęk”
- Najlepsza scenografia: „Filip”
- Odkrycie roku: Grzegorz Dębowski za reżyserię filmu „Tyle co nic”
- Najlepsze zdjęcia: Michał Sobociński, „Filip”
- Najlepszy filmowy serial fabularny: „1670”
- Najlepsza charakteryzacja: „Kos”
- Najlepsza muzyka: Łukasz L.U.C. Rostkowski, „Chłopi”
- Najlepsza drugoplanowa rola męska: Tomasz Schuchardt, „Doppelgänger. Sobowtór”
- Najlepsza drugoplanowa rola kobieca: Agnieszka Grochowska, „Kos”
- Najlepszy film dokumentalny: „Pianoforte”
- Najlepsze kostiumy: „Kos”
- Najlepszy montaż: „Filip”
- Najlepszy dźwięk: „Kos”
- Najlepszy film europejski: „W trójkącie”
3. Prawo do aborcji we francuskiej konstytucji
Prawo do aborcji będzie wpisane do konstytucji – zdecydował w poniedziałek Kongres Parlamentu Francuskiego. „Kobietom Francji mówimy, że nigdy się nie cofniemy. Kobietom świata mówimy, że będziemy je wspierać” – powiedziała Yael-Braun Pivet, przewodnicząca Zgromadzenia Narodowego, pierwsza kobieta na tym stanowisku.
Obie izby francuskiego parlamentu przegłosowały wpisanie prawa do aborcji do konstytucji zdecydowaną większością głosów – 780 osób było za, a przeciw tylko 72. Głosowanie odbyło się w Wersalu.
Prace nad nową ustawą rozpoczęto pod koniec 2022 r., wtedy taki zapis przegłosowało Zgromadzenie Narodowe. Francja jest pierwszym krajem, który przyjął takie prawo. Jak zauważa AFP, poparły ją nawet prawica i skrajna prawica.
Prezydent Emmanuel Macron zapowiedział w październiku, że do końca ubiegłego roku projekt ustawy konstytucyjnej zostanie przesłany do Rady Stanu. Biskupi na corocznym spotkaniu w słynnym sanktuarium w Lourdes mocno sprawę skrytykowali. Przewodniczący Konferencji Biskupów Francji Eric de Moulins-Beaufort oznajmił, że „aborcji nie można rozumieć wyłącznie przez pryzmat praw kobiet”.
4. Decyzja Sądu Najwyższego USA, sukces Trumpa
Sąd Najwyższy USA uznał, że były Donald Trump może pojawić się na kartach do głosowania w stanie Kolorado. Wyrok oznacza również unieważnienie podobnych decyzji władz w Illinois i New Hampshire.
Przypomnijmy: w grudniu Sąd Najwyższy stanu Kolorado orzekł, że Trump nie może pojawić się na kartach w republikańskich prawyborach. Powołano się na 14. poprawkę konstytucji. Mówi ona, że na urząd nie może zostać wybrana osoba, która brała udział w przewrocie, a za taki uznano szturm zwolenników Trumpa na Kapitol w styczniu 2021 r.
W jednomyślnym wyroku dziewiątka sędziów stwierdziła, że 14. poprawka pozwala władzom stanowym dyskwalifikować kandydatów ubiegających się o urzędy stanowe, lecz nie federalne. Jednocześnie nie rozstrzygnięto, czy działania Trumpa były udziałem w przewrocie; ocena i decyzja o tym ma należeć do Kongresu USA.
5. Hermes, podejrzany zakup ekipy Ziobry
Jak napisała w poniedziałek „Gazeta Wyborcza”, kilka lat temu zakupiono dla Prokuratury Krajowej podległej Zbigniewowi Ziobrze system szpiegujący Hermes. Wedle dziennika to jeszcze lepiej rozwinięte urządzenie od głośnego Pegasusa, którego ekipa PiS wykorzystywała m.in. do podsłuchiwania demokratycznej opozycji.
„Fakt istnienia Hermesa w Prokuraturze Krajowej miał zostać ujawniony przypadkowo, na podstawie rachunku za jego okresowe używanie. A więc mielibyśmy sytuację, gdy dwa organy – jeden PiS, a drugi Solidarnej Polski (czyli partii, które współrządziły Polską przez osiem ostatnich lat) – mogłyby się nawzajem kontrolować operacyjnie” – pisze na Polityka.pl Ewa Siedlecka.
O Hermesie doniósł również portal TVN24, ale już nie jako o narzędziu szpiegowskim, ale „analitycznym”, służącym do analizy kryminalnej i zakupionym dla Departamentu Przestępczości Gospodarczej Prokuratury Krajowej. Potwierdził to pełniący obowiązki prokuratora krajowego Jacek Bilewicz. To nie znaczy, że Hermes nie mógłby być używany do innych zleconych przez ministra rządu PiS i Solidarnej Polski celów, np. zbierania haków.
„Jeśli Hermes kupiony był legalnie i używany zgodnie z celem, jaki podano przy zakupie, to afery w sensie złamania prawa może nie być. Natomiast jeśli używany był do gromadzenia wiedzy o politykach lub – generalnie – do walki politycznej, to byłoby to nadużycie władzy. Zapewne będzie to wyjaśniać komisja śledcza ds. Pegasusa” – tłumaczy publicystka „Polityki”.