Kojarzone przez dekady raczej z upalnym wypoczynkiem niż turystyką kulturalną, pod względem popularności w świecie sztuki czy zabytków niejednokrotnie uznawana była co najwyżej za ważną destynację lotniczą, dobrze skomunikowany ośrodek miejski, od którego wygodnie było zacząć podróż po całym regionie. Sama w sobie nie oferowała wiele, pozostając dla wielu uboższą siostrą popularnej na całym świecie Granady i jej baśniowej Alhambry, Sewilli z jej archiwami hiszpańskiego imperium kolonialnego, a nawet Kordoby, miasta znacznie mniejszego, ale swego czasu w Europie największego, w którym wciąż doskonale widać miejsca styku kultury arabskiej z chrześcijańską. Dziś Malaga to jednak znacznie więcej niż tylko brama do Andaluzji z szerokimi plażami. To również miejsce, w którym sztuka żyje na ulicy, w przestrzeni publicznej, nadając miastu unikatowy charakter łączący artystyczne „wczoraj” i „dziś” - a wszystko z Picassem w tle.
Ten wybitny hiszpański artysta, którego półwiecze śmierci obchodzić będziemy w przyszłym roku, przyszedł tu na świat 25 października 1881 r., w rodzinie o silnych tradycjach artystycznych. Jego ojciec był malarzem, wykładowcą akademickim i muzealnikiem. Po stronie matki, w drzewie genealogicznym, prowadzącym aż do włoskiej Genui, i szerzej - do regionu Ligurii odnaleźć można sporo członków rodziny zajmujących się malarstwem i innymi dziedzinami sztuki. W Maladze znaleźli nie tylko przyjazny klimat i chłonny na ich usługi rynek, ale też wiele inspiracji, z których sam Pablo Picasso czerpać będzie potem przez całe życie.
Choć opuścił miasto dość szybko - rodzina wyprowadziła się do galicyjskiej A Coruñi, gdy miał zaledwie 10 lat, to ani Malaga nie zapomniała o nim, ani on o niej. Co zresztą widać w bogatej, kwiecistej relacji życia miejskiego ze sztuką. W Maladze znajduje się Muzeum Picassa, otwarte w 2003 r., do dziś pozostające jedną z najważniejszych kolekcji dzieł artysty na świecie. Swoje działanie rozpoczęło od pokazania zwiedzającym 285 artefaktów pochodzących z różnych okresów twórczości malarza, ale dotyczących nie tylko sztuki. Są tu też jego przedmioty osobiste, zapiski robione w pośpiechu gdzieś na przypadkowo znalezionych kartkach, pamiątki z różnych momentów życia. Obok nich - niektóre spośród najważniejszych obrazów, które kiedykolwiek stworzył. „Matka i dziecko”, portret jego syna Paula czy słynny „Portret Olgi w fotelu”. Wystawa stała mieści się łącznie w 12 pomieszczeniach i niezmiennie cieszy się ogromną popularnością. W latach przedpandemicznych muzeum odwiedzało co roku ponad 700 tyś. zwiedzających, czyniąc je jednym z najczęściej oglądanych placówek kultury w całej południowej Hiszpanii.
Ślady Picassa w Maladze nie kończą się jednak w muzeum. Zaledwie kilka minut spaceru dzieli jego budynek od również otwartego dla publiczności (od 1988 r.) domu rodzinnego malarza, Casa Natal. To już bardziej zbiór świadectw z epoki, umieszczający życie i twórczość malarza w lokalnym kontekście historycznym. Oprócz eksponatów związanych z nim samym podziwiać tu można kolekcję dokumentów, map oraz fotografii ukazujących miasto i życie w nim w czasach, gdy Picasso mieszkał jeszcze nad Morzem Śródziemnym.
Zwiedzanie obu placówek najlepiej w nadchodzącym roku zaplanować na okres letni. Wtedy zarówno w Muzeum Picassa, jak i w Casa Natal odbywać się będą wydarzenia okolicznościowe związane z Rokiem Picassa - wspólną inicjatywą rządów Hiszpanii i Francji z okazji 50. rocznicy śmierci artysty. Muzeum przygotowało fascynującą wystawę „Picasso: Materia i Ciało”, w której przedstawione zostaną rzeźbiarskie zmagania twórcy z ludzkim ciałem, uznawanym przez niego za ostateczną formę wyrazu artystycznego. Otwarcie 8 maja, zamknięcie - 10 września 2023 r. Z kolei Casa Natal 21 czerwca otworzy wystawę Las Edades de Pablo, która będzie swoistym spacerem po całości twórczości Picassa. Przeprowadzi zwiedzających przez kolejne okresy jego życia i artystycznej kariery, prezentując najbardziej reprezentatywne stylistycznie dzieła i próbując zrealizować ambitny cel holistycznego ukazania całego bogactwa artystycznego dorobku tego twórcy. Wystawa otwarta będzie do 1 października 2023 r.
Ale sztuka w Maladze to nie tylko Picasso. Jednym z najciekawszych miejsc na artystycznej mapie Hiszpanii, a może nawet całej Europy, jest tutejsza dzielnica Soho, owoc rewitalizacji obszarów portowych, w którym dzisiaj obcować z kulturą można dosłownie wszędzie. Tu więcej niż klasyki jest alternatywy, a ton nadają gigantyczne murale i pomniejsze dzieła-manifesty, często utrzymane w kontrze do głównego nurtu zarówno samej sztuki, jak i życia społecznego. Sercem Soho jest Centrum Sztuki Współczesnej, CAC Málaga, które oferuje zwiedzającym imponującą gamę eksponatów ilustrujących najnowsze trendy w globalnej sztuce, jednocześnie regularnie rotując wystawami i przywożąc do Malagi artystów z całego świata. O Soho nie można jednak myśleć w kategorii jednego budynku, jednej instytucji czy jednej wystawy. To przestrzeń niezwykle spójna, którą chłonąć trzeba w całości. Jej integralnym elementem są butikowe restauracje, bary poukrywane w starych budynkach i ciasnych ulicach, które ożywają wieczorami i spośród których każde ma unikatową, indywidualną tożsamość.
Zaletą Soho jest też bliskość centrum miasta. Dojść tu można w kwadrans, komunikacją miejską dojechać jeszcze szybciej. To dlatego, że władze Malagi od lat realizują koncepcję miasta dziesięciominutowego, w którym usługi publiczne, kultura i sztuka, sport oraz inne instytucje potrzebne do prawidłowego funkcjonowania społeczności miejskiej dostępne są na stosunkowo małym obszarze, niewymagającym długiego poruszania się i przede wszystkim stania w korkach.
Miasto powoli odbija się po pandemicznej zapaści - i sztuka odgrywa tu kluczową rolę. Muzea stały się tu nie tylko magnesem dla turystów, ale też narzędziem inteligentnego rozwoju urbanistycznego. Szybki rzut oka na mapę pozwoli od razu zrozumieć tę strategię. Najważniejsze placówki zlokalizowane są w różnych częściach miasta, co pozwala nie tylko rozłożyć ruch turystyczny poza najgęściej zaludniony obszar, ale też ożywia zapomniane, leżące bardziej na uboczu dzielnice. Tak stało się z Soho, a w kolejce czekają kolejne tereny. Przy prężnie rozwijającej się scenie start-upowej i licznych inwestycjach z sektora technologicznego przeobrażeń następnych dzielnic można spodziewać się naprawdę szybko.
Malaga ściąga też do siebie uznane marki globalne. To tutaj otworzono pierwszą poza Francją delegaturę słynnego paryskiego Centre Pompidou. Na ponad 2000 metrów kwadratowych podziwiać można fragmenty pierwotnej kolekcji, w tym dzieła Alberto Giacomettiego, Fridy Kahlo czy René Magritte’a. Wszystkie te działania pokazują, że w Maladze nic dziś nie dzieje się w sposób nieprzemyślany. Nie powinno zatem dziwić, że w 2020 r. miasto zostało wybrane Europejską Stolicą Inteligentnej Turystyki. Tu innowacja miesza się z tradycją, dbałość o środowisko naturalne łączy się z dynamicznym rozwojem miejskim, a hiszpańska kultura inkorporuje globalne trendy.
Być może właśnie dlatego Malaga i Picasso tak dobrze do siebie pasują. Wszystko, co fundamentalne w twórczości tego artysty, widać w dzisiejszej rzeczywistości tego śródziemnomorskiego miasta. Lokalizm łączący się z globalizmem, pamięć o tym, co było, stanowiąca fundament tego, co będzie. Przede wszystkim jednak Malaga jako miasto, dokładnie tak samo jak Picasso jako malarz, nie stawiają sobie żadnych ograniczeń. Będąc tutaj, można odnieść wrażenie, że wszystko jeszcze może się zmienić, ulec przeobrażeniu, ewoluować w nową formę. Malaga jest miastem otwartości, tak jak Picasso był malarzem otwartości. Przechadzając się dzisiaj po Soho czy w okolicach własnego domu rodzinnego, z pewnością wdałby się w dialog z przestrzenią. Malaga zresztą do tego właśnie zachęca. Trudno oprzeć się wrażeniu, że pojechać tam trzeba jak najszybciej. Nie wiadomo bowiem, jaką formę miasto przyjmie za rok, dwa czy dekadę. To w końcu miasto nadmorskie, portowe, z definicji niestałe. Co akurat w przypadku Malagi jest jak najbardziej zaletą.
Partnerem materiału jest Turespaña