Jedną z czterech otwieranych w tym dniu ekspozycji będzie Polityka w sztuce. To dziesiąta wystawa z flagowej serii MOCAK-u, w której Muzeum łączy sztukę z najważniejszymi terminami cywilizacyjnymi. Każda ekspozycja prezentuje wiele interpretacji i aspektów wybranego tematu. Polityka w sztuce zderzyła się z tragicznym czasem, w którym ambicje polityczne przeistoczyły się w zbrodnię.
Dawniej sztuka służyła umacnianiu władzy. Obecnie służy jej kontrolowaniu i podważaniu. Kiedyś artyści wspierali swoim talentem potęgę systemów politycznych. Dzisiaj wnikliwie i krytycznie obserwują polityków i aktywnie włączają się do działań opozycyjnych.
Relacja polityki i sztuki ma długą tradycję. Przez wieki częścią tego układu była religia. Dzięki niej władcy i politycy mogli panować również nad ludzkimi umysłami. W niektórych krajach religia nadal wspiera politykę, demoralizuje obie strony. – mówią kuratorzy wystawy.
Międzynarodowa wystawa
Na ekspozycji zobaczymy prace prawie 70 artystów. Wystawa dostała podzielona na sześć działów: Opór i protest, Podważanie systemów i granic, Demokracja i jej deprawowanie, Nacjonalizm, Unia Europejska, Medialność polityki. Prezentuje podejrzliwe oraz krytyczne spojrzenie na działania władzy, ujawniając i piętnując sztuczność oraz zakłamanie strategii politycznych. Pokazuje, że polityka w imię ambicji, zachowania władzy i wykarmienia dyktatorskiego ego potrafi kłamać, manipulować, a nawet zabijać. Artyści przeciwstawiają się temu zarówno jako krytycy, jak i żołnierze.
Opór i protest
Pierwszy dział jest artystyczną manifestacją poglądów społeczno-politycznych oraz sprzeciwu wobec nieetycznych posunięć władzy.
Muzeum zaprezentuje dokumentację wybranych protestów z okresu od stycznia do grudnia 2021 roku. W Polsce rośnie poczucie wspólnoty obywatelskiej oraz odpowiedzialności za państwo, a protesty są powszechną formą krytycznego dialogu z władzą. Społeczeństwo coraz lepiej przewiduje konsekwencje działań i wypowiedzi polityków. Obywatele krytykują działania dyskryminacyjne, ograniczające ich wolność, możliwość podejmowania indywidualnych decyzji czy swobodę dostępu do informacji. Ta zmiana świadomości społecznej jest nieodwracalna. W tym dziale Muzeum pokaże fotografie m.in. Michała Adamskiego, Agaty Kubis, Michaliny Kuczyńskiej, Alicji Lesiak, Rafała Milacha, Bartka Sadowskiego, Daniela Warmuzińskiego.
Podważanie systemów i granic
Artyści prezentowani w ramach tego działu kwestionują istniejące podziały oraz proponują – często utopijne – koncepcje zmian politycznych i rewolucji.
Dobrym przykładem jest tutaj plakat Tomasza Sarneckiego Solidarność w samo południe, który miał na celu zmobilizowanie społeczeństwa do udziału w pierwszych częściowo wolnych wyborach 4 czerwca 1989 roku, stanowiących jeden z przełomowych momentów w historii współczesnej Polski. Artysta, wówczas 23-letni student Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, wykorzystał postać szeryfa, bohatera westernu W samo południe, stającego do nierównej walki z grupą przestępców. Ze względów politycznych polskie drukarnie odmówiły produkcji plakatu, a wydrukowane we Francji egzemplarze pojawiły się na ulicach polskiej stolicy dopiero przed drugą turą wyborów. W 1999 roku Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie uznało pracę Tomasza Sarneckiego za jeden ze 100 najważniejszych plakatów XX wieku.
Demokracja i jej deprawowanie
W tej części wystawy artyści wskazują idealny model polityczny, realizujący się w wolności obywatelskiej i prawie głosu oraz sygnalizują jego przekłamania.
Piotr Pawlenski zaszywając sobie usta, wyraził swoją solidarność z członkiniami Pussy Riot, które za wykonanie utworu Bogorodica, Putina progoni! (Bogurodzico, przegoń Putina!) w Soborze Chrystusa Zbawiciela w Moskwie zostały skazane na dwa lata kolonii karnej. Stojąc przed Soborem Kazańskim, swoim wymownym milczeniem wypominał społeczeństwu ciche przyzwolenie na zaangażowanie Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w życie polityczne oraz na reelekcję Putina. Na transparencie porównał akcję Pussy Riot do przegnania przez Jezusa kupców ze świątyni. Dla władzy związek z Kościołem jest korzystny, gdyż wpływ duchowieństwa na wiernych można wykorzystać do celów politycznych.
Nacjonalizm
Kolejny dział wystawy to ostrzeżenie przed zbrodniczym przekonaniem, że poczucie wielkości własnego narodu uzasadnia pogardę i agresję wobec innych.
Jedna z prezentowanych w tej sekcji prac to neon Nigdy nie będziesz Polakiem! Huberta Czerepoka. Nawiązuje on do wydarzenia z maja 2008 roku, kiedy kibice Jagielloni Białystok podczas meczu rozwiesili na trybunach transparent o treści „ROGER – NIGDY NIE BĘDZIESZ POLAKIEM”. Tekst był adresowany do piłkarza Legii Warszawa, urodzonego w Brazylii Rogera Guerreira, który właśnie otrzymał polskie obywatelstwo. Artysta uzupełnił slogan znakiem Polski Walczącej oraz krzyżem celtyckim, symbolami zawłaszczonymi przez nacjonalistów. Zwolennicy skrajnie prawicowych poglądów uznają, że ktoś, kto nie urodził się Polakiem, nie może się nim stać. Polakiem nie jest też ten, kto nie identyfikuje się z ich wizją polskości. Zastosowane medium wskazuje na siłę oddziaływania podobnych idei.
Unia Europejska
Artyści prezentowani w ramach tej sekcji wyrażają troskę o stabilność wspólnoty w czasach migracji, brexitu i wojenno-mocarstwowej agresji Rosji.
Muzeum pokaże między innymi pracę HopeTour czeskiego artysty Lukáša Houdeka. Na instalację składa się kontener transportowy oraz zamknięte w nim manekiny, symbolizujące uchodźców. Widz może wejść do środka, aby przekonać się, w jak nieludzkich warunkach – hałasie, ciemności, ścisku – podróżują oni do Europy. Migrant staje się towarem, który zostaje przyjęty lub odrzucony. Uczestnicy tej „podróży nadziei” nie wiedzą, kiedy otworzą się drzwi i skończy się ich tułaczka.
Medialność polityki
Ostatni dział wystawy ukazuje rolę środków masowego przekazu w kształtowaniu poglądów politycznych oraz ich możliwości w zakresie manipulowania treścią informacji. Jest też sprzeciwem wobec zamykania ust mediom.
Władza daje poczucie wyższości, prestiżu i bogactwa. Pociąga ludzi. W jej blasku chcą stanąć przedstawiciele wszystkich ras, kultur i narodowości. Turecki artysta Alpin Arda Bağcık w pracy Amitriptilin ukazuje spotkanie światowych liderów, pokazał, że obca jest im współpraca dla dobra ogółu. Patrzą w różne strony, nie komunikują się. Każdemu z nich zależy tylko na poszerzaniu strefy własnych wpływów. Zapomnieli o tym, że z władzą łączą się zarówno przywileje, jak i obowiązki.
Wyjątkowy katalog
Wystawie będzie towarzyszyć publikacja zawierająca reprodukcje i opisy prac prezentowanych na wystawie, a także biogramy artystów. Część ilustracyjna zostanie uzupełniona o teksty Marcina Matczak, Janusza Palikota, Marii Anny Potockiej, Pawła Kowala, Alaksieja Talstoua i Jana Woleńskiego. Autorzy z różnych perspektyw przyglądają się relacjom pomiędzy polityką a sztuką.
Jak pisze w swoim tekście Maria Anna Potocka: Polityka to zabawny paradoks. Przecież władzę zdobywa się po to, aby mieć możliwość wprowadzenia w życie wspaniałych idei i pięknych pomysłów, jakie dana ideologia propaguje, kiedy dąży do politycznego przywództwa. Na samym początku władza jest jedynie narzędziem. Jednak kiedy dostanie się w ręce polityków, niezwykle łatwo zamienia się w cel… i wtedy traci hamulce, przestaje się czegokolwiek wstydzić. Szybko włącza się deprawacja moralna wynikająca z postawienia na piedestale władzy i uczynienia z niej celu.
Wernisaż odbędzie się 28 kwietnia o godzinie 18, a wystawa potrwa do 26 lutego 2023 roku. Kuratorami ekspozycji są Maria Anna Potocka, Agnieszka Sachar i Martyna Sobczyk. Więcej informacji na stronie internetowej Muzeum.
MOCAK można znaleźć w Krakowie (ul. Lipowa 4) oraz w sieci:
- mocak.pl
- facebook.com/mocakkrakow
- instagram.com/mocak_krakow/
- youtube.com/user/MOCAKkrakow
- twitter.com/MOCAK_Krakow
Materiał przygotowany przez Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK